Manastir Svete Trojice – Stanjevići nadomak Budve, imao je poseban blagoslov i radost da ugosti arhimandrita Savu, igumana manastira Visoki Dečani koji je, svojom posjetom, u ovu svetinju podno Lovćena donio blagoslov Svetog kralja Srefana Dečanskog i sve bratije manastirske, vjernih čuvara te svetinje.
“Blagodarimo Bogu i dobrom ocu Jefremu i bratiji koji su čudesno obnovili ovu svetinju koja svetli duhovno pod Lovćenom kao istinski duhovni svetionik”, napisao je u objavi na svom Fesjabuk profilu iguman dečanski Sava.
+++
Manastir Svete Trojice – Stanjevići nalazi se na južnim padinama Lovćena, na 800 metara nadmorske visine u ataru sela Pobori, kod Budve. Ime je dobio po obližnjem poborskom bratstvu Stanjevići.
Prema predanju, manastir je osnovao, još u prvoj polovini XIV vijeka, ugledni plemić Nikola Stanjević. Kao veliki dobrotvor i obnovitelj manastira spominje se i vojvoda Đurđe Đurašković Crnojević (djed zetskog kneza Ivana Crnojevića, osnivača Cetinjskog manastira).
Vojvoda Đurđe podigao je na na brdu pred manastirom utvrđenje i crkvu posvećenu Svetom velikomučeniku Georgiju, čiji su ostaci sačuvani do naših dana, a na prostoru manastira svoj dvorac.
Krajem XV i početkom XVI vijeka, prodiranjem turske vojske, manastir je napušten i skoro čitav jedan vijek zapustio, a u XVII vijeku se vodi kao metoh manastira Sv. Petke u Podmainima.
Novi život manastir započinje u vrijeme Mitropolita Danila I Petrovića Njegoša (1697-1735). Početkom XVIII vijeka, poslije razaranja Cetinjskog manastira od strane venecijanske i odmah zatim i turske vojske, vladika Danilo se 1714. godine seli u Stanjevićki manastir, kada uz obnovu otpočinje i njegov novi život. Prilikom svog desetogodišnjeg boravka u manastiru, vladika Danilo je, od novčane pomoći dobijene od Rusije, obnovio manastirski konak i crkvu posvećenu Sv. Trojici.
Obnovu dovršava vladika Sava koji je osveštao manastirsku crkvu 1736. godine i sa svojim sinovcem vladikom Vasilijem, utiče na veliki duhovni preporod i procvat manastira u koji, pored mnogih znamenitih ličnosti, dolazi 1764. i Dositej Obradović, veliki narodni prosvetitelj.
Nedugo zatim, venecijanska vojska je opljačkala i razorila manastir, ali ga je vrijedni vladika Sava 1770. obnovio i u njemu otvorio i školu za opismenjavanje kaluđera i sveštenika, koju je pohađao i Petar I Petrović Njegoš.
U vrijeme Mitropolita Petra I Petrovića Njegoša (1784 – 1830) – Svetog Petra Cetinjskog, manastir je bio jedan od glavnih duhovnih i narodnih centara. Sveti Petar je u njemu boravio od 1790-1809. U Stanjevićima je kao duhovni i narodni vođa, napisao veliki broj poslanica sveštenstvu i narodu Crne Gore, Brda i Primorja, od kojih je 29 sačuvano do naših dana. Pod svodovima ovog manastira Sveti Petar je sa narodnim predstavnicima sročio i uobličio prvi dio „Stege“ zakonika od 16 članova i objavio ga narodu na praznik Preobraženja Gospodnjeg, 19/6. avgusta 1798. To je bila objava prvog Zakonika u našem narodu poslije srednjovjekovnog perioda.
I Mitropolit Petar II Petrović Njegoš (1830 – 1851) je u početku svoje službe često boravio u Stanjevićima. Tu je napisao i svoj znameniti spjev „Luča Mikrokozma“ i imao susrete sa uglednim ljudima iz Primorja i drugih strana, među kojima je bio i Vuk Karadžić (1835). Pritisnut istorijskim nedaćama i silom diplomatije Habsburške (Austro-Ugarske) monarhije, 1839. ustupio je manastire Stanjeviće i Podostrog pod njenu vlast. Od novca koji je mu je Austrija isplatila, podigao je 1839. novi dom za mitropolite – Biljardu na Cetinju, a sve pokretne stvari iz Stanjevića, prilikom njegovog ustupanja Austriji, prenesene u druga vjerska središta.
Austrijska vlast je od 1839. pretvorila manastir Stanjeviće u pograničnu karaulu sa 20 vojnika a manastirski objekti, crkva i konak, dozidani su i stavljeni u funkciju fortifikacijskog objekta. Prilikom Bokeljskog ustanka protiv austrijske vlasti 1869. domaće stanovništvo (Pobori, Maini i Grbljani) minirali su i razrušili Stanjevićko utvrđenje, pazeći da ne strada crkva Sv. Trojice,tako da je ona ostala najbolje očuvani dio manastirskog utvrđenja. U takvom stanju bio je bivši manastirski kompleks sledećih 120 godina. Zemljotres 1979. godine teško je oštetio ionako ruiniranu građevinu.
Dolaskom i stupanjem u mitropolitsku službu vladike Amfilohija (decembra 1990), otpočinje obnova duhovnog i crkvenog života u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj sa više stotina bogoslužbenih objekata, među kojima i Stanjevići.
Savremena obnova manastira otpočela je 1994. imenovanjem jeromonaha Dimitrija (Blagojevića) koji je deset godina vodio obnovu manastira, sve do prerane smrti, 2004. godine. Njegov rad nastavio je jeromonah Jefrem (Dabanović), sadašnji iguman, čijom je zaslugom uz Božiju pomoć i nesebičnu žrtvu i trud monaškog bratstva, pomognutom od čestitih ljudi, stručnjaka i dobričinitelja, obnova privedena kraju.
O Stanjevićima, blaženopočivši Mitropolit Amfiloohije piše: Manastir Svete Trojice – Stanjevići predstavljao je, bezmalo 150 godina, prestonicu Crne Gore Petrovića. To je bilo vrijeme u kome je „ovaj ostatak Serbskoga Carstva“ poprimao svojstva države, blagodareći Cetinjskoj mitropoliji i njenim mitropolitima, rukopoloženim, sve do Petra II Lovćenskog Tajnovidca, pećkim patrijarsima. Objedinjene Raška i Zeta, koje su ujedinili Stefan Nemanja (Sveti Simeon) i njegovi nasljednici – Sveti Nemanjići, doživjela je, kao država, svoj vrhunac u Dušanovom carstvu da bi onda, po riječima Vladike Rada: „Velikaši, proklete im duše, na komade razdrobili Carstvo.“
Sjeme obnove „Slaveno-serbskog carstva“ postali su upravo Petrovići, počevši od Vladike Danila “vojvodiča -serbskog”, kako se on sam potpisuje. Cetinjski manastir, Cetinje kao prestonica Crnojevića, a potom i Petrovića, kao i manastir Stanjevići Svete Trojice odigrali su u tome prvorazrednu ulogu.
Vesna Dević
