Autorsko veče prof. Rada Lalovića profesora srpskog jezika iz Foče, naslovljeno „O srpskom stradanju, patnji i identitetu“, organizovali su, u petak 12. novembra 2021. godine: Matica srpska – Društvo članova u Crnoj Gori, Društvo crnogorsko-ruskog prijateljstva „Sveti Georgije“ i Skupština opštine Nikšić.
Tema „O srpskom stradanju, patnji i identitetu“, po riječima medijatora mr Milorada Durutovića, pokriva dobar dio esejističkog, književnog, priređivačkog i naučnog rada prof. Rada Lalovića, a što potvrđuju knjige „Pred sjenima srpskih mučenika“ i „Pamtim da bih postojao“ o kojima je, ovom prilikom, bilo riječi.
Fočanski Centar za kulturu objavio je poetsku rukovet “Pred sjenima srpskih mučenika”, u čijem trećem izdanju, koje je predstavljeno u Nikšiću, sabrano je 68 pjesama (50 autora) o stradanju srpskog naroda u 20. vijeku.
„Važno je pitanje zašto se do sada srpska književna elita nije odlučila da štampa jedno ovakvo izdanje. Svi se ponosimo imenima i djelima u našoj književnosti, i to s pravom, ali do sada nismo imali priliku čitati poeziju o svim srpskim stratištima, u jednoj knjizi. Trudićemo se da probamo, barem malo, osvijetliti onoliko koliko znamo i kako umijemo sve ono što nam je ostalo zaboravljeno ili skrajnuto“, rekao je recenzent Vladimir Pantović i direktor Centra za kulturu, dodavši da je ova knjiga u funkciji njegovanja kulture sjećanja.
Duško Krsmanović, takođe recenzent, je naveo da knjiga „Pamtim da bih postojao“ sadrži eseje koje je Lalović objavljivao poslednjih godina u raznim književnim publikacijama. Eseji su složeni po tematskim cjelinama: „Moj narod nad njima drži opelo“, „Pred okom samo jedna slika“, „Nevesinje neven sije, ti koprivu sadi“.
„Jedna od glavnih Lalovićevih preokupacija je njegovanje kulture sjećanja na stradanje našeg naroda u Hercegovini, čemu je on dao doprinos i u pjesničkom smislu, a posebnu pažnju posvetio je Prebilovcima kao pjesničkom motivu“.
„Cjelina „Kad Joanikije razdani apsanu“ sastavljena je od tri eseja kojima autor daje neku vrstu pregleda lirskih odjeka istorijskih događaja i procesa, koji su tokom 20. vijeka, a i dan danas, iz temelja potresali srpski narod, nastanjen u Crnoj Gori. U prvom eseju Lalović ukratko pominje zločine koje je nad srpskim narodom vršila komunistička vlast, na sličan način je koncipiran esej „Nekoliko poetskih svjedočenja o komunističkom i savremenom teroru nad Srbima u Crnoj Gori“, dok svojevrsnu krunu ove cjeline predstavlja esej „Episkop kao pjesnički motiv“ u kojem autor daje pregled poetskih ostvarenja čiji su lirski junaci blaženopočivši Mitropolit Amfilohije i Episkop budimljansko-nikšićki sada Mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, koji su u srpskim srcima zapalili plamen ljubavi prema svojoj vjeri, svome rodu, te kroz veličanstvene litije pokazali kako se na miran, dostojanstven, hrišćanski način bori za svetinju“, ukazao je Krsmanović.
Publici se obratio profesor Rade Lalović, koji je kazao da se od 2013. godine počelo da priča o holokaustu, o stradanju srpskog, ali i jevrejskog i romskog naroda u 20. vijeku.
„Kasnije 2014. i `15. je počelo da se priča i priprema da u nastavni programima u Republici Srpskoj, u završnim razredima osnovne i srednje škole, počne da se izučava kultura sjećanja i tema stradanje Srba, Jevreja i Roma na području NDH-a. Naslov knjige „Pamtim da bih postojao“ je modifikacija Dekartovog „Mislim, dakle postojim“, ako mislim onda pamtim. Šta pamtim? Pamtim to što jesam, pamtim ono šta sam po identitetu. Uvodni tekst govori upravo o izgradnji ličnog i nacionalnog identiteta i njegovanju kulture sjećanja u školskoj praksi“, rekao je Rade Lalović.
Odabrane stihove recitovala je Vesna Miljanić, student Studijskog programa za srpski jezik i južnoslovenske književnosti.
Senka Čolović Šumić
