- Na današnji dan, 10. januara 1878. godine, crnogorska vojska oslobodila je Bar koji je 307 godina bio pod turskom vlašću.
Poslije oslobođenja Nikšića i Bileće u crnogorsko-turskom ratu (1876. godine do 1878. godine), naišavši na oštar otpor austrougraske vlade po pitanju daljeg nastupanja u Hercegovini, crnogorska vojska je svoje operacije prebacila ka primorju.
Početkom novembra 1877. godine knjaz Nikola je glavninu svojih snaga, 20 bataljona i 18 topova, koncentrisao u rejonu Virpazara. Sa ostalim snagama demonstrirao je prema Spužu i Podgorici, da bi zavarao Turke. Izvukavši topove na visove Sutormana, crnogorska vosjka je nastupala prema Baru u dvije kolone:
Desna, pod komandom vojvode Maša Vrbice, pravcem Sutorman – Zupci – Bar, i
Lijeva, pod komandom vojvode Ilije Plamenca, pravcem Sutorman – prevoj Bijela Skala – Bar a jedan dio se izdvojio prema Skadarskoj krajini.
Kada su uspjeli da zauzmu utvrđenje Sutorman, crnogorska vojska se pregrupisala i zauzela je dominirajuće položaje oko Bara. Tri bataljona su bila upućena prema barskoj luci, dok je vojvoda Plamenac sa ostalim snagama zauzeo položaje prema Skadaru i Ulcinju.
Zauzeto je utvrđenje Volujica i bila je uspostavljena kontrola nad barskom lukom i utvrđenjem Haj-Nehaj. Glavnina turskih snaga u Starom Baru se veoma uporno branila podržavana sa pet ratnih brodova, koji su iz barske luke svakodnevno tukli položaje crnogorske vojske oko grada.
Tri dana nakon otpočinjanja opsade, vojvoda Vrbica je komandantu grada uputio poziv da se preda, garantujući mu slobodan prolaz do Skadra ili onamo gdje on izabere. Turci nijesu prihvatili ponudu vojvode Vrbice. I knjaz Nikola je pokušavao da privoli osmanske zapovjednike na predaju. Kada ovi pokušaji da se Bar dobije bez borbe nijesu uspjeli, knjaz Nikola je odlučio da izvrši novi raspored snaga. Deset bataljona je bilo raspoređeno na prostoru Dobre Vode, između Bara i Ulcinja, sa zadatkom da zaustave eventualnu pomoć koja bi mogla doći iz Skadra. Ovi bataljoni su bili pod komandom vojvode Ilije Plamenca. Istovremeno, crnogorska artiljerija je raspoređena oko grada, i njoj je pripao glavni zadatak u osvajanju Bara. Bombardovanje Bara trajalo je tokom čitavog decembra 1877. godine. Zbog posledica bombardovanja, izmorenosti, nedostatka vode i uviđanja da opsjednutom gradu neće stići pomoć, osmanski komandant je odlučio da preda Bar Crnogorcima.Izgubivši svaku nadu u dolazak pojačanja, Turci su se 10. januara 1878. godine predali i tom prilikom je bilo zarobljeno 2237 vojnika i 15 topova.
„Vjenčavam te srpsko more, sa slobodom Crne Gore“, riječi su knjaza Nikole nakon oslobođenja Bara u januaru 1878. godine.
Akademski slikar iz Zadra Ivan Žmirić 1881. godine na Cetinje je donio sliku „Vjenčanje Crne Gore sa morem“ gdje su je na dvoru vidjeli Knjaz i visoke zvanice, dok je za građane Cetinja bila izložena u „ondašnjoj velikoj gostionici Lokanda“.
Na slici je predstavljeno svečano okićeni jedrenjak na kome se vijore crnogorske zastave dok isplovljava iz Bara, sa mnoštvom svijeta na obali koji brod oduševljeno pozdravljaju. Na pramcu je markantna figura Knjaza Nikole u pozi sa podignutom desnom rukom u kojoj je prsten za bacanje u more. Pored njega sjedi knjaginja Milena sa prijestolonaslednikom Danilom. Na samom pramcu, u sjedećem položaju, nagnuta preko ograde jedrenjaka je princeza Zorka.
Ostale ličnosti na brodu su poznati crnogorski junaci Božo Petrović, Petar Vukotić, Mašo Vrbica, Ilija Plamenac, Peko Pavlović, Marko Miljanov i dr. Po bočnoj strani broda vise vijenci cvijeća, na trakama trobojkama ispreplijetanim sa vijencem lovora ispisana su imena mjesta gdje su se vodile pobjedničke bitke, Vučji do, Nikšić, Fundina, Bar.
- Na današnji dan, 10. januara 1947. godine na Cetinju je osnovana Škola likovnih umjetnosti, prva te vrste u Crnoj Gori.
Prvi direktor škole bio je Petar Lubarda, a među predavačima su bili Milo Milunović, Đorđe Orahovac i drugi. Škola je na Cetinju radila samo jednu godinu i u jesen 1948. godine preseljena je u Herceg Novi.
Slikar i akademik Petar Lubarda je bio jedan od naših najznačajnijih slikara XX vijeka. Slikarstvo je studirao na Umjetničkoj školi u Beogradu i Akademiji lijepih umjetnosti u Parizu. Slikao je pejzaže Crne Gore i Pariza, mrtve prirode i figure, a obrađivao je i teme iz nacionalnog eposa. Najpoznatije njegove slike su: “Sumrak Lovćena”, „Guslar“, „Bitka na Vučjem dolu“, „Kosovski boj“…
Ratne godine od 1941. do 1944. provodi u zarobljeništvu u logorima u Njemačkoj i Italiji. Njegovog oca, kraljevskog oficira, strijeljali su partizani, što je godinama negativno uticalo na njegovu umjetničku karijeru, jer se smatrao ideološki nepouzdanim. Pred smrt je ostavio pismo u SANU da na svakom budućem katalogu njegovih izložbi obavezno piše da je po narodnosti Srbin. Pismo se danas čuva u Arhivu SANU.
Pismo povodom izložbe u Parizu, 1971. godine:
Dragi Kolariću,
Želio bih da ti se obratim sa jednom molbom; unaprijed se izvinjavam za uznemirenje.
Kako si ti član Odbora za priređivanje „Jugoslovenske izložbe kroz vjekove“ u Parizu, molio bih te da na prvoj idućoj sjednici Odbora pročitaš ovo moje pismo.
Kao što sam i pismeno obavešten od Odbora, učestvujem na pomenutoj izložbi sa slikom „Sumrak Lovćena“, datirana 1970. godine, a u sastavu koji šalje SR Srbija (što je i bila moja izričita želja). Međutim kako ne znam ko šalje podatke o autoru koji će izaći u katalogu (a znajući da se u tom obimnom poslu može potkrasti greška), riješio sam da pošaljem sledeće i jedine tačne biografske podatke o meni. To su: Petar Lubarda, rođen 1907. godine, Ljubotinj; Srbin; živi u Beogradu, Iličićeva br. 1.
Molim da se ovi podaci najhitnije (telegrafski) dostave drugu koji uređuje katalog da bi mogao napraviti eventualne ispravke.
Što se tiče aranžiranja same izložbe, ja ću biti slobodan da zamolim sledeće: ukoliko se izložba aranžira po republikama, odnosno po nacionalnom ključu, da kao što je razumljivo – budem u sastavu drugova-kolega SR Srbije.
Sve sam ovo saopštio u telefonskom razgovoru sa drugom Matvejevićem, kao i sa prof. dr Stelje, takođe i sa tobom, ali želim da to potvrdim i pismeno, da ne bi bilo zabune i novih komplikacija.
Još jednom zahvaljujem tebi kao i drugovima iz Odbora na trudu i želim mnogo uspjeha.
Srdačno te pozdravljam,
Petar Lubarda,
Velikom stvaraocu Petru Lubardi, koji je nosio sebi kao najviše nadahnuće veličanstvenu i surovu prirodu i istoriju svoga zavičaja su ponudili da uđe u Odbor za gradnju mauzoleja. On je to odlučno odbio, odgovorivši pismom koje je Politika objavila 1969. godine, a u kome stoji: «Ne mogu da se primim članstva u Jugoslovenskom odboru za podizanje Njegoševog mauzoleja na Lovćenu. Smatram da mi moja savjest umjetnika ne dozvoljava da vas ne zamolim da opozovete odluku koju ste donijeli. Lovćen je vjekovni simbol ponosa i slobode, stare i novije naše istorije, koga je sama priroda stvorila kao najljepše umjetničko djelo. Njegoš, veliki pjesnik, osjetio je to i želio da mu Lovćen bude spomenik. I zato smatram da ne treba kršiti njegovu volju. Poštujem veoma mnogo umjetnika Meštrovića i predlažem da se spomenik podigne iznad Ljetnje pozornice, na mjestu gde je Njegoš i pisao svoju poeziju…” Zatim, u post-skriptumu pojašnjava: “Sam vrh Lovćena, takozvana lovćenska kapa, ima jedan oblik piramide, izvanredno lijepo i delikatno modelirane, koja sama po sebi predstavlja prirodni spomenik-mauzolej, onakav kakve su stari Egipćani podizali uz velike žrtve, pa mislim da je bez smisla graditi spomenik na spomeniku. Savremenici Njegoševi imali su veliko poštovanje prema njemu i sigurno je da bi mu i u ono doba podigli velelepni spomenik. Ali, poštujući njegovu želju, odnijeli su ga u planinu da počiva u netaknutoj prirodi. I mislim da bi za sve sadašnje i buduće generacije ova želja velikog pjesnika trebalo da bude iznad svih turističkih i materijalnih razloga. Govorim ovo kao umjetnik bez ikakvih republičkih, političkih i drugih motiva”.
Jedno od njegovih najznačajnijih i najčuvenijih djela i jedan od vrhunskih momenata njegove biografije je slika „Sumrak Lovćena“.
