Seoba Srba

Ljetopis, 22. septembar

Ime: Ljetopis 22.09.2019 (1990 Seoba Srba, 1974 Uragani); Opis: Ljetopis, 22. septembar Tip: audio/mpeg
  • Na današnji dan, 22. septembra 1990. godine u Sremskim Karlovcima, uz učešće oko 100.000 ljudi, održana centralna proslava 300-godišnjice velike seobe Srba pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem.

Seoba SrbaU ranu jesen 1690. godine, u dugoj istoriji srpskih seoba na sjever, dogodila se i ona najveća, poznata pod imenom „Velika seoba“. U vrijeme Bečkog rata (1683-1699. godine) Turci su se postepeno povlačili pred hrišćanskim vojskama, sjedinjenim pod zastavom austrijske krune, napuštajući teritorije koje je Sulejman Veličanstveni zaposio vijek i po ranije. Oslobođeni su svi značajniji gradovi po Ugarskoj, a od jeseni 1686. godine do ljeta 1688. godine i cijela Bačka. Osvajanjem Petrovaradinske tvrđave, hrišćanskim vojskama bio je otvoren put prema Srbiji. Beograd je zauzet septembra 1688. godine, a carska vojska je narednih mjeseci, uz pomoć srpskih ustanika, stigla sve do Niša, Skoplja, Prištine, Prizrena i Peći. Početkom 1690. godine veliki vezir Mustafa Ćuprilić reorganizovao je tursku vojsku i državne finansije, i uspješno je pokrenuo protivnapad. Zbog rasula koje je zavladalo u austrijskoj vojsci, Turci su napredovali i osvojili Prištinu i Niš, gdje je izvršena okrutna odmazda nad srpskim stanovništvom, što je pokrenulo velike mase srpskog gradskog i seoskog življa na seobu prema Savi i Dunavu. Turci su, početkom oktobra 1690. godine, ponovo zauzeli Beograd, a veliki izbjeglički zbjegovi počeli su da prelaze Savu i Dunav, te su nastavili na sjever, uz Dunav, sve do Budima i Sentandreje. Srpske izbjeglice su putovale i po 40 dana uz Dunav, pješke i zaprežnim kolima, ili ploveći lađama po Dunavu, noseći sa sobom sva svoja pokretna dobra koja su mogla da budu brzo skupljena i ponesena. Usput je dio izbjeglica ostajao u naseljima Potisja i Podunavlja, od Bačke i Baranje, sve do Budima, Sentandreje, Komorana, Ostrogona i Đera. Među izbjeglicama se nalazio i znatan broj gradskog stanovništva – knezova, trgovaca i zanatlija iz srpskih varošica i gradova, koji su sarađivali sa austrijskom vojskom prilikom njenog prodora u Srbiju. Sa narodom se selilo i sveštenstvo, na čelu sa patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem, noseći mošti srpskih srednjovjekovnih vladara i svetitelja, rukopisne i štampane knjige i crkvene dragocenosti. Napuštajući svoju postojbinu, sa Kosova i Metohije, iz Južne Srbije i Makedonije, Raške, Šumadije, Pomoravlja, Podrinja, Timočke krajine, Braničeva, iz Mačve i Beograda i okoline u Ugarsku je, prema brojnim različitim procjenama, u Velikoj seobi prešlo od 30.000 ljudi, pa do 40.000 porodica (samo se u okolinu Budima, do početka novembra 1690. godine, naselilo oko 15.000 srpskih izbjeglica), a najvjerovatniji broj preseljenih procjenjuje se na 70 do 80 hiljada duša.

 

  • Na današnji dan, 22. septembra 1974. godine saopšteno je  da je od uragana u centralnoameričkoj državi Honduras poginulo oko 5.000 ljudi.

UraganiIznad Atlantika se u prosjeku formira šest uragana po sezoni, a tri od njih pređu treću kategoriju. Sezona uragana dostiže vrhunac tokom avgusta i septembra, a završava se krajem novembra. Naučnici ne mogu definitivno reći da li su veliki cikloni uzrokovani klimatskim promjenama, ali izvjesno je da globalno zagrijevanje čini uragane razornijim nego što bi inače bili. To je zato što viša temperatura vode dovodi do porasta nivoa mora, što povećava rizik od poplave tokom olujnih udara. Takođe, topliji vazduh zadržava više vodene pare u atmosferi, zbog čega uragani jačaju i ispuštaju više kiše. Uragani su najmoćnije oluje na planeti Zemlji. To su u suštini tropski cikloni koji brzo rotiraju, a karakteriše ih nizak pritisak u središtu, snažan vrtlog i spiralni prenos olujnih grmljavinskih oblaka oko oka oluje, koji donose velike količine kiše. Prema snazi se klasifikuju različito, a najpoznatija je Safir-Simpsonova podjela na pet kategorija, pri čemu vjetrovi iz one najviše dostižu brzine veće od 252 kilometara na sat u neprekidnom trajanju od najmanje deset minuta. Uragani se najčešće formiraju krajem ljeta kada su razlike u temperaturi vazduha u nižim slojevima atmosfere, uz toplu površinu mora i viših hladnijih slojeva atmosfere, najveće. Uragane hrani topao vlažan vazduh nad zagrijanim vodama okeana u ekvatorijalnom području. Topao vazduh diže se od površine okeana uvis i dovodi do niskog pritiska. Uragani koriste toplu vodu kao gorivo, a pošto klimatske promjene uzrokuju porast temperature vode i vazduha, oni postaju vlažniji i tromiji pod dodatnim teretom. U proteklih sedamdeset godina brzina uragana opala je za 10%. Sporo kretanje pruža oluji više vremena da područje zasipa snažnim vjetrovima i kišom, što može pogoršati i poplave. Topla atmosfera zadržava više vode, zbog čega usporavanje od samo 10 % može udvostručiti količinu padavina. Kako će temperatura okeana i dalje rasti, bićemo i svjedoci opasnog jačanja uragana.