Episkop Dositej bogoslužio u hramu Svetih apostola Vartolomeja i Varnave
Sa blagoslovom Njegove Svetosti Patrijarha srpskog g. Porfirija, Njegovo Preosveštenstvo Episkop lipljanski g. Dositej, vikar Patrijarha srpskog, služio je svetu arhijerejsku Liturgiju 21.maja 2024. godine u hramu Svetih apostola Vartolomeja i Varnave a povodom proslave Svetog sveštenomučenika Nedeljka Rakovičkog, uz sasluženje sveštenstva i đakonstva Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke i molitvenom prisustvu vernog naroda Božijeg.
Sveštenomučenik Nedeljko Rakovički (Streličić) je rođen 26. februara 1907. godine u Pustom Šilovu, opština Medveđa.
Njegovi bogobojažljivi roditelji Miloš i Zagorka izrodiše još pet kćeri: Stanicu, Maricu, Spaseniju, Milevu i Milostivu. Školovao se u Kosovskoj Mitrovici, zatim u Bogosloviji Svetih Kirila i Metodija u Prizrenu i na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, pokazujući izvanredan primer revnosnog učenika i studenta. U čin đakona i jereja rukopoložen je 1930. godine i postavljen za prištinskog paroha. Naredne godine postao je paroh u Lapljem Selu. Bio je oženjen Branislavom (rođenom Gvozdić), sa kojom je imao tri kćeri: Nadeždu, Zagorku i najstariju Ljubicu, koja je sa samo dve godine života stradala od upale pluća. Pravo prezime mu je bilo Strelica, ali je pred rukopoloženje u čin sveštenika ono promenjeno u Streličić, što u to vreme nije bila neuobičajena pojava. Najveći deo svoje službe proveo je kao kneževački paroh u manastiru Svetog arhangela Mihaila u Rakovici, počevši od januara 1935. godine. Iako je 1941. godine bio izabran za paroha hrama Svetog Save u Beču, ratna dešavanja su ga sprečila da otputuje, te je ostao da se i dalje zalaže za napredak i dobrobit rakovačko-kneževačkog parohijskog života.
Uživao je veliko poverenje i naklonost Patrijarha srpskog Varnave, celokupnog sveštenstva, ali i velikog broja parohijana, koji su ga posmatrali kao trudoljubivog, savesnog i brižnog sveštenoslužitelja. Hram i parohijski dom u Rakovici, koje je gradio od 1937. do 1939. godine, svedoci su tome i predstavljaju vrhunac njegovog služenja narodu, Crkvi i Bogu. U spomen, tada već, blaženopočivšem patrijarhu, hram je posvećen Svetim apostolima Vartolomeju i Varnavi. Na dan osvećenja hrama 1939. godine, sveštenik Streličić biva za svoju požrtvovanost nagrađen pravom nošenja crvenog pojasa.
O ocu Nedeljku poznanici su govorili kao o marljivom, prijatnom, urednom, pragmatičnom, blagočestivom sveštenoslužitelju čija je ličnost oličenje vrlina, i koji je bio spreman da pomogne svima. Izuzetna pobožnost, srčanost i nesumnjiva bogobojažljivost odlikovali su ga kao sveštenika koji svedušno služi Crkvi i narodu, ali je važan i bratski odnos pun poštovanja, uvažavanja i ljubavi koji je imao sa ostalim sveštenoslužiteljima, o čemu čitamo u sačuvanim pismima. Njegovo dobročinstvo došlo je do izražaja prevashodno tokom Drugog svetskog rata, kada je prikupljao pomoć za porodice vojnika i siromašne građane. O plemenitosti ovog sveštenoslužitelja Crkve Hristove takođe govore i pisma upućena Crkvenom sudu, u kojima traži pomoć kako bi prehranio sopstvenu porodicu, dok, istovremeno, sam prehranjuje druge.
Sveštenomučenik Nedeljko Streličić bio je, uz Patrijarha srpskog Varnavu, veliki protivnik konkordata i komunističke ideologije. Već 1937. godine obeležen je zbog učešća u ,,Krvavoj litiji“, kada je uz veliki broj drugih sveštenika pretučen, dok su žandarmi zabranjivali slobodan prolaz. Mnogi svedoci govore o propovedima koje je držao nakon služenja svetih Liturgija u hramu, u kojima je otvoreno pokazivao da je veliki protivnik komunizma. Zastupao je stav da su vera i Crkva iznad svega i da poredak koji okreće glavu od ovih vrednosti nipošto ne može biti plodonosan.
Otac Nedeljko je stradao na mučenički način. Naime, sredinom marta 1945. godine uhapšen je i, zatim, streljan. U optužbi protiv njega piše da je bio „ljotićevac“, član Zbora, da je sarađivao sa četnicima i učestvovao u mobilizaciji naroda za ove trupe, da je bio u određenoj vezi sa specijalnom policijom, uzimao novac za lažne intervencije i počinio još mnoga zlodela. Ukratko, okarakterisan je kao narodni neprijatelj i ratni zločinac i osuđen na kaznu streljanjem, trajni gubitak građanske časti i zaplenu imovine. U ovom slučaju mnogo toga je sporno, počevši od samog hapšenja. Određeni svedoci tvrde da je prvobitno uhapšen, ali da je nedugo zatim pušten na slobodu, pa ponovo uhapšen, ujedno i poslednji put. Iz zapisnika sa suđenja, koji je pronađen 2017. godine, vidi se da uslovi donošenja presude nisu bili zakoniti. Pre svega, sveštenik nije imao svog branioca, ali je i pogrešno upućivan u ishode potencijalnih iskaza. Među dokumentima postoje i izjave devet svedoka, koji osumnjičenog krive za drugačije zločine protiv države i svaka izjava je različita. Takođe, javlja se sumnja da je ceo proces suđenja insceniran, a da je otac Nedeljko ubijen bez prave presude. U dosijeu postoji veliki broj grešaka kako o ličnim podacima osumnjičenog tako i svedoka; datum smrti u Matičnoj knjizi umrlih je isti kao i datum suđenja (21. maj 1945. godine), ne postoji nijedan potpis osumnjičenog, ali postoje potpisi svedoka. Na jednom od dokumenata sa ispitivanja ispod potpisa stoji reč ,,oprost“, dvaput podvučena i podebljana, za koju se veruje da se odnosi na opraštanje lične krivice nekog svedoka nakon određene, verovatno izmišljene, izjave o svešteniku Nedeljku. Dakle, sa sigurnošću se može reći da je bio žrtva razgranate mreže doušnika i žrtva klevete.
Nakon streljanja, porodica ovog, u narodu neopisivo cenjenog, sveštenika bila je u izuzetno teškom položaju, kao i mnoge druge porodice osuđenih. Bili su obeleženi i marginalizovani, nisu imali priliku da se zaposle i preživljavali su jedino zahvaljujući pomoći prijatelja i parohijana. Branislava Streličić, supruga oca Nedeljka, bila je toliko uporna da se njen suprug pusti na slobodu da je dospela i do krajnje instance vlasti, ali, na žalost, bezuspešno. Građanska prava su i njoj bila privremeno oduzeta. Takođe, Nadežda Streličić, njihova ćerka, nije dobila priliku da upiše Medicinski fakultet u Beogradu kao potomak narodnog neprijatelja.
Iz crkvene arhive možemo videti da je sveštenik Nedeljko Streličić udahnuo parohiji život, unapredio je, organizovao i poboljšao njeno uređenje. Nakon njegovog odlaska, sednice su retko održavane, veliki broj sveštenika je prolazio kroz parohiju i kratko se zadržavao, a hram je bio sve prazniji. Ostao je primer čoveka koji nastavlja da služi svojoj veri, ubeđenjima i vrednostima koje brani i kada je zalog život.
Dugi niz godina o ocu Nedeljku gotovo da nije bilo pomena, a njegovi posmrtni ostaci počivaju u jednoj od tajnih grobnica na Košutnjaku. Nakon višegodišnjeg truda da se njegova ličnost rehabilituje, 2018. godine Viši sud u Beogradu usvojio je zahtev Crkvene opštine Rakovica, ukinuo presudu Višeg vojnog suda Jugoslovenske armije iz 1945. godine i posthumno mu vratio građanske časti, uklonivši navodne mrlje iz njegove biografije.
Na redovnom zasedanju Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske Pravoslavne Crkve, u maju 2022. godine, doneta je odluka da se sveštenomučenik Nedeljko Rakovički (Streličić) uvrsti u Diptih svetih Pravoslavne Crkve, sa datumom praznovanja 8/21. maja.
Korišćena literatura:
- Đakon Aleksandar Azdejković, Sveštenomučenik Nedeljko Streličić, Književno društvo Rakovica, 2019. godina.
Tropar, glas 4
Od mladosti svoje ispuni se božanskom ljubavlju, i život svoj posvetivši Hristovom učenju, postavljen si za sveštenika Crkve Njegove. Čuvajući jedinstvo, srpstvo i pravoslavlje, sirotima, udovima i zatočenima pomagao si, Sveti, ali bogoborni ljudi mrzeći tvoju hrišćansku revnost, bez milosti i pravde presudiše ti, a ti za Svetu Crkvu primi mučenje, i kao nepobedivi vojnik dušu svoju Hristu Bogu predade, sveštenomučeniče Nedeljko.
Kondak, glas 8
Kao neustrašivi propovednik pokazao se jesi, rakovički svešteniče Nedeljko, braneći i čuvajući pravoslavlje od bezbožne vlasti, koji braniše srpskom rodu Hristovu nauku. Odbivši da ispuniš volju bogobornih služitelja, primio si dobrovoljno mučeništvo. Kao sužanj lažne optužbe i mnoga stradanja si pretrpeo, a na nepravednom suđenju kao Hristu lažne svedoke ti izvodiše. Zveroliki mučitelji se hvališe kako tvoje telo mučiše, a ti sve to pretrpe. Dobri pojče i propovedniče, ognjeni čuvaru vere istinite, moli Vaskrslog Hrista da se spasu duše naše.
Đakon Nikola Kostić
