Deset godina od osvećenja Sabornog hrama Vaskrsenja Hristovog u Podgorici – Sveta arhijerejska liturgija, 15. oktobar 2023. godine
Besjeda Njegove svetosti Patrijarha srpskog g. Porfirija
U ime Oca i Sina i Svetoga Duha,
Blagosloveni smo, braćo i sestre, danas što se nalazimo u ovom divnom našem pravoslavnom hramu koji je posvećen Spasitelju i Gospodu našem Isusu Hristu, što smo sabrani ovde u hramu, koji je duša grada Podgorice i što smo, sabravši se, projavili i projavljujemo ko smo i šta smo. Projavljujemo da smo narod pravoslavne vere, pravoslavni hrišćani, a isto tako potvrđujemo da je pravoslavna vera naš kontekst života i postojanja, stvaralaštva, međusobnih odnosa, izgrađivanja duhovne kulture, što je to prostor koji je oblikovao naš narod kroz vekove i kroz istoriju vodio.
Srpski narod je kroz mnogo vekova živeo bez bilo kakve svoje države, ali nijednog trenutka nije odustao od sebe, nije odustao od onoga što jeste, od svoga identiteta, nikada nije napustio svoju pravoslavnu veru i svoju Pravoslavnu crkvu i ona ga je vodila i čuvala i sačuvala do naših dana. Štaviše, ne samo da ga je vodila i čuvala nego je ta pravoslavna vera bila i pokretač i snaga i inspiracija plodnog bogatog stvaralaštva, kojim se naš narod, narod srpski, ponosi i kojem se divi čitav svet.
A i danas, iako smo rasejani po svetu, nalazimo se u više država, postoji jedna crvena nit koje nas spaja u jedno, koja nas čini jednim, a to je Pravoslavna crkva i pravoslavna vera i dokle god smo vezani za tu svoju veru, mi u isto vreme, imajući svoj pravoslavni hrišćanski identitet kao temelj, kao fundament, imamo snage i sposobnosti da čuvamo, da izgrađujemo i razvijamo i svaku drugu vrstu našeg identiteta. A to, braćo i sestre, ako igde znamo, znamo ovde u Podgorici jer ovde je duboko zasađen naš početak i naš koren, ovde u ovom gradu rođen je srpski župan Stefan i odavde dejstvujući ujedinio je Rašku i Zetu. Ali župan Stefan, potonji Sveti Simeon Mirotočivi, jeste i roditelj Svetoga Save, prvog arhiepiskopa srpskog, onoga koji je zajedno sa molitvama svoga oca podigao svetogorsku svetinju Hilandar i onoga koji je, jedanput za svagda, odredio smernice, kurs broda našega naroda kroz Scile i Haribde, kroz bespuća istorije, kroz Scile i Haribde, raznih povoljnih i nepovoljnih događaja po pravoslavni srpski narod. Zato ovde, braćo i sestre, bolje nego na drugim mestima, znamo ko smo, znamo koje smo vere i ona nas odlikuje i afirmiše. Znamo i kojim jezikom govorimo, znamo i kome narodu pripadamo.
Dakle vera, braćo i sestre, jeste kriterijum, mera našega postojanja, zlatno pravilo koje nas gradi, čini zajednicom, čini Crkvom, čini narodom. Ali i način našeg postojanja, i to ne vera u bilo šta, ne vera u postojanje tek negde nekakvog dalekog Boga, neke svemoćne sile koja upravlja svetom, kojoj se klanjamo, koje se bojimo i koju hoćemo da umilostivimo. Naša vera jeste vera u živoga, ličnoga Boga, jednoga u Trojici Boga, Oca Sina i Svetoga Duha. Naša vera jeste vera u ovaploćenog Sina Božjeg Isusa Hrista bogočoveka, koji u svojoj punoći otkriva meru Božiju nama ljudima, i u isto vreme otkriva sobom i meru savršenstva ljudskog, meru savršenog čoveka. Ta vera nije dakle apstraktna, sentimentalna vera, nego živa vera, jer vera, ona je živa vera, način našega postojanja, jer „vera bez dela je mrtva“, kako kaže apostol Jakov. Šta to znači, braćo i sestre? Da ta vera nije pojedinačna nego narodna, crkvena, saborna i da ta vera mora da bude konkretna. A odlika i kriterijum istinske i prave vere, današnje Jevanđelje nam to otkriva, jeste ljubav. A i samo Jevanđelje Hristovo moglo bi se svesti na jednu reč, a ta reč je ljubav. I, naravno, da ljubav podrazumeva drugog, bližnjeg, ali ne u kontekstu etičkih normi i pravnog sistema u kojima važi pravilo da voliš onoga koji voli tebe, da daruješ onoga koji daruje tebe, da jednom rečju daješ onoliko koliko dobijaš. Vera na koju nas Gospod poziva jeste vera koja će se ovaplotiti u ljubavi po pravilima da ne činimo drugima ono što ne želimo da čine oni nama, i da ne činimo samo onima koji nama čine jer, u čemu je tu veličina? U čemu je tu hvala? To čine i oni koji ne znaju Boga! Uzvraćaju meru za meru, ljubav za ljubav. Štaviše, Gospod nas poziva na, paradoksalno, veru koja se ovaploćuje kroz ljubav i koja nas poziva na to da volimo i neprijatelje svoje.
Logika ovoga sveta to ne može da prihvati. Logika ostrašćenog i palog čoveka se protivi tome. Ova i ovakva ljubav zahteva i podrazumeva rizik i prevazilaženje sebe, upodobljavanje sebe Hristu. To je poziv na oslobađanje od samoljublja, od egoizma, od sebičnosti. To je poziv, braćo i sestre, na krst, ali na krst koji je krst Hristov i zato je blag, jednostavan i lak. Taj i takav krst nosi u sebi silu pobede. Taj i takav krst nosi u sebi silu vaskrsenja i predukus Tajne budućeg veka, Tajne Carstva Božijeg. Tom i takvom verom i tom i takvom ljubavlju zadojen je i napajan naš srpski pravoslavni narod. Ako iko to zna, to znate vi ovde u Podgorici, u Crnoj Gori, jer ovde je naš koren, ovo je naše rodno mesto, rodno mesto svih pravoslavnih Srba gde god se nalazili. Jer ovde se rodio Stefan Nemanja, srpski župan, otac prvog arhiepiskopa Srpske pravoslavne crkve, otac Svetog Save, kormilara naše Crkve.
Zato ovde mi znamo koja je naša vera. Njom se ponosimo. Ovde mi znamo da pripadamo srpskom narodu i time se ponosimo i ovde znamo da govorimo i jezikom Svetoga Save, a to je jezik Jevanđelja, da gledamo očima Jevanđelja, očima Hristovim, da mislimo umom Hristovim, ali znamo isto tako da govorimo najdivnijim jezikom, srpskim jezikom velikog Njegoša. I, rekao sam i sinoć, jezikom Stefana Ljubiše i srpskim jezikom Marka Miljanova. Zato, braćo i sestre, sabrani ovde danas, da se molimo da budemo uvek dostojna deca Svetog Save i Svetog Simeona Mirotočivog, i da uvek znamo i koja je naša vera, da živimo njom. Da kroz nju posmatramo ljude sa kojima se susrećemo i sa kojima delimo ovu divnu zemlju i ove balkanske prostore. Da znamo svoj jezik, da ga čuvamo i njim da govorimo. A i ja kao vaš duhovni otac i kao poglavar naše Crkve dužan sam da vas podržim u svemu onome što je jevanđelsko, što je čestito, što je vrlina. Da vas podržim da u svakoj prilici budete ono što jeste. Sa ponosom i dostojanstvom da uvek, bez kompleksa, slobodno, odlučno ispoljavate i pokazujete ono što jeste, ono što zovemo svojim identitetom, i kao vernici naše Crkve i kao pripadnici svoga naroda i kao oni koji govore divnim srpskim jezikom.
Samo onda kada smo svesni sebe, braćo i sestre, moći ćemo da ispunimo i ovu zapovest Hristovu: da volimo i one koji nam ne čine dobro, pa čak i one koji nam se protive. Samo onda kada smo svesni sebe, kada znamo ko smo i šta smo, kada poštujemo sebe, kada s ponosom ispoljavamo to što jesmo, samo u toj prilici moći ćemo da prihvatamo drugog i drugačijeg, da grlimo onoga koji je pored nas, čak i onda kada to neće, čak i onda kada nam se protivi. Jer znamo, i tako je naš narod živeo kroz vekove, da će nas Bog pitati, ne šta je nama radio neko drugi, nego šta smo radili mi njemu.
Neka bi Gospod Bog dao da danas sabrani u jednoj veri, u jednoj Nadi i Ljubavi u ovom svetom hramu kada slavimo 10 godina od njegovog veličanstvenog osvećenja, uvek budemo verni Hristu i verni sebi i svom putu, kako bismo onom verom koja je učinila da jesmo to što jesmo i onom Crkvom koje nas čini da budemo ponosni, mogli uvek da slavimo zajedno sa svima svetima Jednoga u Trojici Boga Oca i Sina i Svetoga Duha, sada i uvek i u vekove vekova. Amin!
Pozdravno slovo Mitropolita crnogorsko-primorskog g. Joanikija
Vaša svetosti,
Vaša visokopreosveštenstva,
Vaša preosveštenstva,
Časni oci,
Draga braćo i sestre,
Trideset je godina od osvećenja kamena temeljca i deset godina od osvećenja ovoga svetoga hrama. Kada slavimo jubilej, obično se sjećamo i nekih događaja iz prošlosti, ne zato da bismo otišli u prošlost, kao što nam često govore, nego da bismo sagledali bolje Božji promisao koji djeluje u istoriji, da bismo bolje razumjeli život Crkve i da bismo našli lakše smisao života i svega onoga što u životu činimo i radimo.
Blaženopočivši Mitropolit Amfilohije je bio glavni inicijator da Podgorica vrati svoje staro ime, a da se više ne zove Titograd. I to je prošlo: donesene su određene odluke. Ali, da bi se Podgorica zaista vratila sebi, vidio je blaženopočivši Mitropolit da treba učiniti nešto značajno i došao je na ideju da podiže u Podgorici hram Vaskrsenja Hristovoga. Naravno, imao je podršku cijele Crkve, posebno svetopočivšeg Patrijarha srpskoga, Vašega prethodnika Pavla., koji je ovdje, zajedno sa vaseljenskim Patrijarhom i sa našim Mitropolitom osveštao kamen temeljac.
I hvala Bogu, trudom ogromnim, brigom i molitvom, i ulaganjem svega što je imao, Mitropolit je zajedno sa ocem Draganom Mitrovićem, sa ostalim mudrim graditeljima i umjetnicima, a posebno uz pomoć velikih dobrotvora, uspio u toj velikoj zamisli i namjeri. I ovdje je okupio na osvećenju ovoga hrama trojicu patrijaraha i više predstojatelja svetih Božjih Crkava, predstavnike svih Pravoslavnih crkava. To je bio veliki događaj kada je svima bilo jasno da se Podgorica vratila sama sebi i da se Crna Gora vraća samoj sebi. Samo što to mnogi nijesu dobro razumjeli, ali se nadam da danas svi to razumiju – da se Crna Gora vraća samoj sebi, Svetom Jovanu Vladimiru, Svetom Stefanu Nemanji i Svetome Savi!
Zato ćete, Vaša svetosti, danas u nastavku ove službe – da Vas još malo zamorimo, ali ko će Vas zamoriti kad Vam Bog daje snage i kad Vas pokreće bratska ljubav – da osveštate temelje novoga hrama Svetoga Save u Podgorici, velikoga, nešto manjeg od ovoga, ali će isto biti veliki hram, i da osveštate temelje pravoslavne gimnazije. Mnogo Vam hvala, Vaša svetosti, što ste nas obradovali vašim dolaskom, što ste došli svojim episkopima, svome sveštenstvu i svome bogoljubivome narodu da podijelite s njima ovu veliku radost i da pozdravite ove velike svečanosti.
Povodom Vašeg dolaska željeli smo da Vam uručimo jedan skromni dar – patrijaraški žezal sa grbom Crnojevića, ktitora Manastira cetinjskoga, stolice Mitropolita crnogorsko-primorskih i patrijaraške insignije. Čuo sam da su lijepe, a radio ih je blaženopočivši Mitropolit Amfilohije.
I još da se podsjetimo da ste bili na osvećenju ovog hrama – danas ste kao Srpski patrijarh na ovoj svečanosti da produžite kontinuitet dobrih djela i da produžite da načalstvujete. Neka Vas Bog ukrepljuje u svakome dobru!
Posebno mi je drago, draga braćo i sestre, da pozdravim još jednom Visokopreosvećenoga Mitropolita Krfa, Paksona i Dijapontijskih ostrva, našega vozljubljenoga brata u Hristu gospodina Nektarija, koji nas je takođe obradovao svojim dolaskom i svojom bratskom ljubavlju prema nama i donio nam veliki blagoslov i neiskazanu radost svojim dolaskom, a posebno što nam je donio desnicu Svetoga Spiridona Trimitunskog Čudotvorca punu iscjeljenja i Božjega blagoslova za sve one koji joj sa ljubavlju pristupaju.
I ovaj njegov dolazak podsjeća nas na zajedničku istoriju i na izuzetno važne duhovne veze između grčkog i srpskog naroda još od Svetih Kirila i Metodija pa do dana današnjega. Ali, naročito ističemo to da nas je sa grčkim narodom, a posebno sa ostrvom Krfom i Vidom, i sa Svetim Spiridonom sjedinila Plava grobnica. Kao što je Hristova grobnica, Hristov grob živonosni objedinio sve narode hrišćanske, tako je Plava grobnica zasvagda objedinila u ljubavi i istoj vjeri grčki i srpski narod.
Vaše visokopreosveštenstvo, dobro nam došli! Mnogo Vam blagodarimo na Vašoj ljubavi!
Pozdravno slovo Mitropolita Krfa, Paksona i Diapontijskih ostrva g. Nektarija
Vaša svetosti Patrijarše srpski gospodine Porfirije,
Visokopreosvećeni Mitropolite Crne Gore i primorja gospodine Joanikije,
Vaša visokoprosveštenstva i preosveštenstva
Blagovjerni narode,
Hristos Voskrese!
Ne postoji veći i važniji pozdrav za sve hrišćane, posebno za nas pravoslavne, koji nas sve sjedinjuje i koji je uticao da se promijeni naš život. Danas kada se proslavlja deset godina osvećenja ovoga hrama koji je posvećen Vaskrsenju Hristovom, koji je blaženopočivši Mitropolit Amfilohije zajedno sa svima vama podigao i osvetio, ja uznosim blagodarnost Bogu što sam danas sa vama, sa vama Vaša svetosti i Visokopreosvećeni Mitropolite. Veliki je dan danas zbog toga što sam sa Vama Vaša svetosti i sa Vama Visokopreosvećeni Mitropolite služio Svetu liturgiju, to pokazuje ne samo jedinstvo naša dva naroda, već i jedinstvo u Crkvi i ova današnja Liturgija jasno oslikava to naše jedinstvo
Zahvaljujem Vama, Vaše visokopreosveštenstvo, što ste mi ukazali čast i pozvali me da danas budem sa vama, a posebno mi je radost što sam na ovako važnom događaju u vašu Mitropoliju. Posebna je radost što sam imao i taj blagoslov da donesem i dio moštiju Svetog Spiridona koji je jedan vaseljenski i svuda poznati čudotvorac.
Kao što znamo iz žitija Svetog Spiridona, on je svojom desnicom, ovom kojoj se danas poklanjamo svi, na prvom Vaseljenskom saboru podigao u vis jednu ciglu i čudom Božjim odjednom se ona rastavila na tri sastojka od kojih se cigle prave, zemlju, vatru i vodu. Ovim čudom Sveti Spiridon je zatvorio usta jereticima i protivnicima božanskog učenja, onima koji nisu vjerovali u Jedno Božanstvo u Tri lica. Jer cigla je predstavljala Jednog Boga, a vatra, voda i zemlja su predstavljala Tri lica i tako je on tim čudom zatvorio usta jereticima, posebno Ariju koji je u to vrijeme ratovao protiv Gospoda našeg Isusa Hrista. Ta borba se nastavlja do današnjih dana.
Upravo ta desnica Svetog Spiridona je posjetila Srpsku crkvu, Crnu Goru, Podgoricu. Ovo mjesto pripada Srpskoj crkvi koja je u istoriji mnogo stradala, i koja je preživela mnoga iskušenja.
Baš zato što je Sveti Spiridon cijenjen svuda, možemo ga nazvati vaseljenskim svetiteljem, on će pomoći svima nama da ostanemo u istinitoj vjeri, za razliku od onih koji nam poturaju lažno učenje Novog svjetskog poretka i pod lažnim vrijednostima hoće da ujedine vaseljenu, ne na dobro čovječanstva, već na njegovu propast.
I upravo svetitelji, ovi najpoznatiji, uče pravoj slobodi čovječanstvo, a ne ovo što nam se lažno predstavlja kao sloboda čovjeka.
Dakle, svetitelji nas uče pravoj slobodi, što nam govore da smo mi ljudi svako za sebe ikona Božja, a ne da smo samo brojevi, a ovi koji žele sada da vladaju svijetom, oni hoće baš suprotno – hoće od čovjeka da stvore broj, da tako vladaju svima nama.
Zahvaljujući još jednom Vaša svetosti, na Vašoj ljubavi, želim da kažem da ste vi pravi duhovni pastir koji mudrim riječima rukovodi srpski narod i Vi ste novi Mojsije koji svoj narod vodi u slobodu.
Zato je naša molitva Gospodu, ali i našem svetitelju Spiridonu, Vaša svetosti, da Vas Gospod učvrsti i da snage da istrajate u svom duhovnom djelu. Kako se za Vas, molimo isto tako za Visokopreosvećenog Mitropolita crnogorsko-primorskog koji je od svog prethodnika blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija primio kao veliko nasleđe brigu nad ovim narodom i Crkvom u Crnoj Gori i zato ćemo se smireno na našem ostrvu Krfu, moliti Svetom Spiridonu da vas ukrijepi.
Vaša svetosti, Vaše visokopreosveštenstvo, draga braćo saslužitelji, dragi oci, braćo i sestre, na mnogaja ljeta, i sve najbolje želje u ime grčkog naroda koji je uvjek bio sa srpskim narodom.
