- Na današnji dan, 19. januara 1902. godine u Petrogradu je rođen vizantolog Georgije Ostrogorski. Dugogodišnji profesor vizantijske istorije na Beogradskom univerzitetu i osnivač Vizantološkog istituta SANU, jedno je od najvećih imena vizantologije u XX vijeku. U mnogobrojnim djelima proučavao je sve vidove života Vizantije, a njegova „Istorija Vizantije” prevedena je na više svjetskih jezika.
Veliki broj ruskih emigranata je upravo u Beogradu i Jugoslaviji stekao međunarodnu naučnu reputaciju. Bili su osnivači, profesori, pa čak i dekani mnogih fakulteta.
Mala Srbija i nešto veća Jugoslavija, u jednom trenutku su postale stjecište potomaka velikih ljudi iz najveće zemlje u svijetu. Tako su u Srbiju izbjegli i potomci slavnog Lava Nikolajeviča Tolstoja. Unuci Ilija i Vladimir emigrirali su u Srbiju poslije Oktobarske revolucije, i tu živjeli sve do 1945. godine. Osim Tolstojevih potomaka, sa „bijelima“ su u Srbiju došli i potomci Puškina i Ljermontova, zatim rođeni brat pisca Mihaila Bulgakova, unuk poznatog slikara Ajvazovskog…
U Somboru živi potomak slavnog generala Senjavina, koji je predvodio rusku flotu u borbama protiv Napoleona u Jadranskom i Jonskom moru. Ruskih potomaka ima i u Beogradu.
Veliki broj izbjeglih Rusa je upravo u Beogradu i Jugoslaviji ovjenčan slavom. Georgije Aleksandrovič Ostrogorski, možda prije svih. Jedan od najvećih vizantologa XX vijeka rođen je u Petrogradu. U rodnom gradu je završio klasičnu gimnaziju, a zbog revolucionarnih previranja studije je nastavio u Hajdelbergu, gdje je 1925. godine doktorirao sa temom „Vizantijska poreska opština u X vijeku“. Uslijedili su boravak i usavršavanje u Parizu.
Predavanja iz istorije Istočnog rimskog carstva držao je u Breslau, današnjem Vroclavu, a na poziv Beogradskog univerziteta 1933. godine dolazi u Jugoslaviju i postaje predavač na Fiolozofskom fakultetu. Tu se zadržao sve do penzionisanja, 1973. godine, a jedno vrijeme bio je i dekan.
Zaslugom Ostrogorskog, u Beogradu je 1948. godine osnovan Vizantološki institut SANU, kojim je on rukovodio sve do smrti, 1976. godine. Ruski stručnjak je presudno doprinio da Beograd postane jedan od značajnijih centara za proučavanje Vizantije u svijetu. Pokrenuo je časopis, globalno prepoznatljiv, i omogućio širokom krugu naših stručnjaka kritički uvid u izvore vizantijskog porijekla. Značajan je njegov mentorski rad sa mladim istraživačima. Ostrogorski je bio tvorac tzv. Beogradske vizantološke škole, iz koje su potekli mnogobrojni eminentni eksperti.
Autoritet koji je u vizantologiji uživao Georgije Ostrogorski počiva na izuzetno obimnom i tematski raznolikom naučnom opusu. Moglo bi se reći da ne postoji period u milenijumskom trajanju carstva a da mu nije posvetio pažnju. Najpoznatije djelo, „Istoriju Vizantije“, objavio je originalno na njemačkom, 1940. godine. Prema mnogim mišljenjima, to djelo je i danas najbolja sinteza nastanka, razvoja i propasti Vizantije (Romejskog carstva).
Ostrogorski se smatra naučnikom koji je upoznao Zapad sa visokim dostignućima ruske vizantologije. Za dopisnog člana SANU izabran je 1946. godine, a za redovnog 1948. godine.
- Na današnji dan, 19. januara 2007. godine u Istanbulu ubijen novinar jermenskog porijekla Hrant Dink, istaknuti član jermenske zajednice u Turskoj i česta meta nacionalističkih napada zbog svojih izjava o genocidu nad Jermenima u Prvom svjetskom ratu.
Kao glavni urednik tursko-jermenskog časopisa Agos bio je jedan od uglednijih osoba jermenske manjine u Turskoj. Bio je borac za prava jermenske manjine u Turskoj i prema tome kritičan prema turskim vlastima, koje i dalje vode agresivnu politiku protiv Jermena i ne priznaju turski genocid nad Jermenima. Zbog svojih stavova je često bio na meti turskih nacionalista. Bio je jedan od pisaca koji je i sudski gonjen na osnovu turskog veoma strogog zakona protiv „uvrede Turaka“ jer je pisao o genocidu nad Jermenima 1915. godine. Dink je prije ubistva dobio nekoliko smrtnih prijetnji od nacionalista koji su ga smatrali izdajicom. Bio je javna ličnost u Turskoj i jedan od najuticajnijih jermenskih govornika.
Genocid nad Jermenima u jermenskoj istoriografiji poznat i kao Veliki zločin predstavlja sistematsko i kontinuirano etničko čišćenje, protjerivanje i masovna ubistva izvršena nad pripadnicima jermenskog naroda na području Osmanskog carstva tokom Prvog svjetskog rata, izvršena po nalogu tadašnjih Otomanskih vlasti. Iako su otomanske vlasti sprovodile kontinuiranu politiku progona i deportacija jermenskog stanovništva, naročito na području Male Azije, od 1894. godine pa sve do 1923. godine, najveći obim protjerivanja i ubistava desio se tokom 1915. godine. Prema raznim procjenama, u ovom zločinu je ubijeno između 800.000 i 1.500.000 pripadnika jermenskog naroda sa područja Otomanske imperije, a paralelno sa progonima Jermena otomanske vlasti vršile su i progone nad drugim hrišćanskim narodima, poput Asiraca i pontskih Grka. Potomci protjeranih Jermena iz Otomanskog carstva danas predstavljaju osnovu savremene jermenske dijaspore razasute širom svijeta.
Brutalni progoni Jermena i drugih hrišćanskih naroda na području Osmanskog carstva započeli su krajem XIX vijeka u vrijeme vladavine sultana Abdul Hamida II, a kulminirali su nakon Mladoturske revolucije 1908. godine i dolaska Mladoturaka na vlast u zemlji.
Maja 1915. godine Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska i Rusija usvojile su tekst zajedničke deklaracije kojim su po prvi put u pravnoj praksi direktno optužili jednu državu za zločin protiv čovječnosti počinjen prema pripadnicima jermenske zajednice u tadašnjoj Turskoj. Međunarodna asosijacija za proučavanje zločina genocida označila je u junu 1997. godine masovna ubistva i progone jermenskog stanovništa u Turskoj tokom Prvog svjetskog rata kao genocid.
Američki advokat Rafael Lemkin koji je 1943. godine konstruisao termin genocid kao najteži oblik masovnih zločina u svojim tezama navodio je zločine nad Jermenima u Turskoj kao primjere organizovanih ubistava i protjerivanja sa ciljem da se jedna zajednica potpuno ukloni sa određenog područja. Na taj način je genocid nad Jermenima označen kao prvi „moderni zločin genocida” u XX vijeku, i posle Holokausta u Drugom svjetskom ratu, drugi je po broju studijskih radova zločin genocida u istoriji.
Turska Republika kao pravni naslednik Osmanske imperije negira zločin genocida i označava masovne zločine protiv Jermena u tom periodu kao Jermenski masakr nastao usled previranja tokom rata u toj zemlji.
Jermenski etnos formiran je tokom VI vijeka prije nove ere na području oko jezera Van i planine Ararat, na istoku današnje Turske i Jermenije u geografskoj oblasti poznatoj kao Jermenska visoravan. Prva jedinstvena jermenska država formirana je tokom drugog vijeka prije nove ere, u vrijeme vladavine cara Artaksija I koji je ujedinio brojna jermenska plemena u jedinstvenu državu poznatu kao Jermensko kraljevstvo ili Velika Jermenija.
Područje srednjovjekovne jermenske države gotovo u cjelosti je palo pod otomansku vlast tokom XV i XVI vijeka. Najveći dio jermenske hrišćanske populacije osmanskog carstva naseljavao je istočne djelove carstva, područje istočne Anadolije, odnosno teritoriju koja je bila poznata i kao Zapadna Jermenija.
Jermeni kao i svi ostali hrišćanski narodi smatrani su građanima drugog reda i od strane muslimanskih naroda pogrdno su nazivani đavurima ili nevjernicima. Prema Otomanskim statističkim podacima iz 1878. godine, na području carstva je živjelo oko 3 miliona pripadnika jermenske manjine. Hrišćani i Jevreji nijesu mogli da svjedoče na suđenjima protiv muslimana, ukoliko je postojala vjerovatnoća da pripadnik muslimanske zajednice bude osuđen za neko krivično djelo, nijesu smjeli da nose oružje i putuju jašući na kamilama i konjima. Hrišćanske kuće nisu smjele biti više od susjednih muslimanskih, a vjerski život je bio značajno ograničen, zvonjava crkvenih zvona je bila strogo zabranjena, a gradnja novih hrišćanskih bogomolja u gradovima potpuno onemogućena.
Mladoturska revolucija iz 1908. godine donijela je značajne promjene u društvenom sistemu Osmanske imperije. Ranija politička stajališta zasnovana na idejama političkog islamizma, panislamizma i osmanizma zamjenjuju ideje panturcizma, ideologije bazirane na jednakosti svih turkofonih naroda nevezano za područje na kojem žive.
Nova turska vlast je u sveopštem ratu koji je zahvatio evropski kontinent sredinom 1914. godine vidjela idealnu priliku za ostvarivanje svojih ciljeva u stvaranju velikoturske države koja bi uključivala u svoje granice sva područja na kojima žive pripadnici turkofonih naroda. S tim u vezi turska vlada avgusta 1914. godine potpisuje tajni sporazum sa Njemačkom, a zvanično stupa u rat na strani centralnih sila oktobra iste godine. Primarni cilj je bilo širenje državne teritorije na istoku i stvaranje koridora kojim bi se preko Kavkaza povezali sa turkofonim područjima na tlu Ruske Imperije. Jermeni čiji se životni prostor nalazio upravo između Turske sa jedne i Rusije sa druge strane prvi su se našli na udaru.
Ministar unutrašnjih poslova Talat-Paša američkom ambasadoru Henriju Morgentu:
„… riješili smo se više od tri četvrtine svih Jermena i njih gotovo više i da nema u Vanu, Bitlisu i Erzurumu. Danas je mržnja između Jermena i Turaka tako izražena da je naša obaveza da to riješimo. Jer ukoliko to ne uradimo može doći do odmazde i osvete.”
Otomanski činovnik Said Ahmed opisuje procedure prisilnog preseljenja Jermena iz Trabzona:
„… Trabzonskim muslimanima je bilo zaprijećeno čak i smrću ukoliko bi pokušali da zaštite Jermene. Neki od zvaničnika su odvajali djecu koja su navodno trebalo preko američkog konzulata u Trabzonu da budu evakuisana iz zemlje. Odrasli jermenski muškarci su odvajani od porodica uz obrazloženje da treba da učestvuju u radnim akcijama, dok su žene i djeca deportovane u pravcu Mosula gde im je navodno obezbijeđena adekvatna zaštita. Potom su muškarce izvodili van grada gdje su izvođena masovna strijeljanja u unaprijed iskopanim jamama. Napadi razbojnika („bašibozuka”) na kolone žena i djece bili su dobro organizovani i bili su praćeni pljačkanjem, silovanjima i ubistvima. Vojnici koji su pratili kolone izbjeglica imali su striktne naredbe da se ne miješaju u napade „bašibozuka”. Deca koja su odabrana da preko američkog konzulata budu navodno spašena i evakuisana iz zemlje poslata su u kolonama u Sivas gdje su na brodovima pobijena hladnim oružjem, a zatim su njihova tijela strpana u vreće koje su bacane u more. Nekoliko dana kasnije tijela nekih od njih su pronađena uz obale Trabzona. U julu 1915. godine naređeno mi je da pratim poslednju kolonu Jermena iz Trabzona u kom se nalazilo 120 muškaraca, 400 žena i 700 djece. Na početku su iz kolone odvojeni svi muškarci koji su nešto kasnije pobijeni. Duž puta nalazile su se na hiljade beživotnih tela pobijenih Jermena. Nekoliko grupa „bašibozuka” je tokom puta pokušavalo da iz kolone izdvoji žene i djecu ali im nisam dopustio da to učine. Uz put smo ostavili oko dvjestotinjak djece u muslimanskim porodicama koje su izrazile želju da se brinu o njima. U Kemahu mi je naređeno da pratimo Jermene kroz pustinju sve dotle dok svi ne pomru. Tu nam se priključila kolona Jermena iz Erzuruma koju je pratio šef žandarmerije Muhamed-efendija. Efendija mi je pričao kako je jedna grupa koju je pratio transportovana do obala Eufrata gde je odvojena od ostatka kolone i puštena na milost i nemilost lokalnih razbojnika. Višestruka javna silovanja i ubistva mladih djevojaka bila su redovna pojava. U silovanjima i ubistvima učestvovali su i najviši trabzonski činovnici…“
