u Čast Prečiste Preblagoslovene Slavne Vladičice naše Bogorodice i Prisnodjeve Marije
Čudotvorna Ikona Bogorodice Akatistne počiva na ikonostasu Saborne Crkve Vavedenja Presvete Bogorodice, u manastiru Hilandaru.
Koliko do sada znamo, potiče iz kraja (16.) veka i njen autor nije poznat.
No, bez obzira na to ona ima posebnu vrednost, jer je svojim dejstvenim proizvoljenjima proglašena za čudotvornu, zbog čuda koje je projavila 1883.g.
Čudotvorne ikone su i najčešće kopirane, zbog uverenja da kopija verna, takođe sadrži moći koje su pripisivane izvornoj.
Neke od njih su u znak posebnog poštovanja, okivane u srebro i zlato, i ukrašavane biserjem i dragim kamenjem, da bi se taj prozor u večnost što dostojanstvenije izdvojio iz okolnog, nesakralizovanog prostora.
Sveti Sava, pa i njegov otac Sv, Simeon, svojim zadužbinama, Crkvama i manastirima, darivali su poklone u ikonama (i drugim predmetima), koje su bile veoma raskošno opremljene.
U vreme kada je nastala Akatistna ikona, krajem (16.) veka srpska država je bila u ruševinama i okupirana od strane Turaka. Srpski Patrijarhat je bio ukinut. I Crkva i narod – ne može se govoriti o državi u ovom dobu – bili su osiromašeni i nisu bili u stanju da pomažu srpske Crkve i manastire, čak i na teritoriji Srbije, a i da ne govorimo o manastiru Hilandaru.
Čuda
Godine, 1883.g. zbog nepažnje ondašnjeg crkvenjaka zapalio se oltar Saborne Crkve, posvećene Vavedenju Presvete Bogorodice, u kojoj je stajala ova ikona. Iako je oltar skoro u potpunosti izgoreo ova ikona ostala je netaknuta. U tom požaru pred njom je čitan Akatist, te je zbog toga dobila ime Akatistna.
Ikona Bogorodice Akatistne danas je postavljena na oltarsku pregradu glavnog Hrama, (Katolikona) u Hilandaru, na desnom kraju ikonostasa Saborne Crkve. Oko nje je, u malim scenama, ilustrovan ceo Akatist – Himna Presvetoj Bogorodici.
U vezi sa ovom ikonom postoje kazivanja prema kojima je izobraženje Akatistne Bogomajke Sv. Savi otkrilo blago zakopano nedaleko od manastira, koje je on pronašao i zahvaljujući tome nastavio sa radovima izgradnje manastira; o čemu, međutim nema govora u njegovom žitiju.
Izobraženje
Bogorodica Akatistna prikazana je skoro do pojasnog položaja, kako u levoj i desnoj ruci, na obema rukama – nosi Onoga Koji sve Nosi. Prikazana je izduženog lica, duguljastog, plemenitog, sa izduženim nosem, blagih očiju i obrvama blago zasvođenim nadole. Lice Joj je nežne žute boje, sa oker zatamnjenjima, kao naglascima u pojedinim delovima ivice obraza i brade.
Maforion je jarko crvene boje, čija se jasnoća već (4.) veka održala vrlo jasno. On prekriva čitavo Njeno poprsje – kao da predobražava Krv Koju Će Sin Njen proliti za život sveta.
Donja haljina Presvete Bogorodice je u jarko zelenoj boji.
Prečasna Glava, Bogomladenca levim obrazom prislanja se na Njeni, kao da traži Njenu pažnju, no, istovremeno On Je Taj koji Joj je i pruža.
Njegova odežda je u zelenoj boji, koja simbolizuje prisustvo Duha Svetoga, dok se u donjim delovima, pretvara u mrko-smeđu.
Pozadina ikone je naslikana u jasno zlatnoj boji, koja je karakteristična za kraljeve, careve ovoga sveta.
Donji levi trouglasti deo ikone, slikarski je drugačiji od ostatka boja na čitavoj ikoni – jasniji je i čistiji. Verovatno su to oštećenja nastala zubom vremenom. Veći deo ikone je pomalo oštećen u jasnoći boje ali ne i u jasnoći likova koji su na Njoj prikazani.
Današnji monumentalni ikonostas manastira Hilandara, u duhu levantskog baroka, čine ikone iz 1766.g. – 1774.g. i one sa početka (20.) veka. Tu je i čudotvorna ikona Bogorodice Akatistne iz oko 1600.g. koja je čudesno preživela požar u kome je izgoreo donji deo ikonostasa 1837.g. Ona je u originalu okružena sa 24 scene, izvedene na širokom okovu iz (18.) v. koje ilustruju pohvalnu, nesedalnu pesmu Božijoj Majci tj. Akatist (prilikom čijeg molitvenog čitanja se ne sedi, tj. stoji se svo vreme).
Ikona Akatistna proslavlja se 25. januara po novom, odnosno 12. januara po starom kalendaru, zajedno sa ikonama – Bogorodice Popske u Crkvi i Mlekopitateljnice u Orahovici.
Priredila: Elza Bibić
