U organizaciji Aktiva profesora srpskog jezika i književnosti – Nikšić i Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori održan je Čas srpskog jezika, povodom 1. septembra – Dana srpskog jezika i početka školske godine. Bilo je riječi o problemima sa kojima se većinski jezik danas susreće u Crnoj Gori, te zašto se, i zbog istorijske i naučne istine, ne mijenja status srpskog jezika u Ustavu Crne Gore.
Moderator večeri, prof. Luka Spasojević ocijenio je da je, poslednjih nekoliko decenija, prisutna snažna tendencija da se prekine kontinuitet upotrebe srpskog jezika u Crnoj Gori, koji je organizovano i sistemski potiskivan iz primjene.
Prof. dr Jelica Stojanović, predsjednica Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori je ukazala na činjenicu da se na svim prostorima koji su u sastavu sadašnje Crne Gore govorio jedino srpski jezik, međutim današnje vrijeme dovelo je do velike zabune i falsifikata, gdje se, na prostoru Crne Gore, sve srpsko, po mišljenju Stojanović, pokušava podvesti pod crnogorsko i ime srpskog jezika pod ime nepoznato istoriji Crne Gore – crnogorski jezik.
„Svjesni smo da u Crnoj Gori politika drži mač nad naukom, to jeste uništava nauku, uništava istinu, uništava istoriju i uništava struku. U naučnom i stručnom smislu kako god ga sad nazivali u Crnoj Gori to je srpsko jezičko nasleđe i drugo ne može biti, niti će ikad biti. Ovdje je jedna kvazi politika, kvazi sistem nametnuo ime crnogorski jezik bez istorijske osnove, bez naučne osnove, bez struke i nauke i sva naša djeca od 2004. godine u školama samo čuju ime crnogorski jezik. To je dovelo do velikih poremećaja u društvu i spoznanju istine, svoga nasleđa i treba nam malo vremena da se malo oporavimo. Nažalost, ni poslednjih godina od kad je došlo do promjene vlasti nije se ništa promijenilo“, ocijenila je Stojanović.
Prof. dr Lidija Tomić je postavila pitanje: zašto se ne mijenja status srpskog jezika u Ustavu Crne Gore, ako se zna da je srpski jezik većinski u Crnoj Gori i ne samo zbog tog kriterijuma, već i zbog istorijske i naučne istine da je srpski jezik svoj na svome.
„Srpski jezik je doživio nečuven progon koji ni dan-danas nije prošlost, tim prije što se njegov dosadašnji status nije izmijenio. Tim načinom, jedna vrsta torture nastavlja se nad srpskim jezikom, a tim i nad govornicima srpskog jezika. I dok se sjećamo brojnih prekrajanja i iznevjeravanja njegove tradicije, sada se pitamo zašto srpski jezik još uvijek čeka da mu se vrati odgovarajući status službenog jezika“, navela je Tomić, konstatujući da se prava srpskog jezika zanemaruju, da ne postoji politička volja da se pitanje srpskog jezika dovede do kraja. .
„O knjizi „Škola lukavoga“ autora Veselina Matovića, koja je izašla u izdanju Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, govorio je prof. dr Dušan Krcunović. Konstatovao je da je autor svojim publicističko-polemičkim djelima nastojao da popuni rupe u obrazovnom i pravnom sistemu Crne Gore, koje su nastale progonom srpskog jezika i književnosti iz njihovog istorijskog okrilja.
„Svi prilozi u ovoj knjizi uvjerljivo pokazuju da je preimenovanjem srpskog jezika i degradiranjem njegovog statusa, bivši autokratski režim proizveo društveno stanje koje karakterišu poremećaj sistema vrijednosti i duboki nesagledivi socio-politički raskoli i anomalije koje su bez presedana u istoriji Crne Gore i njenog srpskojezičkog karaktera. Ali, i nakon pet godina od promjene trodecenijskog samovlašća i neuspjelog identitetskog inženjeringa nad sopstvenim stanovništvom, knjiga prof. Matovića upozorava da diskriminatorska Ustavna odredba o službenom jeziku kao i odredba Opšteg zakona o imenu nastavnog jezika i imenu glavnog nastavnog predmeta za jezik i književnost još uvijek prkose kulturno-istorijskim činjenicama i naučnoj argumentaciji, zdravom razumu i većinskoj srpskojezičkoj kulturnoj svijesti građana u Crnoj Gori“, mišljenja je Krcunović.
Rukovodilac Studijskog programa za srpski jezik i južnoslovenske književnosti doc. dr Jelena Gazdić osvrnula se na izučavanja srpskog jezika i srbistike u Crnoj Gori od perioda uspostavljanja školstva iz vremena Njegoševog do današnjeg Studijskog programa za srpski jezik i južnoslovenske književnosti i ta katedra je, naglasila je Gazdić, jedino mjesto u Crnoj Gori gdje se srpski jezk institucionalno izučava i odolijeva pokušajima urušavanja.
„Nažalost, status imena srpskog jezika je i dalje sporan u našoj državi. Ustavna i zakonska rješenja u dijelu koji se odnosi na jezik već decenijama ostaju neizmijenjena, ali se pojedini njihovi dijelovi povremeno aktuelizuju u skladu sa dnevnopolitičkim potrebama. Ipak, institucionalno se ne preduzimaju konkretni koraci koji bi omogućili pravedno i trajno rešenje ovog pitanja. Uprkos tome, i dalje ostaje nada da će i to pitanje u skorije vrijeme biti pokrenuto pred nadležnim pravnim i lingvističkim instancama, gdje jedino i može biti riješeno na naučnim i pravnim osnovama“, poručila je Gazdić.
Prof. Veselin Matović, predsjednik Akltiva profesora srpskog jezika i književnosti – Nikšić, smatra da u Evropi ne postoji slučaj da djeca u školi svoj jezik zovu drugim imenom, kao što, takođe, ne postoji situacija da djeca većinskog dijela stanovništva ne mogu u školama da se upoznaju sa svojim kulturnim i istorijskim nasleđem.
Pojasnio je zašto je pokrenut dan srpskog jezika kao jedan od načina da se učini nešto konkretnije na planu borbe protiv nasilja nad srpskom jezikom i njegovim govornicima.
„Smatram da ima smisla i razloga da se ustanovi taj Dan srpskog jezika, ali da to ne ostaje samo u našim prostorima, nego i da ima određenu vidljivost. To bi imalo, nesumnjivo, simboličku vrijednost baš na početku školske godine, dakle, 1. septembra jer bi ova manifestacija dala neki zamah afirmaciji imena srpskog jezika, prije svega, među školskom omladinom koja je izložena tom pritisku, toj prevari i zamkama lukavog. Dakle, više je razloga što bi ta ideja trebala da potekne upravo odavde iz Nikšića i da se jednog dana institucionalizuje, ako bude sreće i na opštinskom i na republičkom nivou, pa možda i na cijelom srpskom govornom području“, kazao je prof. Matović.
Čas srpskog jezika pratila je izložba bukvara, čitanki, priručnika koji su se ranije koristili u nastavi sada preimenovanog srpskog jezika.
Senka Čolović Šumić
Izvor/foto: RTNK
