Palata Zmajevica

Ljetopis, 23. decembar 2020

Ime: Ljetopis 23.12.2019 (1679 Zmajevici, 1790 Sampolion); Opis: Ljetopis, 23. decembar Tip: audio/mpeg
  • Na današnji dan, 23. decembra 1679. godine u Perastu je rođen Vicko Zmajević, nadbiskup barski i primas srpski.

Palata ZmajevicaPotiče iz poznate porodice Zmajevića. Vickov otac Krsto bio je ugledni kapetan grada Kotora, a brat Matija proslavljeni ruski admiral.  Porodica Zmajević je bila ugledna starosjedelačka porodica iz plemena Njeguši. Neki od njenih najznačajnijih potomaka porodice Zmajević bili su Andrija Zmajević (pisac i nadbiskup barski i primas srpski) i Matija Zmajević admiral carske Rusije . Prema kazivanju potkraj XIX vijeka, Zmajevići su bili starosjedeoci od srednjeg vijeka, sa Njeguša, selo Vrba. Nekadašnje imanje, odnosno posjed porodice Zmajević nosi i dan danas naziv, toponim Zmajevića krš, podno Lovćena.

Andrija, nadbiskup barski i primas srpski, svestrana ličnost, književnik, sakupljač antičkih artefakata, mecena umjetnika.

Krsto, čovjek vičan maču i moru i više puta biran za gradskog kapetana.

Matija, takođe pomorac, koji je umnogome promijenio tok istorije a veći dio svoje pomorske karijere proveo u službi ruskog cara Petra Velikog koju je završio kao admiral ruske baltičke flote.

Vicko, sin Krstov brat Matijin, koji je otišao stričevim stopama, osim svešteno lice i sam je bio književnik i mecena umjetnika.

Kapetan Krsto Zmajević, njegov brat Andrija, i Krstovi sinovi Matija i Vicko su imena zapisana zlatnim slovima Perasta XVII i XVIII vijeka. Andrija i Vicko-crkveni poglavari nadbiskupije zagovornici očuvanja narodnog jezika, književnici, dobrotvori i Matija najznamenitiji i najobrazovaniji pomorac toga vremena, ličnosti su neizbrisivo uklesane u kulturno-istorijsku sliku Perasta. Koliko su sva trojica bili vezani za Perast ostalo je zapisano u arhivskoj građi kroz njihova djela i prepiske. Ipak, jedino je Andrija ostao i okončao svoj život u Perastu. Simbolika njegove privrženosti možda je najuočljivija u načinu kako je sagradio palatu. Vezao je za stijenu peraškog brda, pretvorio je odbrambenu kulu u njen centralni dio, te pošto je sagradio zvonik i kapelu, stvorio je jedan kompleks kroz koji kao da je izrazio sebe upravo kao čuvara kako bi buduće generacije podsjećao na to vrijeme.

 

  • Na današnji dan, 23. decembra 1790. godine rođen je francuski egiptolog Žan Fransoa Šampolion, osnivač egiptologije.

SampolionDešifrovao je 1822. godine hijeroglife s ploče pronađene 1799. godine u egipatskom mjestu Rešid i utvrdio da oni nijesu samo simboličko, nego i fonetsko pismo. Šampolion je preveo djelove kamena iz Rozete, otkrivajući sličnost egipatskog jezika s koptskim. Otkrio je da je sistem egipatskog pisma kombinacija fonetskih (zvučnih) i ideogramskih (slikovnih) znakova Ako danas za nečiji rukopis kažete kako ta osoba piše hijeroglifima, prvo što sagovorniku padne na pamet je nešto nerazumljivo, nečitko. Hijeroglifi su, kao drevno egipatsko pismo, dugo bili misterija za zapadnu civilizaciju koja nikako nije mogla da pronikne u značenje ovog pisma. Sve dok se nije pojavio Šampolion.

Hijeroglifsko pismo je složen sistem koji kombinuje 4 različita stila šifrovanja, tj. pisma, odakle vjerovatno potiče i njegova višeznačnost. Ovo je prevodioce zbunjivalo jer je sistem znakova bilo moguće tumačiti na više načina. Svakako da prvim prevodiocima nije pomagalo ni to što je postojalo pregršt pogrešnih informacija iz grčkih i rimskih spisa o egipatskom hijeroglifskom sistemu. Svi opisi iz ovih zapisa tvrdili su kako hijeroglifi imaju simboličko i filozofsko značenje. Istina, ovo nije bilo potpuno netačno, ali je navodilo prve prevodioce na pogrešan trag.

Prevodioci su postigli veliki uspjeh kada je 1799. pronađen čuveni Kamen iz Rozete iz doba kada su Egiptom vladali faraoni dinastije Ptolemejida. Na njemu se nalaze trojezični natpisi koji su obavještavali o tome kome je hram posvećen. Tačnije, natpis je u suštini bio jedan, samo je bio napisan uz pomoć dva egipatska sistema pisanja koja su bila pomiješana sa djelovima na starogrčkom. Uz pomoć ovakvog paralelnog čitanja, prevodioci su uspjeli da krenu sa povezivanjem znakova sa zvukovima. Ključ ove zagonetke krio se u činjenici da su egipatski pisari zapisivali imena kraljevske loze unutar specijalnih znakova ‒ takozvanih kartuša, koji su bili u osnovi elipsasti okviri oko imena faraona. Tako ime faraona izgleda kao da je zaokruženo u tekstu, a kartuši su trebali da simbolizuju faraonov prsten. Kada se u Evropi pročulo za ovo epohalno otkriće, francuski lingvista, danas čuveni Žan Fransoa Šampolion bio je prvi među tumačima koji je pretpostavio da kartuši najvjerovatnije označavaju kraljevsku lozu. Na osnovu ovoga, on je uspio da dodijeli odgovarajuće zvuke pojedinim znakovima. Bio je prvi koji je našao ime grčkog kralja Ptolomeja među hijeroglifima tako što je uspio da tačno poveže djelove grčkog teksta sa egipatskim na Kamenu iz Rozete.

Osim Ptolomeja, tekst je pominjao i Ptolomejevu kraljicu Kleopatru. Upoređujući zajedničke elemente, ovo mu je omogućilo da sa sigurnošću utvrdi da su njegove pretpostavke tačne, odakle je dešifrovanje krenulo malo lakše. Najprije je uspio da razbije imena unutar kartuša i da ih raščlani na djelove. Na neki način, doveo ih je u linearni raspored, koji je zapadnoj civilizaciji lakše shvatljiv. Tako je uspio da poveže istovjetne simbole, konkretno simbole za P, T, O i L koji su se javili u oba imena. Ostatak je pogodio na osnovu znanja o imenima kraljevske porodice, a vokale je već svakako poznavao iz grčkog. Tako su ova imena bila gotovo potpuno dešifrovana. Šampolionu se malo i posrećilo. Ne prevode se svi egipatski znakovi baš tako direktno u odgovarajuća alfabetska slova.

Međutim, ova srećna okolnost da se u tekstu nađu baš ova imena, omogućila mu je da postavi osnove za dešifrovanje i da shvati kako su povezani alfabetski i ideografski znakovi. Istovremeno se oslanjajući na koptski i grčki tekst, napokon je mogao da krene u dalje dešifrovanje i da pronađe dalje paralele između simbola.