Nato Rusenje Mostova

Ljetopis, 3. april

Ime: Ljetopis 03.04.2019 (1941 premijer Madjarske izvrsio samoubistvo, 1999 avijacija NATO-a srusila novosadski dunavski most slobode); Opis: Ljetopis, 3. april Tip: audio/mpeg
  • Na današnji dan, 03. aprila 1999. godine avijacija NATO pakta srušila dunavski Most slobode koji je povezivao Novi Sad i Sremsku Kamenicu.

Nato Rusenje MostovaTačno 78 dana i noći strepio je Novi Sad od bombi i projektila. Osjećao njihovu razornu moć, živio pod zlokobnim zvukom sirena, ostao bez sva tri mosta, bez zgrade televizije, sa uništenom rafinerijom i prvi put se sreo sa bombama koje imaju grafitne niti.

Varadinski most – srušen je 1. aprila. Snažne detonacije probudile su cio grad. Bio je to most koji su Novosađani najviše voljeli. Bio je simbol koji su Novosađani pokazivali prijateljima iz drugih gradova. Na istom mjestu sagrađen je novi, još ljepši most.

Žeželjev most – srušen je 26. aprila. Danima odolijevajući napadima NATO bombi, prozvan je mostom mučenikom. Istovremeno je postao i most heroj. Sa četiri projektila je gađan 22. aprila. Prije toga je ciljan noću. Pogođen je s najmanje 15 projektila, od kojih su oni u vjetrovitoj, kišnoj dvadeset i šestoj aprilskoj noći bili ogromne razorne moći. I, bili su presudni da i most heroj završi u dunavskim dubinama. Na njegovom mjestu sagrađen je drumsko-železnički most.
Most slobode – srušen je 3. aprila. Ranjeno je sedmoro ljudi koji su se zatekli na njemu u trenutku kada ga je pogodila raketa. Svi su spaseni pod dramatičnim okolnostima.

Najveći most u Novom Sadu u produžetku Bulevara oslobođenja, projektovao je poznati srpski akademik Nikola Hajdin.Tadašnja vlast je za izgradnju podigla kredit od mađarske firme Ganc Mavag u vrijednosti od 27.5 miliona američkih dolara. Izgradnja mosta slobode počela je krajem 1976. godine, trajala je 5 godina, a most je otvoren oktobra 1981. godine na godišnjicu oslobođenja u Drugom svjetskom ratu i simbolično je dobio ime Most slobode. Svečano ga je otvorio tadašnji gradonačelnik Jovan Dejanović. Otvaranju mosta prisustvovalo je oko 35.000 Novosađana. Iste godine otvoreni su Sportski centar Vojvodina (Spens) i Srpsko narodno pozorište. Sloboda je bez tunela Mišeluk koji se na njega nastavlja dugačka 1382 metra, a građena je po takozvanom sistemu kosih zatega sa dva pilona. Piloni su visoki 60 metara i nalaze se na rastojanju od 361 metar. Ukupno postoji 48 zatega. Projekat za most potpisuje akademik Nikola Hajdin, doktor građevinskih nauka, koji ga je projektovao uz pomoć inženjera Gojka Nenadovića i Predraga Želalića. Gradnja mosta trajala je 5 godina, a ugrađeno je nevjerovatnih 30.000 kubnih metara betona uz 2.150 tona betonskog gvožđa, kao i 10.000 tona čelika. Kolovozna konstrukcija posjeduje 6 saobraćajnih traka, odnosno po 3 u svakom smjeru, kao i pješačke staze sa lijeve i desne strane mosta. U produžetku mosta nalazi se tunel Mišeluk dug 370 metara.
“Taj prvi pilon se srušio uz ogromnu buku, jedno vrištanje metala i tada se most prelomio, pao i ostao kao lasta”.

Rekonstrukcija mosta je koštala 40 miliona evra, a trajala je 2 godine i 22 dana.

Današnji život u Novom Sadu ne može se zamisliti bez ovog mosta, preko koga dnevno prođe više desetina hiljada vozila.

 

  • Na današnji dan, 3. aprila 1941. godine premijer Mađarske, Pal Teleki, izvršio je samoubistvo, dan po usvajanju njemačko-mađarskog plana za napad na Jugoslaviju. Teleki bio član delegacije koja je 1940. godine u Beogradu potpisala Ugovor o vječnom prijateljstvu i miru Jugoslavije i Mađarske. Mađarska je s Njemačkom, 6. aprila 1941. godine, napala Jugoslaviju.

Pal TelekiMađarski grof Pal Teleki bio je izdanak vlastelinske porodice iz Erdelja, čuveni geograf i član Mađarske akademije nauka. Bio je član delegacije svoje zemlje na Pariskoj mirovnoj konferenciji kojom su 1919. godine saveznici rasparčali Kraljevinu Ugarsku i ostavili je na tek jednoj četvrtini predratne teritorije. Naredne godine postao je po prvi put premijer; u tom mandatu donosio je niz antisemitskih zakona zbog čega je danas kontroverzna ličnost u svojoj otadžbini. Drugi put će na tu funkciju doći februara 1939. godine, neposredno pred početak Drugog svjetskog rata. Teleki je shvatao da je jedina šansa Mađarske da preživi ta da ostane neutralna zbog čega je odbio njemački zahtjev za korišćenjem mađarskih železnica tokom invazije na Poljsku septembra 1939. godine. Italijanski ministar spoljnih poslova, grof Ćano, zapisao je u svom dnevniku da je Teleki pri svakom susretu odbijao da jasno kaže na kojoj je poziciji njegova zemlja ali da je bilo jasno da simpatiše zapadne sile i da se „plaši njemačke pobjede kao kuge“.

Decembra 1940. godine Mađarska i Kraljevina Jugoslavija potpisuju Sporazum o vječnom prijateljstvu, samo tri nedjelje nakon što je, suprotno Telekijevim savjetima, admiral Mikloš Horti, mađarski regent i šef države, uvukao Mađarsku u Trojni pakt i time teoretski ukinuo njenu neutralnost. Nakon državnog udara izvedenog 27. marta u Beogradu, kada je Jugoslavija istupila iz istog vojnoga saveza u koji je ušla tek dva dana ranije, Njemačka je počela da se sprema za napad na Jugoslaviju u želji da neutrališe opasnost na svom južnom obodu (nakon aneksije Austrije, Treći rajh i Jugoslavija su dijelili granicu) što zbog opšteg toka rata (Hitler nije mogao da dozvoli sebi da ima prosavezničku državu u susjedstvu) što zbog osiguravanja tog krila usled priprema za napad na SSSR. U tom smislu, Njemačka je zahtijevala da Mađarska, kao članica Trojnog pakta, dopusti prolaz Vermahtu preko njene teritorije. Tom prilikom, Berlin nije kao opravdanje za svoje invazione planove navodio samo istupanje Jugoslavije iz potpisanog sporazuma, već i tobožnje zločine koje zli Srbi čine nad jadnim Njemcima i Mađarima na tlu Jugoslavije.

Teleki nije želeo da da svoj pristanak, ali njegov pristanak Hitleru više i nije bio potreban jer je Horti popustio, a i mađarski načelnik generalštaba Vert je tajno uredio i dogovorio slobodan prolaz trupa Vermahta.

3. aprila, tri dana prije nego što će invazija na Kraljevinu Jugoslaviju početi, Teleki je održao sjednicu vlade i uveče se vratio u svoj dom da bi sačekao telefonski poziv koji će potvrditi da je Vermaht prešao na mađarsko tlo. Kada je poziv stigao, izvadio je iz fioke svoj pištolj, stavio ga u usta i pucao. U svojoj oproštajnoj poruci upućenoj regentu Miklošu Hortiju, Teleki je napisao nevjerovatne riječi.

„Vaša Visosti: Pogazili smo našu riječ, iz kukavičluka, u pogledu Sporazuma o vječnom prijateljstvu sa Jugoslavijom o kojem ste pričali u svom govoru na Mohaču. Nacija to osjeća, i mi smo izgubili svoju čast. Ušli smo u savez sa nitkovima, jer nijedna riječ nije tačna o navodnim zločinima. Ne protiv Mađara, čak ni protiv Njemaca. Postaćemo kradljivci leševa. Nacija smeća. Ja vas nisam obuzdao. Kriv sam.“

Admiral Horti nije odmah 6. aprila poslao svoju vojsku u Jugoslaviju. Tek kada je u Zagrebu proglašena Nezavisna Država Hrvatska, kazala je mađarska vlada da pošto Jugoslavija više ne postoji ne može važiti ni Sporazum o vJečnom prijateljstvu. Time je pokušao da se opere pred istorijom o kojoj je govorio Teleki. Nije uspio.