Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije služio je danas u Cetinjskom manastiru parastos Mitropolitu Nikanoru Ivanoviću, povodom dana njegovog upokojenja.
Sasluživalo mu je cetinjsko sveštenstvo i sveštenomonaštvo.
Protojerej Ostoja Knežević rekao je u besjedi nakon parastosa da je Mitropolit Nikanor svoju službu vršio u teškim vremenima, na tronu na koji je došao poslije velikih mitropolita iz porodice Petrovića.
“Iako je došao skoro osam godiuna poslije upokojenja Petra Drugog Petrovića Njegoša, svakako da nije bilo lako naslijeditim jednu takvu veličinu kakav je bio Njegoš. Za Crnu Goru je bilo neočekivano da se tako prekine ta mitropolitska služba iz porodice Petrovića”, rekao je on.
Dodao je da je svojim dolaskom na cetinjski tron Mitropolit Nikanor odmah prepoznao da je potrebno obrazovanje sveštenstva na ovom prostoru.
“On stvara uslove da se otvori škola koja će pripremati buduće sveštenoslužitelje”, rekao je otac Ostoja.
Podsjetio je da je Mitropolit Nikanor imao dobre kontakte sa sinodom ruske crkve, pa je od Rusa zatražio da Crnoj Gori pošalju ikonopisce koji bi ukrasili svete Božje hramove i koji bi nekoga u Crnoj Gori osposobili da se bavi tim poslom.
“Nije ostalo zabilježeno da je u tom svom vremenu rukopoložio puno sveštenika, mada je Crna Gora imala dovoljan broj sveštenika. Ostalo je zabilježeno da je upravo on rukopoložio čuvenog protođakona Filipa Radičevića”, podsjetio je Otac Knežević.
+++
NIKANOR (Ivanović, Njeguš)
1858–1860.
Mitropolit crnogorski
Po tradiciji ustanovljenoj od svojih prethodnika i mitropolit Petar II Petrović Njegoš je odredio sebi nasljednika u licu jednog od svojih sinovaca, Danila Stankova Petrovića, za koga je smatrao da će moći da iznese težinu i odgovornost duhovne i svjetovne uprave u Crnoj Gori. Međutim, njegov naslednik Danilo Petrović Njegoš nije se zamonašio već je odijelio crkvenu vlast od svjetovne, i proglasio se za knjaza 1852. godine. Smrću mitropolita Petra II Petrovića Njegoša 1851. godine prestala je teokratska vladavina u Crnoj Gori.
Budući crnogorski i brdski mitropolit Nikanor Ivanović – Njeguš, rođen je u Drnišu u Dalmacija, oko 1825. godine. Potiče od porodice koja je daljim rodom iz Crne Gore, sa Njeguša, odakle se odselila u Gornju Dalmaciju (Drniš). Po mjestu odakle su se doselili uzeli su prezime Njeguš. Po dolasku u Crnu Goru mitropolit Nikanor se nije potpisivao prezimenom Njeguš, već Ivanović, po očevom imenu.
Bogosloviju je učio u Šibeniku i Zadru, jedno vrijeme je boravio u manastirima Krki i Dragoviću. Zamonašen je krajem decembra 1851. godine u manastiru Savina kod Herceg Novog. Za jerođakona i jeromonaha rukopoložio ga je Jerotej Mutibratić, episkop dalmatinski. Početkom juna 1852. godine došao je na Cetinje, gdje je pored ostalog radio i kao učitelj u prvoj redovnoj osnovnoj školi koja je radila pod svodovima Cetinjskog manastira. Za arhimandrita ga je proizveo Stefan Knežević, episkop dalmatinski, 20. septembra 1853. godine.
Donošenjem Zakonika Danila I 1855. godine nastale su nove okolnosti u životu i radu sveštenstva i monaštva Mitropolije crnogorske koja je uz to već pet godina bila bez svog poglavara. Kao iguman Cetinjskog manastira, arhimandrit Nikanor se prihvatio rada na ustrojstvu državne crkve u Knjaževini Crnoj Gori i Brdima. Bogoslovski veoma obrazovan, sastavio je pravilo koje je sadržavalo oko 50 članova, tj. dogmatskih zapovesti, po kojima se sveštenstvo imalo upravljati.
Arhimandrit Nikanor, o kom su savremenici zapisali da je bio „vrlo ugledan i zrele pameti“, biva 1857. godine, od strane kneza Danila postavljen za sekretara i potpredsjednika Praviteljstvujušćeg senata crnogorskog i brdskog.
Poslije proglašenja Zakonika Danila I, pravoslavlje je postalo državna vjera, a izbor mitropolita crnogorskog i brdskog doveden u direktnu zavisnost od raspoloženja i volje zemaljskog vladara. Da bi učvrstio svoje veze sa Petrogradom, knjaz Danilo rešava da pošalje obrazovanog arhimandrita Nikanora, igumana Cetinjskog manastira, na zavladičenje u Rusiju, što je izazvalo probleme sa Austrijom, obzirom da je ona Nikanora još smatrala svojim podanikom. Predlog austrijske vlade da se arhimandrit Nikanor zavladiči u Karlovcima na austrijskoj teritoriji, knjaz Danilo je smatrao kao pokušaj da se Mitropolija crnogorska i brdska stavi u zavisan položaj od Austrije. Poslije dobijanja i formalnog „otpusta“ iz austrijskog državljanstva, pa čak i diplomatskog spora između odgovarajućih institucija Rusije i Austrije, Nikanor je hirotonisan u Aleksandro-nevskoj lavri u Petrovgradu, u decembru 1858. godine.
Za vrijeme svoje kratkotrajne mitropolitske službe, Nikanor Ivanović Njeguš je svojim trudom na obrazovanju sveštenstva nesumnjivo utro put za otvaranje Cetinjske bogoslovije, koje je uslijedilo desetak godina kasnije (1869). Tokom boravka u Rusiji, pored skupljanja priloga za otvaranje škola i obnovu crkava, nastojao je i da dobavi jednu štampariju za Crnu Goru. Postoje svjedočanstva i o tome da je na njegovu molbu, ruska vlada odobrila da se dva mladića prime na izučavanje ikonopisa u Trojice-Sergijevoj lavri, što je predstavljalo doprinos teološkom obrazovanju budućih ikonopisaca.
Kada je knjaz Danilo ubijen u Kotoru 1860. godine, mitropolit Nikanor je došao sa Cetinja u Kotor i više se nije vraćao na vladičanski tron. Brat knjaza Danila, veliki vojvoda Mirko, sa kojim je mitropolit Nikanor došao u sukob, zabranio mu je da činodejstvuje na sahrani knjaza Danila. Poslije toga, novoimenovani knez je telegrafskim putem osporio povratak mitropolitu Nikanoru iz Kotora (tada Austrije) u Crnu Goru. I austrijska vlast je i ovom prilikom pokazala prema njemu svoj od ranije negativan stav, time što je, odmah po dobijanju pisma sa Cetinja kojim je potvrđeno njegovo otpuštanje sa službe u Crnoj Gori, morao napustiti Kotor. Mitropolit Nikanor je preko Trsta otišao do Beča, gdje je u ruskoj ambasadi objasnio svoj slučaj i dobio odobrenje da se može nastaniti u Rusiji, gdje mu je dodijeljena i penzija. U Rusiji je živio na Sevastopolju i u jednom ruskom manastiru blizu Petrograda do 1884. Od 1884. do upokojenja je živio u Dubrovniku, Splitu i Gorici u Istri.
Upokojio se 26. marta 1894. u Gorici i sahranjen je uz oltar crkve sv. Spiridona na srpskom groblju u Trstu. Posredstvom Srpske crkvene opštine u Trstu podignut mu je nadgrobni spomenik. Upokojenje bivšeg mitropolita Nikanora objavljeno je nekrolozima u „Glasu Hercegovca“ i „Srpskim novinama“.
Mitropolit Nikanor je stolovao na Cetinjskoj katedri od 1858. do 1860. godine.
