Piše: Sveštenik Gojko Perović, paroh podgorički
Najnovijim izborom protosinđela Pajsija Đerkovića za vikarnog (pomoćnog) episkopa u Mitropoliji Crnogorsko-primorskoj SPC, sa titulom episkopa Dioklijskog, nastavljene su bar dvije tradicije u organizaciji Crkve na području Crne Gore. Prva je izbor svojevrsnog mitropolitivog pomoćnika, a to je praksa koju nalazimo još s kraja 15. vijeka prilikom osnivanja Cetinjskog manastira, kada se kao nadležni arhijereji pominju mitropoliti Visaron i episkop Vavila; a potom je, kao jasno dokumentovanu, srećemo tokom 18. vijeka kada mitropoliti Danilo i Sava Petrovići imaju svoje pomoćnike, koadjutore.
Krajem 20. vijeka, još za života mitropolita Danila Dajkovića i njegovog umirovljenja zbog duboke starosti, za mitropolita Crnogorsko-primorskog izabran je mitropolit Amfilohije kao novi nadležni arhijerej Mitropolije.
Upravo je Mitropolit Amfilohije obnovio drevnu praksu postavljanja vikarnih episkopa u Mitropoliji, tako što je 1999. Saboru SPC predložio izbor svoga vikara episkopa Joanikija, koji je i izabran, i od strane patrijarha Pavla i arhijereja SPC hirotonisan kao episkop Budimljanski iste godine. Bila je to simbolična titula pomoćnog vladike, sve dok 2001-te godine vladika Joanikije nije postavljen na dužnost administratora novofornirane eparhije Budimljansko – nikšičke, a sljedeće 2002.g., za njenog zvaničnog arhijereja. Međutim, praksa izbora pomoćnog/vikarnog episkopa u samoj Mitropoliji, biće nastavljena i poslije odvajanja teritorije novonastale eparhije na sjeveru Crne Gore, i izbora episkopa Joanikija na novu službu.
Potreba za izborom pomoćnih episkopa cetinjskim mitropolitima postoji vjekovima upravo zbog zahtjevnosti i obima pastirske službe i jevanđelske misije koju cetinjski vladika, na ovim prostorima ima oduvjek, a koja se naročito pokazuje u posljednjim decenijama buđenja i obnove crkvenog života u Crnoj Gori.
2004. za mitropolitivog vikara Sabor SPC će izabrati Jovana Purića (kasnije episkopa Niškog); zatim 2016. novi vikar mitropolita Amfilohija biće episkop Kirilo (potonji episkop Buenos – aireski); a potom 2018. na istu funkciju vikarnog episkopa u Mitropoliji, Sabor SPC postavlja vladiku Metodija (današnjeg episkopa Budumljansko-nikšićkog). Pored toga što su sva trojica ovu službu mitropolitovih pomoćnika obavljali privremeno, a, između ostalog, i u svrhu pripreme za buduću djelatnost nadležnog arhijereja na novim eparhijama – njihova zajednička tačka delovanja bila je i počasna titula Dioklijskog episkopa koju su nosili dok su obavljali dužnost vikarnog vladike.
Ovo nije značilo da je unutar same Mitropolije postojala neka zasebna eparhija sa tim imenom, nego je mitropolitov pomoćnik simbolički nosio takvu titulu u znak obnove crkvenog sjećanja na drevne dioklijske (dukljanske) episkope iz rane hrišćanske, pred-slovenske ere na ovim prostorima, i utvđivanja svijesti o neprekinutom kontinuitetu i apostolskom nasljeđu koje svetosavska crkva ima i naslijedila je od vremena prije kirilo-metodijevske misije među Slovenima. Čuvanjem i isticanjem titule dioklijskih episkopa, SPC čuva svoj apostolski karakter i porijeklo, svoj dvomilenijumski identitet, kao što to čini sa imenima i titulama drugih vikarnih episkopa u svojoj današnjoj jurisdikciji: remezijanski, jegarski, lipljanski, hvostanski, humski, novobrdski…
Sve ovo, gore rečeno, predstavlja smisao i značenje izbora novog Dioklijskog episkopa g. Pajsija, vikara Mitopolita Crnogorsko-primorskog g. Joanikija.
