Kosmetska kandila zasijala iz Uroševca
Posle više od dvije decenije u dvorištu hrama Svetog cara Uroša u Uroševcu igralo se srpsko kolo 11. septembra 2023. godine na spomen na Usekovanje glave Svetog Jovana Krstitelja kada je obilježeno 90 godina od osvećenja ove crkve. Više stotina vjernika, raseljenih Uroševčana, mještana Štrpca, centralnog Kosova i Kosovskog Pomoravlja okupilo se u crkvi povodom obilježavanja praznika i jubileja – 90 godina od njenog osvećenja.
Proslava je počela Svetom arhijerejskom Liturgijom koju je služio Episkop raško-prizrenski g. Teodosije.
„Sve muke koje pretrpimo u ovom životu nalaze svoj smisao u vaskrsenju i u budućem životu. Gospod je rekao, ako su mene gonili i vas će goniti, ali nikada ne očajavamo zbog toga što stradamo i što trpimo razne muke Hrista radi, istine radi i pravde radi. Imamo veru i verujemo u Gospoda koji je vaskrsao i nama otvorio put Vaskrsenje u život večni. Jedino čega smo se plašili to je bio greh, jer greh je ono što nas odvaja od Boga i večnog života. Mi kao Božiji narod smo izabrani, pozvani da svedočimo istini i pravdi ovom svetu. Često stradamo i u novijem vremenu, i ovaj Hram je stradao, ali evo Bogu hvala obnavlja se, ne samo u fizičkom i materijalnom smislu već i u duhovnom smislu.Ovde se služi sveta liturgija ovde dolazimo u Hram vaskrsli, jer svetlost vaskrsenja daje nam veću radost nego što smo pre toga imali. Tako se i mi radujemo ovom Hramu koji slavi 90. godina od svog nastanka. Radujemo se svetom proroku Preteči Jovanu Krstitelju – rekao je vladika Teodosije u besedi.
Dodao je da oni koji ubijaju i ruše, pale Svetinje Božije treba da se dobro zapitaju nad svojom sudbonom i budućnošću.
,,Ne može se ratovati protiv Boga, crkve i svetinje. Niko nije gladan, žeden do te mera da se odrekne svojih predaka, očevine i dedovine, svoga Kosova i Metohije. Smrt Svetoga Jovana Proroka i Preteče sve nas obavezuje da imamo veru i sa verom da činimo dobra dela, i dobro će nam se vratiti. Nek je Blagosloven današnji dan, i da nikada u ovom Hramu i drugim svetinjama ne prestane da se pominje i slavi ime Božije – rekao je vladika Teodosije pozdravljajući prisutne.
Izložba fotografija i razglednica „Uroševac, hram i grad“ održana u Gračanici
Iste večeri u Domu kulture u Gračanici otvorena je izložba fotografija i razglednica pod nazivom „Uroševac, hram i grad“ „Sabrani smo ovde pored ove divne izložbe koja nas podseća na grad Uroševac, na naše pretke, na slavne događaje, na ono što su ljudi prolazili u svom životu“, kazao je episkop raško-prizrenski Teodosije na otvaranju izložbe, upriličene povodom 90 godina od osvećenja crkve u Uroševcu posvećene Svetom Caru Urošu (Nemanjiću). Izloženi materijali podstiču svest o potrebi obnove i čuvanja ugroženih duhovnih i kulturnih spomenika, kao i održanje uspomene na gradove i urbane celine u kojoj su Srbi živeli do 1999. godine.
„Možda, eto, prvi put u istoriji nemamo našeg žitelja u samom gradu. Ali, današnja sveta liturgija govori da nismo zaboravili ko smo, da sa radošću i ljubavlju dolazimo u grad Uroševac i u hram u kome su mnogi kršteni i venčani. Da ne zaboravimo naše pretke, a to nam daje i dobar zalog za budućnost, da možemo i mi sami, i drugi, da sagledamo u čemu je naša budućnost. Da poštujući svoje korene, pretke i svetinje, bilo gde da se nalazimo, mi ćemo u svom srcu nositi i grad Uroševac i našu crkvu posvećenu Caru Urošu, kao i druge svetinje rasejane širom Kosova i Metohije“, rekao je vladika Teodosije na otvaranju izložbe.
Predstavljene fotografije prikazuju Uroševac i hram u njemu kroz tri različite epohe: period pre i tokom Velikog rata, vreme Kraljevine Jugoslavije i period socijalističke izgradnje grada.
„Izložba predstavlja zapise iz prošlosti. To su svedočanstva na kojima su prikazani značajni ljudi, događaji, spomenici kulture, ali i obični mali i veliki ljudi”, kazao je istoričar Nemanja Dimitrijević.
On je okupljene u gračaničkom Domu kulture ukratko podsetio na istoriju Uroševca i hrama u ovom gradu.
„Uroševac se smatra najmlađim gradom na Kosovu i Metohiji. To je prvobitno trgovačka varoš, a zatim grad koji je osnovan 1873. godine. Nakon konstruisanja srpske, odnosno jugoslovenske države, srpsko stanovništvo je preimenovalo grad iz Ferizović u Uroševac. Nakon 1918. godine stanovništvo grada, pravoslavni vernici, osnovali su fond za izgradnju crkve. Sam hram u Uroševcu je građen u periodu od 1929 do 1933. godine”, dodao je on.
Master istoričar Marko Marković je sa prisutnim Uroševčanima i drugim gostima podelio anegdotu iz sportske istorije grada iz 1934. godine.
„U Gnjilanu je odigrana fudbalska utakmica između uroševačkog sportskog kluba ‘Obilić’ i prvaka Gnjilana ‘Građanski’ koja je završena rezultatom 4:1 za domaćina. Igra je ličila na pravu bitku”, kazao je on.
Nekadašnji žitelj Uroševca Igor Stanković je sa publikom podelio svoja sećanja na period života u rodnom gradu, ali i ponos što je taj grad i njegov hram predstavio svojoj deci.
“Bio je Vaskrs 1999. godine, pričešće u Hramu u kome sam kršten sa starijim i mlađim bratom. Na mestu gde sam stajao, ispred svoga oca, sada je stajao moj sin. Kada sam mislio da ću emotivno da eksplodiram, kada sam mislio da neću moći to da izdržim, bio sam ponosan, srećan i ispunjen, jer sam video da će neko poneti sećanje koje ja nosim, kao i veru, ljubav i osećanje prema Uroševcu i Kosovu”, rekao je on.
Izložba „Uroševac, hram i grad“ će u Domu kulture „Gračanica“ biti otvorena do 21. septembra. Njeni organizatori su: Dom kulture „Gračanica“, Arhiv Kosova i Metohije, Galerija umetnosti „Priština“ i Eparhija raško-prizrenska.
Na tonskom zapisu blagodarimo Domu kulture Gračanica.
“Uroševac – život hrama i grada“
U prilog ovom događaju prenosimo i tekst novinara i književnika Živojina Rakočevića direktora Doma kulture u Gračanici predsjednika Udruženja novinara Srbije za list ,,Politika koji nosi naziv: ,,Uroševac – život hrama i grada“
Ovogodišnje obeležavanje slave uroševačke crkve nije zateklo u gradu nijednog potomka deset hiljada ljudi koji su 1933. prisustvovali osvećenju bogomolje.
Bogdana Đorđević ima veliku roze mašnu na glavi, ima sedam meseci i drži je tata na ulazu Crkve Usekovanja glave Svetog Jovana Krstitelja. Hram je prepun, njih dvoje ne mogu dalje, stoje ispod freske Svetog Nikole na čijem dnu piše: „Marko Despotović, trgovac i predsednik opštine, sa porodicom.” Freska je velika i lepa, a odmah do nje je druga mala i skromna freska koju je ovom hramu zaveštao obućar Dragutin Jakšić sa porodicom. U gradu danas nema ni predsednika opštine, ni obućara, ni trgovaca, ni dece, ni roditelja, ni jednog srpskog stanovnika. Mala Bojana je došla iz sela Staro Gracko, u koje su posle sukoba 1999, iz sela Topličane izbegli njeni preci. U osnovi, nekoliko stotina ljudi, uključujući i desetine dece došlo je u Uroševac na hramovnu i gradsku slavu i tako je oživelo sve što je imao najmlađi grad na Kosovu i Metohiji.
„Uroševac, napredno mesto plodnog Nerodimlja, u kome je još očuvana živa uspomena na stare srpske kraljeve i careve, imao je danas retko slavlje. U prisustvu deset hiljada duša, građana, seljaka i naseljenika iz svih mesta, počev od Beograda i Skoplja, pa do Kosova, osvećen je velelepni hram podignut u slavu cara Uroša Nemanjića”, pisala je „Politika” u današnje dane pre devedeset godina. Ovogodišnja proslava jubileja hrama nije zatekla u Uroševcu nijednog potomka od ovih deset hiljada koji su 1933. prisustvovali osvećenju crkve koje je izvršio ondašnji Patrijarh srpski Varnava Rosić. Gotovo ista pustoš vlada i u čitavom uroševačkom kraju gde, nakon sukoba 1999. i Pogroma 17. marta 2004. godine, gotovo da nije ostalo srpsko stanovništvo, a povratak Srba je u najvećoj meri propao.
Otkuda onda stotine ljudi u dvorištu crkve i džamije u centru Uroševca, šta ih je privuklo uprkos stotinama incidenata i loših vesti, koji su motivi ovog okupljanja?
„Možda, eto, prvi put u istoriji nemamo našeg žitelja u samom gradu – ali današnja Sveta liturgija govori da nismo zaboravili ko smo, da sa radošću i ljubavlju dolazimo u grad Uroševac i u hram u koji su mnogi kršteni i venčani, kao i da ne zaboravljamo naše pretke. To nam daje i dobar zalog, da možemo i mi sami, i drugi, da sagledamo u čemu je naša budućnost. Poštujući svoje korene, pretke i svetinje, bilo gde da se nalazimo, mi ćemo u svom srcu nositi i grad Uroševac i našu crkvu posvećenu Svetom caru Urošu Nemanjiću”, rekao je Episkop raško-prizrenski Teodosije.
U hramu u centru Uroševca živi sveštenik Trajko Vlajković. On dočekuje i ispraća sve one koji iz različitih potreba dolaze ovde. Postavljena je bina na kojoj je prvi put posle 1999. u Uroševcu igralo srpsko kolo, a nastup su imali Nacionalni ansambl „Venac” i KUD „Jovan Kojić” iz Vrbovca.
„Srce mi je puno kada vidim ovako prepun hram, a s druge strane osećam neku tugu, jer je ovaj hram pun još samo pola sata”, kaže sveštenik Trajko.
Povodom jubileja podizanja crkve u Uroševcu u Domu kulture u Gračanici održana je tribina i izložba pod nazivom „Uroševac, hram i grad” na kojoj se okupio veliki broj građana. Autor izložbe, direktor Arhiva Kosova i Metohije, istoričar Marko Marković je zaključio kako se Uroševac zajedno sa crkvom brzo razvijao i kako je za kratko međuratno vreme građen grad sa svim elementima i infrastrukturom od sporta do kulture: „U Gnjilanu je odigrana fudbalska utakmica između uroševačkog Obilića i Građanskog iz Gnjilana, a igra je ličila na pravu bitku u kojoj su letele čak i kamenice.”
Izložba fotografija prati razvoj grada od 1897, kada je književnik Branislav Nušić napravio snimak kapele u Ferizoviću pa sve do 1987. na kojoj je istaknuto novo socrealističko lice grada.
„Možemo videti doček kralja Petra Karađorđevića i regenta Aleksandra u predvečerje i tokom velikog rata, a jednim delom obuhvaćen je i svakodnevni život na glavnoj gradskoj ulici”, zapisao je istoričar Nemanja Dimitrijević u predgovoru za katalog ove izložbe koju su zajednički organizovali Dom kulture Gračanica, Galerija umetnosti Priština i Arhiv Kosova i Metohije.
Poseban deo večeri bilo je obraćanje uroševčanina doktora Nenada Miloševića koji je svoju poeziju posvetio zavičaju i sa prisutnima podelio trenutke svoga izbeglištva.
„Promenivši više gradova nakon raseljeništva, upoznao sam sadašnju suprugu Jovanu, obilazili smo mnoge gradove i ja bih rekao kako je to lep grad, a onda bih vrlo brzo rekao: ‒ Ja ne mogu da živim u ovom gradu. Nakon petnaestog ili šesnaestog grada, gde smo počinjali život, ona meni kaže: ‒ Pa ti ne živiš ni u jednom gradu, ti i dalje živiš u Uroševcu.”
Na skupu je posebno istaknuta potreba negovanja kulture sećanja, kao i potreba da se šira javnost upoznaje sa urbanim sredinama Kosova i Metohije.
„Ovakvi skupovi popravljaju našu krvnu sliku, čine nas da ozdravimo, budemo bolji i emotivno jači. Gde god da smo sada sigurno sa nekim pogledom, osećanjem koje nosimo – emocija ostaje ovde, manastiru, crkvi u kojoj smo bili, ali jednako da prenosimo našoj deci koji će to preneti svojoj. To je jedino sa čim ustajem”, rekao je Igor Stanković, sadašnji direktor MTS dvorane u Beogradu.
Izgleda da je suština u tome kako deca vide svet, šta će odavde poneti Bogdana iz Starog Gracka. Dok je proslava i muzika u hramu trajala, policija koja inače čuva hram regulisala je saobraćaj, a na prozorima okolnih zgrada pojavljivale su se znatiželjne komšije. Sa četvrtog sprata jedan dečak je sivom plastičnom puškom imitirao trzaje nakon pucnja i nišanio na narod, decu i kolo u dvorištu crkve i džamije.
