Poštovani slušaoci Radio Svetigore, draga braćo i sestre, u novom izdanju emisije iz serijala „Katedra“, vašoj ljubavi i pažnji preporučujemo da čujete zanimljivo predavanje koje je održao prof. dr Miloš Ković, redovni profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
https://youtu.be/VMZEoIFoQUA
Prof. dr Miloš Ković govorio je na temu „Sto godina posle: Jedan vek od vaspostavljanja Patrijaršije SPC“.
Predavanje je održano u Valjevu u Sali Višeg državnog tužilaštva u srijedu 7. decembra 2022. godine sa blagoslovom Njegovog Preosveštenstva episkopa valjevskog g. Isihija.
Gosta i predavača je predstavila voditelj programa, novinarka Radio Istočnik, Marina Marić, a pre predavanja Episkop valjevski g. Isihije je pozdravio prof. Miloša Kovića.
U umetničkom dijelu programa nastupili su valjevski gimnazijalci Sofija Nenadović i Lazar Divnić i Etno grupa Kulturno- umetničkog društva „Krušik“.
Predavanje smo preuzeli od kolega sa Radio Istočnik, kojima blagodarimo.
mr Aleksandar Vujović, urednik Katihetskog programa Radio Svetigore i profesor Bogoslovije Svetog Petra Cetinjskog
Predavanjem prof. dr Miloša Kovića Eparhija valjevska obeležila vek od vaspostavljanja Patrijaršije SPC
U krilu Srpske Crkve nastalo je stvaranje i uobličavanje srpskog naroda
Proslavljajući 100. godišnjicu vaspostavljanja Patrijaršije Srpske Pravoslavne Crkve, sećamo se svih njih koji su jevanđeljem, jataganom, plugom ili vezom i preslicom utkali u nas sve ono što je vredno življenja i umiranja u ovom prolaznom svetu, a čime ćemo takođe stati pred Tvorca. Stati kao narod Božji, narod Svetog Save i svih Nemanjića, narod Svetog Kneza Lazara i kosovskih vitezova, narod Vojvode Mišića, vrlih i učenih Nenadovića, narod Vladike Nikolaja i Oca Justina, narod velikana koje je gotovo nemoguće pobrojati. Narod, u Hrista obučen i Hristu zauvek predan, kazao je Preosvećeni Episkop valjevski G. Isihije, otvarajući sabranje u Višem javnom tužilaštvu, kojim je Eparhija valjevska utisnula svoj pečat obeležavanju velikog jubileja Srpske Crkve- obnove njene samostalnosti čime je u novostvorenoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, nakon Velikog rata, ostvarena zavetna ideja o duhovnom ujedinjenju Srba sa različitih prostora (izgubljenog ukidanjem Patrijaršije 1766), koje će doneti brojne duhovne plodove, dragocene za očuvanje srpskog nacionalnog bića do današnjih dana.
Kraljevina SHS, potonja Kraljevina Jugoslavija, u kojoj se 1920. godine zbiva ovaj veliki istorijski događaj, zasigurno za srpski narod nije što će, kada je reč o potiranju srpskog identiteta, nakon Drugog svetskog rata biti Socijalistička federativna republika Jugoslavija. Mada, čini se da ni u njoj nema paralelnog proučavanja istorije Crkve i države, što dovodi do toga da ne razumemo svoju istoriju, ukazao je dr Miloš Ković, redovni profesor opšte istorije novog veka na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Ne razume se značaj Srpske Crkve, iako se narod, niti njegova svest, ne može odvojiti od nje, a razlog tome jeste u vekovnoj sekularizaciji naše kulture, koja je počela krajem 18. veka kao jedan globalni evropski fenomen (nemački romantizam pre svega), te dovela do pretvaranja jednog zavetnog naroda u „narod jezika“, a crkvena zajednica pretvorena u zajednicu jezika što će utreti put jugoslovenstvu. U tom procesu, vera i Crkva se sklanjaju iz javne u privatnu sferu, jer je Crkva doživljavana kao smetnja. Potom dolazi period komunizma nakon 1945. u kome nastupa gonjenje kakvog nije bilo nikada pre. Crkva je gurana na margine društva, ukazao je prof. dr Miloš Ković. Zavet srpskog naroda- opredeljenje za Carstvo nebesko dato je u vremenu Svetog Save i Svetog Simeona Nemanje, a potom potvrđen u Kosovskom zavetu. To nisu, istakao je dr Ković, priče nacionalistički orijentisanih istoričara 20. veka, jer o tome ima mnogo izvorne građe. Srpski narod je narod drevne svesti, koji još od srednjeg veka zna šta je žrtva za otečestvo, nasuprot mnogim narodima stvorenim u novije vreme. Srpska Crkva je čuvala kult nacionalnih svetitelja- Nemanjića i onih koji će doći posle njih. Kult, sačuvan moštima svetitelja i žitijima.
- U istoriji evropskih naroda nema takve dinastije kakvi su bili Nemanjići. Dakle, već tu je dato ono što će se kasnije izgraditi da bi nastala ona svest koju mi danas baštinimo… U vreme tuđinske vlasti, (posebno 1557- 1776), smatraju mnogi istoričari, nastalo je u krilu Srpske Crkve stvaranje i uobličavanje naroda- istakao je dr Ković.
Crkvene starešine- patrijarsi, mitropoliti, episkopi i sveštenici bili su i duhovne i svetovne starešine srpskog naroda. Mnogi od njih, poput Jovana Kantula i Teodora Vršačkog, podizali su ustanke i bili svirepo umoreni od neprijatelja.
- Pećka Patrijaršija je bila čuvar predanja, države i tradicije, ali i politički predstavnik srpskog naroda. I to je ono što se ne razume. Ako vam je Crkva priznata od strane Turske Porte, vi postojite. Ako nije, vas nema. Crkva je bila odgovorna za srpski narod. Obnavljala je njegovo duhovno i demografsko jedinstvo- ukazao je predavač.
Podsetivši na velikana valjevskog kraja Protu Mateju Nenadoviću, narodnog starešinu, duhovnika i vojnika, diplomatu i zakonodavca, koji upravo Zakopravilo Svetog Save uzima za uzor prvog srpskog zakonodavstva i, naglašava Ković, upravo iz te perspektive treba da razumemo njegov postupak. Podsetivši na starozavetnu knjigu Makaveja, prof. Miloš Ković naveo je primere srpskih sveštenika i monaha, koji su jevanđelje zamenili jataganom i borili se zajedno sa vojskom za slobodu svog naroda i otadžbine. Takođe, smisao i ideju Karađorđevom ustanku dala je upravo Crkva. Ukazavši na period islamizacije i unijaćenja, koje istorija beleži naročito nakon ukidanja Pećke Patrijaršije, prof. Ković je ocenio da su Srbi prestali da budu Srbi upravo napuštanjem Crkve, jer je ona čuvala ono suštinsko u biću srpskog naroda. Načinivši osvrt na događaje iz 20. veka: Konkordatsku krizu, raskole u Makedoniji i Americi, pojavu MASPOK- a, rušenje Njegoševe kapele, Ustav iz 1974. godine i druge udaraca koje je SPC pretrpela, predavač je istakao da je ona ipak uspela da sačuva ugled u svetu i nad njom je sprovedena mnogo manja kontrola države u poređenju sa Rumunskom i Bugarskom Crkvom, budući da je bila spremna da se usprotivi vlastima kada bi uočila pojave duhovnih stranputica. Ličnosti poput Vladike Nikolaja i Oca Justina, te njegovih visokoškolovanih učenika, potonjih Episkopa Amfilohija, Atanasija i Irineja, odnegovale su duhovnost, koja je donela preporod u novije doba. Naravno, ne treba zaboraviti ni Vladiku Lavrentija, zahvaljujući čijoj hrabrosti su štampana dela Vladike Nikolaja.
Govoreći o današnjim prilikama u duhovnom životu, prof. dr Miloš Ković je istakao da su danas hramovi puni mladih ljudi, da postoji mnoštvo humanitarnih organizacija, koje deluju uz blagoslov Crkve, a krajem 20. veka videli smo i junake koji su u boju na Košarama posvedočili da su kadri da, poput slavnih predaka, polože život za otadžbinu. Srpska Crkva je prvo i poslednje uporište srpskog naroda, zaključio je prof. dr Miloš Ković.
U umetničkom delu programa nastupili su valjevski gimnazijalci Sofija Nenadović i Lazar Divnić i Etno grupa Kulturno- umetničkog društva „Krušik“.
J. J.
