U utorak, 23. januara 2024. godine, na novosadskom Keju žrtava Racije obeležena je osamdeset i druga godišnjica Pogroma u Novosadskoj raciji, koji se dogodio u januaru 1942. godine. U podne, kod spomenika „Porodicaˮ, sabrali su se članovi delegacijâ Grada Novog Sada i Skupštine Vojvodine, predstavnici pokrajinskih, gradskih vlasti i ustanova, ambasadâ Izraela i Mađarske, gradonačelnici i predstavnici stradalnih gradova i opština u Republici Srbiji, politički i kulturni delatnici, potomci nevino postradalih u Pogromu, kao i mnogobrojni narod.
Na početku programa prisutnima se obratio g. Milan Đurić, gradonačelnik Novog Sada, koji je poručio: „Ponovo smo se okupili da se setimo događaja, koji je Novi Sad zauvek zavio u crno i da pamtimo nevine žrtve zla, koje je odnelo na hiljade ljudi Srba, Jevreja i Roma, čiji je jedini greh bio u tome što su druge nacije ili druge vere. Od početka okupacije u aprilu 1941. godine, avet smrti nemilosrdno je lutala ulicama Novog Sada. Ipak, najveća provala zla desila se tokom tri tragična januarska dana 1942. godine. Prolivena je nevina krv. Cilj je bio da se Novi Sad očisti od nepodobnih fizičkim likvidacijama, ali i raseljavanjem i proterivanjem. Pod našim nogama, pod ovom ledenom vodom leži čitav jedan grad, naš temelj, naš koren, naš šanac. Taj grad biće živ dok bude trajalo sećanje. Zakoračivši hrabro u budućnost, Novi Sad nije i nikada neće zaboraviti svoju prošlost. Završen je postupak projektovanja budućeg Memorijalnog centra žrtvama Pogroma u Bačkoj. Njegova buduća lokacija kod Štranda predstavljaće autentičnu vezu sa prošlošću koja će budućim generacijama sačuvati sećanje na hladne januarske dane 1942. godine.ˮ
Pomen nevino postradalim žrtvama Pogroma u Novosadskoj raciji služio je Episkop bački dr Irinej, uz sasluženje Episkopa mohačkog g. Damaskina, Episkopa hvostanskog g. Alekseja, vikara Patrijarha srpskog, i novosadskog sveštenstva. Posle odsluženog pomena Preosvećeni Episkop bački Irinej se obratio prisutnima i istakao: „Sveta dužnost nam je da ne gubimo veru, nadu i ljubav, i da činimo sve što je do nas – svih zajedno, i hrišćana, i Jevreja, i muslimana, i svih ostalih, svakog čoveka dobre volje – da se u budućnosti barem izbegne ta strahota čiji smo svedoci i ovde mi sabrani u ovaj hladni dan, doduše manje hladan nego onaj užasni dan pre toliko godina 1942. godine. Naravno, sećanje nikada neće iščeznuti iz potomstva, iz kruga srodnikâ samih žrtava. Verujem da i ovde među najstarijima ima potomaka žrtava Novosadske racije, kao što je svake godine bilo. Edukacija mladih naraštaja kroz negovanje kulture sećanja je naša sveta dužnost. Zato sa nestrpljenjem očekujemo što bržu izgradnju Memorijalnog centra žrtava Pogroma u Bačkoj, gde će se, između ostalog, raditi na daljem prikupljanju istorijske građe i otkrivanju nepoznatih detalja Pogroma. To će ujedno biti i nezaobilazno mesto za svakog Novosađanina, ali i za sve posetioce našeg grada. Umesto bilo kakvih drugih reči, sve vas pozivam da se molimo Bogu i da se trudimo da budemo što bolji ljudi, svako u duhu svoje vere, svoje savesti, slobodno i dobrovoljno. Na taj način ćemo ako ne iskoreniti, nadam se da ćemo bar doprineti iskorenjivanju tog iskonskog zla u ljudskom rodu, a to je bratoubistvo, oceubistvo, a, iza svega toga, pokušaj bunta protiv Samog Gospoda Tvorca, Spasitelja, Prvomislitelja, Dobrotvora svakoga ljudskog bića, svih bića u vaseljeni i širom sveta, ali i svekolike Njegove tvorevine. Bog da dušu prosti svim žrtvama zloglasne Racije u Novom Sadu i širom južne Bačke, pa i šire, ali i da im daruje Carstvo nebesko.ˮ
U nastavku programa, g. Isak Asiel, vrhovni rabin Srbije, održao je pomen u ime Jevrejske zajednice Srbije. Potom su ispred spomenika „Porodicaˮ cveće položili: gospođa Jelena Mirković Radomirović, predsednica Skupštine Novog Sada, g. Momo Čolaković, predsednik Skupštine Vojvodine, g. Jahel Vilan, ambasador Izraela u Republici Srbiji, g. Gabor Palinkaš, prvi sekretar i zamenik ambasadora Mađarske u Beogradu; predstavnici stradalnih gradova i opština u Republici Srbiji – Sremske Mitrovice, Šapca, Kragujevca, Niša i Zemuna; predstavnici Jevrejske opštine Novi Sad, predstavnici Saveza Jevrejskih opština Srbije, predstavnici Matice romske, kao i potomci nevino postradalih žrtava Novosadske racije. Venac sa broda Rečne flotile u Dunav su spustili g. Miloš Vučević, potpredsednik Vlade Republike Srbije i ministar odbrane, g. Milan Đurić, gradonačelnik Novog Sada, predstavnici Jevrejske opštine Novi Sad i Matice romske, uz prisustvo vojnog sveštenika Selimira Vagića.
Posle programa upriličenog na Keju žrtava Racije, prisutni su se uputili ka novosadskoj plaži „Štrandˮ, gde je služen pomen kod spomen-ploče žrtvama Pogroma u januaru 1942. godine.
Na Uspenskom groblju otkrivena spomen-ploča žrtvama Pogroma u Novom Sadu
Prethodnoh dana, u ponedeljak, 22. januara, na Uspenskom groblju u Novom Sadu, otkrivena je spomen-ploča žrtvama Pogroma u Novosadskoj raciji. Spomen-ploču su otkrili Preosvećeni Episkop mohački g. Damaskin, vikar Episkopa bačkog, i g. Milan Đurić, gradonačelnik Novog Sada.
Obraćajući se prisutnima posle otkrivanja spomen-ploče žrtvama Pogroma u Novosadskoj raciji, g. Milan Đurić je rekao da se, prema svedočenju istoričarâ, na Uspenskom groblju, u januaru 1942. godine, desio stravičan događaj, odnosno ubistva Srba i Jevreja, naglasivši da su tada stradali ne samo odrasli nego i deca. Prisutnima se obratio i Preosvećeni Episkop mohački Damaskin, koji je istakao da je Crkva oduvek vršila pomene postradalima tokom Pogroma u Novosadskoj raciji i da je na taj način, tokom svih ovih godina, očuvala molitveno sećanje na nevine žrtve. Na kraju se obratio g. Mirko Štark, predsednik Jevrejske opštine Novi Sad, i poručio da je veoma važno da se sačuva sećanje na sva stradanja tokom Pogroma u Novosadskoj raciji, kao i da je značajno što će i ubuduće biti obeležavana mesta stradanjâ koja su se dogodila tokom ovog stravičnog zločina u Novom Sadu.
Otkrivanju spomen-ploče na Uspenskom groblju prisustvovali su protojerej Vladan Simić, član Organizacionog odbora za obeležavanje godišnjice Novosadske racije, protojerej Midrag Šipka, arhijerejski namesnik novosadski prvi, g. Siniša Jokić, direktor Zavoda za zaštitu spomenikâ kulture Grada Novog Sada, g. Petar Đurđev, direktor Istorijskog arhiva Grada Novog Sada, novosadski sveštenici i đakoni, kao i verni narod.
Izvor: Eparhija bačka
