- Na današnji dan, 22. juna 1718. godine Venecija je napala Ulcinj koji je tada pripadao Turcima.
Bilo je to sjutradan nakon potpisivanja Požarevačkog mira kojim je Veneciji dato pravo upravljanja Dalmacijom i Bokom Kotorskom i ulcinjskim gusarima zabranjeno gusaranje na moru. U Požarevcu su 1718. godine potpisana dva važna mirovna sporazuma: jedan između Osmanskog i Habzburškog carstva i drugi između Osmanskog carstva i Venecije. Bio je to srednji u trilingu mirovnih sporazuma sklopljenih na teritoriji današnje Srbije (Sremski Karlovci 1699 — Požarevac 1718 — Beograd 1739) koji su u mnogim aspektima uticali na sudbinu Balkana do dana današnjeg. Još 1683. godine Turci su drugi put opsijedali Beč. Propašću prve opsade Beča 1529. godine završeno je zlatno doba Osmanskog carstva, no nešto više od vijek i po kasnije, Turci su još uvijek bili dovoljno jaki da zamalo osvoje Beč. Činilo se da će turska zastava da se pobjedonosno zavijori nad Bečom, da braniocima u pomoć, u poslednjem trenutku nije pristigao poljski kralj Jan Sobjeski sa 37.000 vojnika. Turska vojska pod komandom vezira Kara Mustafa-paše je poražena, a samog vezira je zbog poraza u bici koja je već smatrana dobijenom sultan dao pogubiti. Od tog trenutka počinje pad, propadanje i raspad Osmanskog carstva, a malo stvari je u istoriji čovječanstva propadalo toliko dugo, polako i temeljito kao Osmansko carstvo. Takođe, od tog trenutka počinje hegemonija Habzburgovaca u srednjoj Evropi koja će da se okonča tek Sarajevskim atentatom. Ohrabrene pobjedom kod Beča, evropske hrišćanske sile formiraju Svetu ligu i kreću u opšti napad na Osmansko carstvo kojem u narednih petnaestak godina preotimaju ogromnu teritoriju u Ugarskoj, Slavoniji i Dalmaciji. Ta faza velikog sukoba na relaciji Istok-Zapad završava se mirovnim sporazumom potpisanim u Sremskim Karlovcima kojim se priznaju osvajanja Habzburgovaca i, u manjoj mjeri, Venecije. Ipak, u narednih petnaestak godina, Osmansko carstvo se pomalo konsoliduje, obnavljajući naročito mornaricu. Turska je potpisala mir sa Rusijom, pa je mogla potpuno da se posveti napadu na Veneciju. Od 1714. do 1716. godine Osmansko carstvo je u trijumfalnoj seriji i osvaja Moreju, Peleponez i Lefkadu. Ratna sreća se mijenja kad se u rat na strani Venecije uključuje Austrija. Austrijska vojska pobjeđuje osmansku najprije kod Petrovaradina te kod Temišvara 1716. godine, a zatim u Beogradu godinu dana kasnije. To je situacija u kojoj Turcima odjednom odgovara da se rat zaustavi. Osmansko carstvo moralo je da se odrekne cijelog Banata, Srema, Beograda, sjevernog dijela Srbije, kao i Semberije i bosanske Posavine (Bijeljina, Brčko, Bosanska Dubica, Bosanska Kostajnica, Bosanski Novi). Bio je to ubjedljivo najdublji prodor Zapada na Balkan prije 1878. godine. Delegacije Osmanskog carstva, Austrije i Venecije okupile su se u Požarevcu, “blizu ušća Morave u Dunav”, na predlog Turaka. Sa povlačenjem Osmanskog carstva iz Banata i Srema, ove krajeve napuštaju muslimani, a u njih Austrija naseljava veliki broj Srba i Rumuna, ali i izvjestan broj Francuza i Katalonaca. Kao posledica Požarevačkog mira, desila se svojevrsna “demografska revolucija”. Dvadeset godina poslije, u novom austrijsko-turskom ratu, Turska će trijumfalno da vrati Beograd i Šabac te ostatak sjeverne Srbije kao i bosansku Posavinu, što će biti formalno “zapečaćeno” Beogradskim mirom 1739. godine. Banat i Srem će ostati austrijski, dok se prostor južno od Save i Dunava vraća Osmanskom carstvu. Ipak, po nekim tumačenjima, ni Prvi srpski ustanak koji se dešava nepunih 70 godina nakon povratka Turaka ne bi bio moguć bez demografskih promjena iz perioda poslije Požarevačkog mira, kao ni bez istorijskog pamćenja vezanog za tu epohu. Reperkusije ovog mirovnog sporazuma bile su ogromne, i to ne samo kad je riječ o Balkanu nego i generalno. Poslije Požarevačkog mira Venecija prestaje biti značajan faktor u svjetskoj politici. Austrijska odluka da Trst i Rijeku proglasi za slobodne luke direktno je povezana sa Požarevačkim mirom. Dio Požarevačkog mira bile su i trgovačke privilegije za Austriju na teritoriji Osmanskog carstva što će imati veliki uticaj na buduće odnose dviju sukobljenih imperija. U poslednjem, dvadesetom članu mirovnog sporazuma potencira se važnost “ideje mira”. Iz perspektive Srbije, prisjećanje na Požarevački mir prvenstveno pomaže u nijansiranju crno-bijele slike svijeta i istorije. Postoji ta ustaljena i klišeizirana slika o “pet vjekova ropstva pod Turcima”. Ona na prvi pogled ima smisla, ako mjerimo udaljenost godine boja na Kosovu i Berlinskog kongresa. Ako uzmemo u obzir da ovaj interval nipošto nije jednoznačan, odnosno da se unutar njega nalazi i period Srpske despotovine kao i dvije decenije između Požarevačkog i Beogradskog mira, jasno je zapravo da nema predugačkog kontinuiteta u turskoj vladavini Srbijom. Austrijanci su u prvoj deceniji nakon Požarevačkog mira uredili Beograd kao spoj triju različitih djelova: same tvrđave, srpske varoši i njemačke varoši. U prvoj deceniji poslije 1718. godine podignuto je oko osamdeset zgrada. Pošto su Turci napustili grad, u njemu su živjeli Srbi i njemački doseljenici, uglavnom sirotinja. Inače, za vrijeme austrijske vladavine bile su izgrađene i dvije katoličke crkve. Sve džamije su bile srušene. Kad se Turci vrate u Beograd, obnoviće džamije te izgraditi jednu novu, dok će crkve biti srušene. Takođe, ponovo će doći do demografskih promjena. Osvojivši ponovo Beograd, Turci će u njemu zateći samo osmoro Srba i 45 Jevreja. U prvim godinama poslije Beogradskog mira, više od 2.000 Turaka ponovo živi u Beogradu, a tu je opet i oko 1.200 Srba. Diskontinuitet i vječna rastrzanost između Istoka i Zapada jesu konstanta srpske sudbine i nešto što do dana današnjeg utiče na Srbiju i cio srpski narod. A ako je istorija zaista “učiteljica života”, njene lekcije nije preporučljivo zaboravljati. Sjećanje na Požarevački mir pomaže u sagledavanju kompleksnosti istorije.
