Ovaj izabrani sasud Duha Svetoga i smerni arhipastir Crkve Hristove rodi se od uglednih i bogobojažljivih roditelja Isidora i Eveline (rođ. Krečarević) 19. aprila (1. maja) 1884. godine u Sremskim Karlovcima. Otac njegov beše narodno-crkveni sekretar, tj. najviši činovnik u Karlovačkoj mitropoliji. Dobivši ovo bogodarovano dete, roditelji ga sedmog dana po rođenju odvode u sveti hram, gde prima svete tajne krštenja i prosvećenja. Tada mu roditelji njegovi nadenuše ime Ivan, što će reći Bog je milostiv. I zaista, Gospod projavi obilje milosti i darova na ovom dobrom sluzi svome, jer Ivan još od mladosti svoje ukrašavaše dušu svoju svakim blagočešćem i krotošću. Ostavši vrlo rano bez roditeljâ, Ivan se sa bratom Stevanom nastanjuje u Novom Sadu, gde brigu i staranje o njima preuzima njihov stric, znameniti novosadski prota Milan Ćirić.
U rodnom mestu Ivan završava osnovnu školu 1894. godine, a u Novom Sadu gimnaziju sa ispitom zrelosti 1902. godine. Duhovnu akademiju u Moskvi završava 1906. godine, nastavljajući studije u Beču na filosofskom fakultetu, gde 8. juna 1908. godine stiče zvanje doktora filosofije iz naučne oblasti semitologija. Iste godine, pred praznik Roždestva Hristovog, u svojoj dvadeset i trećoj godini, u fruškogorskom manastiru Hopovu prima monaški postrig od arhimandrita dr Avgustina (Bošnjakovića). Na monašenju dobija ime Irinej, što će kasnije obeležiti ceo njegov život, koji od početka do kraja beše blagovest mira kroz Isusa Hrista (sr. Dela ap. 10, 36). Stoga monah Irinej, primivši angelski obraz, neprestano nastojaše da u životu ispuni i u srcu svome održi savet i zavet svetog apostola Pavla, koji, obraćajući se hrišćanima u Korintu, veli: „Mir imajte i Bog ljubavi i mira biće s vama” (II Kor. 13, 11).
Ubrzo potom, na sâm dan Roždestva, kada sva zemlja sluša angelsku blagovest mira i dobre volje među ljudima (sr. Luk 2, 14), monah Irinej biva rukopoložen u đakonski čin, rukom Patrijarha srpskog Lukijana. U naredne četiri godine biva rukoproizveden za protođakona, a potom i za patrijaršijskog arhiđakona. Tako blagovest mira i dobre volje beše ono što ispunjavaše sve dane zemnoga života ovoga sluge Gospodnjega.
Aprila meseca leta Gospodnjega 1909. jerođakon Irinej biva postavljen za bibliotekara Patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima, a u septembru iste godine za docenta na predmetu Stari Zavet sa arheologijom i jevrejskim jezikom u Srpskoj pravoslavnoj bogosloviji u svom rodnom mestu. Kao profesor prevodio je starozavetne tekstove sa jevrejskog jezika, proprativši ih svojim komentarima. Kada je Sveti Arhijerejski Sinod Srpske Pravoslavne Crkve obrazovao Komisiju za prevod Svetog Pisma, imenovan je za njenog člana. Ovaj neumorni trudbenik na njivi Gospodnjoj dade i svoj nemerljivi doprinos razvoju srpske bogoslovske književnosti, što svedoči veliki broj članaka u bogoslovskim časopisima i novinama u izdanju Srpske Pravoslavne Crkve.
Gospod ga beše obdario izobiljem darova Svojih, koje neprestano umnožavaše, napredujući neprestano u delu Gospodnjem, znajući da trud njegov nije uzaludan u Gospodu (sr. I Kor. 15, 58). Tako, još od mladosti svoje poče se baviti ikonografijom, slikarstvom i pesništvom, a veliki deo života svoga beše posvetio izučavanju crkvenog pojanja, i to ne samo našeg narodnog pojanja već i drevnog istočno-romejskog (vizantijskog), ruskog i rumunskog. A ono što ispunjavaše celokupan život njegov beše prevodilački rad, jer dar poznavanja mnogih jezika bi još jedan u nizu darova kojima ga bejaše ukrasio Gospod.
A kada blagoizvoli Bog, Koji po svemu smernog i krotkog jerođakona Irineja izabra još od utrobe matere njegove i prizva blagodaću Svojom da objavi Sina Svojega u njemu (sr. Gal 1, 15 – 16), on bi izabran za Episkopa timočkog na Svetom Arhijerejskom Saboru Crkve u Kraljevini Srbiji, 23. maja/5. juna 1919. godine. Episkop temišvarski dr Georgije (Letić), koji u to vreme beše administrator Karlovačke mitropolije, rukopolaže jerođakona Irineja u prezviterski čin, a zatim ga i rukoproizvodi u čin arhimandrita. U deseti dan po izboru za Episkopa timočkog, na svečanoj arhijerejskoj Liturgiji, arhimandrit Irinej biva hirotonisan u čin episkopa u beogradskoj Sabornoj crkvi, rukom Arhiepiskopa beogradskog i Mitropolita Srbije Dimitrija, uz učešće još četvorice episkopa – veleško-debarskog Varnave (Rosića), niškog Dositeja, žičkog dr Nikolaja (Velimirovića) i vikara sremsko-karlovačkog Ilariona (Zeremskog).
Ostavši na katedri episkopa timočkih do kraja 1921. godine, vladika Irinej, po svojoj želji i molbi, prelazi u Eparhiju bačku, koja beše upražnjena gotovo četiri godine. I bi da se u te dane opomenu reči Hrista Gospoda Koji govori: „Žetve je mnogo, a poslenika malo. Molite se stoga gospodaru žetve da izvede poslenike na žetvu svoju” (Mat. 9, 37 – 38). Stoga svim svojim bićem, moleći se Spasitelju Hristu da ga ukrepi i osnaži, posveti se obnovi duhovnog i crkvenog života, obnavljajući svete hramove, i gradeći nove, i rukopolažući i postavljajući mlade sveštenoslužitelje u poverenoj mu eparhiji.
Ovaj ugodnik Božji i veliki arhijerej Srpske Pravoslavne Crkve, kojoj kao episkop verno služaše ravno trideset i šest godina, beše veliki podvižnik, bogoslov i propovednik, a pre svega – ispovednik svete vere pravoslavne. Beše i pesnik, umetnik, istinski rodoljub… Za vreme zemnoga života propovedaše sveto pravoslavlje u Londonu, Glazgovu, Oksfordu, Parizu, Bernu, Štokholmu, Beču, Avinjonu, Sofiji i Carigradu. Uz pomoć protojereja Alimpija Popovića, kod bačkih Rusina pokreće vraćanje pradedovskoj veri. Organizuje pravoslavne časopise na rusinskom jeziku, rukopolažući i dvojicu Rusina i postavljajući ih na parohije u Eparhiji bačkoj. Neumorno putujući, širi mir i slogu, utvrđujući ustrojstvo i jedinstvo Crkve Srpske. Služio je i propovedao neumorno, čak i pod vedrim nebom, a narod ga uvek srdačno i svečano dočekivaše kud god bi dolazio. Iza njega ostade zbirka veoma poučnih arhipastirskih poslanica, najčešće objavljivanih o prazniku Roždestva Hristova, ali i u drugim prilikama. Uz Svetog vladiku Nikolaja Žičkog, beše vladika Irinej jedan od pobornika bogomoljačkog pokreta u srpskom narodu, te zajedno predstojahu bogomoljačkom saboru u Svetoarhangelskom manastiru u Kovilju 1933. godine, gde kasnije bi održano još nekoliko bogomoljačkih sabora.
U danima strašnog Drugog svetskog rata, trpeći bezbrojna stradanja sa svojim bespomoćnim i golorukim narodom, spasavajući ga od mađarskih bajoneta, pušaka, zloglasnih zatvora i logora, racijâ i pokoljâ, ovaj dobri arhipastir slovesnoga stada svojega neprestano se opominjaše reči Hristovih: „Nije sluga veći od gospodara svojega. Ako mene goniše, i vas će goniti” (Jov. 15, 20). Tako, kao pastir, zajedno sa poverenim mu stadom, podnošaše, od svirepih i krvožednih mučitelja, stradanja za Hrista Gospoda, sa Kojim se i proslavi, tvrdo verujući i propovedajući da ,,stradanja sadašnjega vremena nisu ništa prema slavi koja će nam se otkriti” (Rimlj. 8, 18). I zaista, što stradanja Hristova behu obilnija, još obilnija bivaše i uteha koju primaše od Gospoda (sr. II Kor. 1, 5).
Ne imajući straha u srcu svojemu, jer ,,u ljubavi nema straha, nego savršena ljubav izgoni strah napolje” (I Jov. 4, 18), svoju savršenost u ljubavi Hristovoj projavi i time što od sigurne smrti spase preko dve hiljade i osam stotina srpske dece iz logora u Šarvaru, na krajnjem zapadu Mađarske. Iz logora u Šarvaru, tokom tih strašnih vremena, stiže u Bačku ukupno šesnaest transporta sa blizu tri hiljade dece i odojčadi, i sa sto osamdeset i četiri porodilje, koji behu razmešteni u pedeset i pet crkvenih opština. Među njima beše i preko dve stotine slovenačke dece, koju, zajedno sa ostalom decom, ne samo da izbavi od smrti koja im predstojaše nego se i staraše da ih razmesti po domaćinstvima širom Bačke, osnivajući i bolnice Eparhije bačke za njihovo lečenje i zbrinjavanje. Jer, usled teške zime 1941. godine, u logoru u Šarvaru mnogo dece beše obolelo od tuberkuloze i drugih bolesti. Tako, do kraja rata, kroz bolnicu beše prošlo 441 bolesno dete, od kojih četrdesetoro ne prežive, našavši pokoj svoj u naručju Hristovome. Osim bespomoćne dece, Vladika spasavaše iz logora i starije ljude, koje narod oberučke primaše u svoje domove.
Odmah po završetku rata, mrzitelji imena Božjega oklevetaše vladiku Irineja, proglasivši ga narodnim neprijateljem i izdajnikom. Vrgnuvši ga u kućni pritvor, u kome beše i za vreme rata, Vladika provede u njemu sedamnaest meseci, sve do početka 1946. godine. Lišivši ga slobode, zabraniše mu da odlazi u Beograd na sednice Svetog Arhijerejskog Sinoda i na zasedanje episkopske konferencije. Ali ni to ne bi dovoljno nego mu behu naredili da ne sme bogoslužiti čak ni u dvorskoj kapeli. No, uprkos svom stradanju, on svagda držaše Gospoda u srcu svojemu, znajući da je bolje, ako hoće volja Božja, da strada dobro čineći negoli zlo čineći (sr. I Petr. 3, 17). Zato onima koji ga klevetahu kao zločinca ne vraćaše zlo za zlo, niti uvredu za uvredu, nego ih još i blagosiljaše, znajući da smo na to i pozvani da bismo nasledili blagoslov Božji, jer je pisano: „Ako i stradate pravde radi, blaženi ste”, i opet: „Ko može vama nauditi ako budete revnitelji dobra?” (I Petr. 3, 13 – 14).
A to sve beše samo početak stradanja. I kao što služitelji ada uhvatiše i osudiše Hrista noću, tako i komunisti ubrzo prigotoviše noćni pohod skojevaca na Vladičanski dvor, izišavši na ovog slugu Hristovog ,,kao na razbojnika, s noževima i s koljem” (Mat. 26, 55). I razmahujući se svojim zlim i lažljivim jezicima, uzvikivahu svakojake rđave reči, sramoteći i progoneći ovog zatočenog episkopa Crkve Hristove, ne znajući da mu time samo pletu venac blaženstva, koji mu ugotovi Gospod (sr. Mat. 5, 11). U jarosti svojoj, izbezumljeni zverskom mržnjom, kamenovahu Vladičanski dvor u kome vladika Irinej beše zatočen. I tada, jedan veći kamen, razbivši prozor, pogodi u potiljak ostarelog vladiku, a sami Gospod ga spase te ga ova izbezumljena rulja ne ubi.
Po isteku kućnoga pritvora, ne jenjavahu progoni i svakodnevne poruge koje ovaj sveti starac trpeljivo podnošaše, ponavljajući neprestano reči svetog apostola Pavla koji govori: „Zato sam dobre volje u nemoćima, u porugama, u nevoljama, u gonjenjima, u teskobama za Hrista; jer kada sam slab, onda sam silan” (II Kor. 12, 10). Svim ovim mukama i nevoljama odolevaše odvažno, porugu Hristovu noseći (sr. Jevr. 13, 13) i slaveći prečisto Ime Njegovo, koje mu svagda na usnama bejaše.
I tako sve do onoga dana kada se obrete u Odžacima na Preobraženje 1946. godine, gde se steče veliko mnoštvo pravoslavnog sveta da dočeka svog arhijereja, koji dođe u to mesto radi osvećenja kapele za parohijske potrebe, u tada novoosnovanoj parohiji i crkvenoj opštini. Među ovo stado Hristovo bejahu se krišom uvukli i gramzivi vuci, isti oni bezbožni i bezakoni komunisti koji ga i proganjahu odranije. Ugledavši ga, oni, razjareni i u obesti, namah kidisaše na njega poput divljih zveri, jer se već ranije bejahu dogovorili da ga ubiju. I narod koji beše tu, gotov i da život svoj položi za svojega pastira, izvukavši ga iz izbezumljene gomile, odnese ga u parohijski dom, sačuvavši mu živu glavu. Ali, kako ovi zločinci ne behu zadovoljni učinjenim, nanovo kidisaše na ovog izmučenog starca ne bi li ga konačno dotukli. Jurnuvši na parohijski dom, gde Vladika beše pronašao utočište sa narodom i sveštenstvom, udariše na ovoga svetoga starca i stadoše ga besomučno tući. Sveštenike njegove pretukoše i noževima izbodoše, dok blaženi starac jedva preteče od teških udaraca koje mu zadadoše. I da ga đakon njegov, Mladen Ružić, ne zakloni telom svojim, zacelo bi svoju zlu nameru sproveli do kraja.
Posle svega ovoga što se događaše, Vladika se sasvim povuče u Vladičanski dvor, retko izlazeći van grada i sve više bivajući prikovan za bolesničku postelju, jer mu se kičmena moždina stade sušiti, budući trajno oštećena od posledicâ napada. U svojim najvećim bolovima govoraše: „Što se više mučim, to se više Bogu molim”. A molitva njegova najčešće bejaše ova: „Daj, Gospode, da se Tebi vratimo pre nego što se u zemlju vratimo”.
Od teških udaraca koje zadobi, blaženi starac se više nikada ne oporavi, a njegovo staračko telo bejaše sve slabije. Godine 1952. odlazi na jednogodišnje lečenje, sa namerom da se posle toga ponovo vrati na dužnost eparhijskog arhijereja. Ali, zbog oronuloga zdravlja i bolesti, koja je sve više napredovala, više nikada ne preuze upravljanje eparhijom.
Borivši se dobrim podvigom vere i ispovedivši dobro ispovedanje pred mnogim svedocima (sr. I Tim. 6, 12), ovaj verni sluga Božji i arhipastir Crkve Hristove predade svoju pravednu dušu, 6. aprila 1955. godine, Gospodu za Koga je sa radošću i blagodarenjem podnosio dugogodišnja stradanja. Njegovo sveto telo bi položeno u kriptu Sabornog svetogeorgijevskog hrama u Novom Sadu na Blagovesti 1955. godine.
Na Svetom Arhijerejskom Saboru Srpske Pravoslavne Crkve, održanom maja meseca 2022. godine u Sremskim Karlovcima, njegovom rodnom gradu, episkop Irinej (Ćirić) bi pribrojan liku svetih sa datumom praznovanja 24. marta/6. aprila.
Priredili: đakon Miroslav Nikolić i đakon Lazar Đačić
Izvor: Kalendar Crkva 2023, str. 55-59
