Justinijan

Ljetopis, 14. novembar

Ime: Ljetopis 14.11.2019 (1984 Artukovic, 565 Justinijan); Opis: "Ljetopis 14.11.2019 (1984 Artukovic, 565 Justinijan)". Tip: audio/mpeg
  • Na današnji dan, 14. novembra 565. godine umro je romejski (vizantijski) car Justinijan Veliki koji je po dolasku na prijesto težio da obnovi Rimsko carstvo sa sjedištem u Carigradu.

JustinijanPokorio je Vandale u sjevernoj Africi, Ostrogote u Italiji i osvojio dio Španije. Po njegovom nalogu pripremljen je zbornik u kojem je kodifikovano rimsko pravo. U istoriji vizantijske civilizacije Justinijanova  vladavina označava presudno doba. Konstantinopolj, u kome je carevao, izgledao je kao prijestonica svijeta. Život je bio pun uzbuđenja. Ratovalo se, upravljalo buntovnim pokrajinama, stvarali novi zakoni i običaji. Umjetnost je doživjela zlatno doba. Justinijan, koji je volio velike građevine, imao je sreće da nađe vanredne umjetnike, koji su ostvarili njegove zamisli. Spomenici iz tog vremena čine vrhunac vizantijske umjetnosti. Sazidani su mnogi dvorci i crkve. Sagradio je baziliku Sveta Sofija u Carigradu koja je 1453. godine pretvorena u džamiju (Aja Sofija), a od 1934. godine je muzej.   Nedostižan neimarski poduhvat je crkva Sveta Sofija u Konstantinopolju. Tanani vajarski radovi, mozaički ukrasi dali su unutrašnjosti ove građevine jedinstven sjaj blistave raskoši i svečane uzvišenosti. Moćni i mudri vizantijski car Justinijan , jedan od sedamnaest rimskih imperatora poteklih sa prostora današnje Srbije, suvereno je vladao punih 38 godina. Veliku ljubav je gajio prema velelepnom gradu koji je podigao u postojbini, u podnožju Radan planine, gdje je rođen. Priča o Justinijanovoj zadužbini, Caričinom gradu, vraća nas 15 vijekova unazad, u vrijeme kad je ratovao protiv varvarskih Vandala, Ostrogota i Vizigota u odbrani već zanemoćalog Rimskog carstva, gradio hramove i manastire u slavu pravoslavlja i pokušavao da u ovoj vjeri ujedini mnogobrojne narode kojima je gospodario.

Željan da ostavi trajni trag u rodnom kraju, ali i umoran od dvorskih spletki, Justinijan odlazi iz Carigrada u provinciju, u mirne i pitome predjele po strani od glavnih puteva, maštajući o budućem gradu širokih popločanih ulica, sa trgovima i fontanama, palatama i crkvama, kupatilima i lječilištima, freskama i spomenicima. Na travnatoj zaravni koja se postepeno spušta s jedne strane ka istoku, s druge ka zapadu, nevjerovatnom brzinom počinje da se uzdiže Justinijana Prima. Spoljašnji bedem štiti grad od mogućih neprijateljskih napada, unutrašnji razdvaja naselje na tri cjeline, koje u sredini spaja forum ili agora, prostrani kružni trg ukrašen carskom statuom, oko kojeg buja javni život grada. Tog spomenika već odavno nema, a i sam trg, obrastao šibljem, današnjim posjetiocima se ukazuje samo uz pomoć bujne mašte.

 

  • Na današnji dan, 14.novembra 1984. godine u  Los Anđelesu je uhapšen hrvatski ratni zločinac Andrija Artuković, ministar unutrašnjih poslova Nezavisne Države Hrvatske u Drugom svjetskom ratu.

ArtukovicU Sjedinjene Američke Države pobjegao je 1948. godine ali su američke vlasti uporno odbijale da ispune jugoslovenski zahtjev za ekstradiciju. Izručen je 1986 godine, a u maju iste godine osuđen je na smrt. Umro je u zatvoru 1989 godine. Ministar unutrašnjih poslova ustaške Nezavisne Države Hrvatske (NDH) Andrija Artuković potpisao je 1941. godine „Provedbenu naredbu o ustrojstvu i poslovanju ravnateljstva za javni red“, kojom je van zakona stavljeno oko dva miliona Srba i desetine hiljada Jevreja i Roma. To je bio „pravni osnov“ hrvatskih ustaških vlasti za istrijebljenje Srba, Jevreja i Roma.

Na osnovu te uredbe Srbi su proganjani, ubijani, pokrštavani i proterivani. Uslijedili su genocid i užasni zločini nad srpskim narodom, kao i nad Jevrejima i Romima. Otvoren je koncentracioni logor Jasenovac, ljudi su ubijani, bacani u jame i pokrštavani. Artuković je sa ustaškim glavešinama pobjegao na Zapad nakon pada NDH, a onda je dugo živio u SAD.

Američko ministarstvo pravosuđa izradilo je 2006. godine obimnu studiju na 617 stranica pod naslovom „Traganje za odgovornošću u posledicama Holokausta“. Artuković se nalazi u poglavlju „Viši funkcioneri“, a njegov slučaj je nazvan „Beskonačno odgađan zakon“. On se našao u društvu visoko rangiranog naciste Ota fon Bolšvinga, koji je svoju slobodu u SAD platio saradnjom sa CIA. Autori studije proglasili su Artukovića „najviše rangiranim saradnikom nacista koji se našao u SAD“, ali i osobom čije je izručenje najduže trajalo. Dokument podsjeća na stvaranje NDH i na zločinačku ulogu koju je imao Artuković, odgovoran za progon Srba, Jevreja, Roma, pravoslavnih hrišćana i komunista. Godine 1949. je dobio pravo trajnog boravka u SAD. Ali, u dokumentu je bilo navedeno pravo ime, pa je rutinska kontrola otkrila da se u SAD nalazi osoba koju zbog zločina protiv čovječnosti traži tadašnja Jugoslavija, te da je Artuković u Ameriku ušao pod lažnim imenom.

Tada počinje duga pravna bitka koja je trajala sve do 1986. godine, kada je izručen Jugoslaviji. Na suđenju u Zagrebu proglašen je odgovornim za teške zločine, a umro je dvije godine kasnije u zatvoru.