Dok svakodnevno odjekuju žalopojke funkcionera opozicionog DPS-a o „neregularnosti“ predstojećeg popisa, njima ideološki bliski popisivači su već popisali naše pretke u „kod“ koji prepoznaje samo „crnogorski jezik“ i „crnogorsku ćirilicu“. Popisivanje je počelo još prošle godine u Centralnoj biblioteci „Đurđe Crnojević“ čiji su popisivači prvo „posjetili“ svetorodnu kuću Petrovića. Trupili su nepozvani i popisali Svetog Petra Cetinjskog, Petra Drugog Petrovića Njegoša i kralja Nikolu kao pisce „crnogorskog jezika“ i na „crnogorskoj ćirilici“.
Ova neviđena mahinacija zadugo ne bi bila otkrivena da se nijesu oglasili bibliotekari iz biblioteke u Pljevljima, potom i predstavnici Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, koji su se obratili Centralnoj biblioteci „Đurđe Crnojević“, a koja je nadređena svim bibliotekama u Crnoj Gori. Povod obraćanja bio je osnivanje biblioteke Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori u kojem je zatražena informacija o načinu i uslovima učlanjenja biblioteke u osnivanju u COBISS sistem. Odgovor rukovodstva Centralne biblioteke glasio je da Društvo članova Matice srpske iz Crne Gore prijavu za učlanjenje mora da podnese na „crnogorskom jeziku“. Da apsurd bude veći, iz Centralne biblioteke su potvrdili da normativna baza autora (CONOR) takođe mora da bude na crnogorskom jeziku. Predočeno je da sve što ide preko Centralne biblioteke „po automatizmu“ biva u CONOR bazi prepoznato kao „crnogorski jezik i crnogorska ćirilica“. Uz to, saopšteno nam je da bibliotekar ima pravo da unese ime za jezik po sopstvenom izboru, ali će sve što ide preko Centralne biblioteke (a to su sve biblioteke u Crnoj Gori) po automatizmu u CONOR bazi biti prepoznato kao „crnogorski jezik“ i „crnogorska ćiriklica“. Da bude jasno, ime za crnogorki jezik nije postojalo nikad u istoriji Crne Gore, nasilno je, i iz nadripolitičkih razloga uvedeno prije nekoliko godina, a sada se vjekovno nasljeđe prostora koji su u različitim vremenima ušli u sastav Crne Gore, a koje se kroz vjekove imenovalo kao srpski jezik i srpska ćirilica, ući u bibliotečki popis u CONOR bazu kao „crnogorski jezik“ i „crnogorska ćirilica“. Ime za jezik, crnogorski, postojalo je jedino u vrijeme italijanske okupacije u Drugom svjetskom ratu, i ovih posljednjih godina koje se sa vremenom italijanske okupacije poklapa.
Rukovodstvo Centralne biblioteke „Đurđe Crnojević“, koje nas je primili, saopštili su da je to nemoguće promijeniti jer je dobijen međunarodni kod. Mi, ipak, mislimo da se može i mora promijeniti, i od istrajavanja na ispravljanju ove nepravde, koja ništi istorijsku i i naučnu istinu, nećemo odustati. Do prije godinu dana nije postojao takav „automatizam“ u normativnoj CONOR bazi, jer je bibliotečkim katalogizatorima bilo omogućeno da sami izaberu jezik koji određeni autor piše ili je pisao. Ali, od prošle godine to više nije moguće, jer je nakon svrgnutog DPS-ovog režimskog autoritarizma u Centralnoj biblioteci „Đurđa Crnojević“ zavladao režim bibliotečkog automatizma, što je u osnovi isto. Tako su se neke gradske biblioteke, kao biblioteka u Pljevljima i sada biblioteka u Nikšiću, koju osniva Društva članova Matice srpske u Crnoj Gori, našle pred problemom, ali i zadatkom da srpski jezik uključe u bibliotečki COBISS sistem Crne Gore, odnosno u CONOR kodu. To znači prevazići prepreku popunjavanja formulara na „crnogorskom jeziku“ i „automatizam“ normativne baza CONOR čiji softver „prepoznaje“ isključivo „crnogorski jezik“.
Da apsurd bude još veći, za kreiranje zapisa u CONOR bazi, odnosno unos podataka i napomena u odgovarajućem polju, moguć je samo na do sada nepoznatoj „crnogorskoj ćirilici“. Dakle, umjesto mogućnosti da se u normativnu bazu autora unose podaci na adekvatnom jeziku, sada je tehnički, softverski onemogućeno da se izabere jezik i pismo autora na kome je pisao (što je prethodno bilo omogućeno). Sporno „Polje 340“ omogućuje da se autor samo upiše kao pisac „crnogorskog jezika i crnogorske ćirilice“.
Tako su trojica Petrovića: Petar I Petrović (Sveti Petar Cetinjski), Petar II Petrović Njegoš i Nikola Petrović (kralj Nikola I) već upisani ili popisani kao govornici „crnogorskog jezika“ i pisci na „crnogorskoj ćirilici“. To važi i za neke savremene srpske pisce iz Crne Gore.
Iz razgovora rukovodstva Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori sa nadležnima iz biblioteke „Ćurđe Crnojević“, saznalo se da je ovim programom (čitaj, pogromom srpskog jezika) od kraja 2022. godine, bez ikakvog javnog obavještenja, omogućeno da se u normativnoj CONOR bazi prepozna samo jedan jezik – „crnogorski“. Time je direktno prekršen Ustav Crne Gore i ono šta je govornicima srpskog jezika zagarantovano članom 13: „Službeni jezik u Crnoj Gori je crnogorski jezik. Ćirilično i latinično pismo su ravnopravni. U službenoj upotrebi su i srpski, bosanski, albanski i hrvatski jezik“.
Ova uniformnost se direktno kosi i sa „izjavom o međunarodnim katološkim načelima“, koje je izdala IFLA, koja sugeriše slobodan izbor jezika autora koji se unosi u normativnu bazu jer „prednost za normiranu pristupnu tačku za ime bi trebalo da bude data informacija koja se nalazi na pojavnom obliku pisanim izvornim jezikom i pismom“. Uz to, predlaže se i „pristup obliku pisanim izvornim jezikom i pismom“.
Ali, u novocrnogorskoj (ab)normalnosti, realnost je sasvim dručkija. Ugrožena su intelektualna prava pojedinaca, ali se prije svega falsifikuje cjelokupno srpsko jezičko blago na prostorima današnje Crne Gore. Uprava Centralne biblioteke pokušala je da se „opravda“ izgovorom da bi uvođenje srpskog jezika i pisma u navedeni sistem (a moguće i bošnjačkog, hrvatskog i albanskog), usložilo njihov rad i dovelo do velikih troškova, te da se i u Srbiji i u Sloveniji, bira se za normativnu bazu samo jedan jezik (jedan kod). Ova analogija sigurno nije adekvatna, između ostalog i iz razloga što se, uprkos svemu, za srpski jezik i na popisu izjasnio najveći broj crnogorskih građana. Uz to, dovoljno je samo pogledati ustave Srbije, Slovenije i Crne Gopre i uvjeriti se da je u Crnoj Gori jezička situacija sasvim drugačija. Očigledna je diskriminacija srpskog jezika kao jezika u službenoj upotrebi i to za račun politički nametnutog službenog crnogorskog jezika. Iz razgovora u Centralnoj biblioteci saznali smo da BiH imaju dva softvera, poseban za Republiku Srpsku, poseban za Federaciju. Iz toga se može zaključiti da situacija ne mora biti uniformna.
Ovoj nečuvenoj manipulaciji jednom se mora stati na kraj i nepravda mora biti ispravljena kako bi se svima nama koji govore i stvaraju, koji su govorili i stvarali na srpskom jeziku u današnjoj Crnoj Gori, omogućilo da se u međunarodnim bibliotečkim sistemima vode kao govornici i stvaraoci na srpskom jeziku i pismu. Ovo se naročito odnosi na vjekovno nasljeđe prostora koji su u različitim vremenima ušli u sastav Crne Gore, a nasljeđe je bilo jedino i isključivo na srpskom jeziku, pisano srpskim pismom, štampano srpskim karakterima, o čemu nam svjedoče istorijska dokumenta.
Predsjednik Matice srpske –
Društva članova u Crnoj Gori
prof. dr Jelica Stojanović
