- Na današnji dan, 3. juna 1941. godine počeo je Nevesinjski junski ustanak.
Njemci su tada već uveliko dominirali u Srbiji, a hrvatsko-muslimanski fašisti u Bosni i Hercegovini. Počela su ubijanja, a Korićka jama je napunjena sa sto četrdeset srpskih žrtava, kasnije i sa više. Ustaše su skoro likvidirale selo Korita. Nekoliko dana pred ustanak mještani su primijetili da stižu značajna ustaška pojačanja sa naoružanjem. Po njihovom ispitivačkom (gdje su muškarci i koliko ih ima) ali opreznom kretanju po selima zaključili su da se nešto sprema. Shvativši težinu situacije, odmah je donesena odluka da se mora dizati ustanak i da se isto veče napadne policijska ustaška stanica, koja se nalazila na mjestu Brljevo. Svi ljudi su podržali da se krene u rat jer je ,,smrt došla pred vrata“. Stanica je masovno napadnuta u noćnim satima Ustaše su počele da se sklanjaju u obližnja žitna polja i da bježe ka Avtovcu, velikom ustaškom uporištu. U stanici je pronađeno nešto naoružanja i alata za likvidaciju ljudi. Prekinuta je putna i telefonska komunikacija Bileća-Avtovac- Gacko. Sledećeg dana ustanak se proširio na ostala sela u okolini Avtovca. Za kratko vrijeme gatački Srbi uspostavili su ogromnu slobodnu teritoriju, prvu u okupiranoj Evropi, od Čemerna preko Jasenika, Lipnika, Zborne gomile, Stepena do Kobilje glave ili danas poznatijom magistralom Korita – Avtovac. Tek 28. juna ustanici su zauzeli u to vrijeme opštinsko mjesto Avtovac, zbog koncentracije ustaša u njemu ali i velikog broja srpskih zarobljenika. Za nekoliko dana skoro polovina Gatačke opštine bila je slobodna i ostala je manje –više kao takva sve do kraja rata. O srpskom ustanku na granici odmah su obaviješteni Glavni ustaški štabovi u Sarajevu i Zagrebu. ,, Oni se nikad neće moći pokoriti na miran način i priznati našu vlast, nego se to mora učiniti silom “– piše u izveštaju ustaški potpukovnik iz Bileće, kojim traži pomoć u ljudstvu. To im ni silom nije pošlo za rukom. Već 9. juna u Gacko stiže ustaški povjerenik za Bosnu i Hercegovinu, po zlu poznat Jure Francetić. Odmah po prijemu vijesti o ustanku Pavelić šalje u Mostar nekoliko svojih najbližih saradnika koje sa 200 ustaša iz Zapadne Hercegovine predvodi Mijo Babić , šef ustaške obaveštajne organizacije, čovjek od povjerenja, koji dobija zadatak da ,,očisti istočnu granicu“. Stiže im pojačanje i iz Sarajeva. Ustaše su bile bijesne zbog ustanka i pokušali su osvetu sa planom likvidacije svih srpskih sela uz granicu sa Crnom Gorom. Opšti napad, sa oko 1000 ustaša sa zloglasnom Crnom legijom, na već uspostavljenu liniju fronta počeo je sa svim domaćim i prikupljenim snagama 23. juna. Borba se razvila na širokom frontu. U sudaru licem u lice Milan Tepavčević lovačkim karabinom likvidira ustaškog zapovjednika Zvonka Pospišila, naoružanog automatskom puškom. Milan istovremeno biva pokošen Pospišilovim rafalom. Na ovom slučaju se najbolje vidi razlika u naoružanju dvije sukobljene strane. Ustašama je posebno teško pala smrt Zvonka Pospišila, povlače i kreću u bjekstvo i ponovo se uspostavlja prethodna linija fronta ali onda ustaše ozlojeđene neuspjehom kreću u masovne zločine na Srbe u Zbornoj gomili, Međulićima, Kuli Fazlagića, Avtovcu, Vrbici i Gacku. Nikada više do kraja rata istočna linija fronta Kobilja glava – Stepen – Zborna gomila- Lipnik – Čemerno nije bila ozbiljnije probijena od strane ustaša i to je najveći uspjeh ovog velikog a prećutanog ustanka. Ovaj događaj bi trebao da ima status srpskog ustanka iz sledećih razloga:
- Pobuna mora da bude oružana i masovna, što u ovom slučaju zaista i bilo. Sigurno je u njoj već prvog dana učestvovalo oko pet stotina ljudi a u sledećoj fazi narednih dana i više od hiljadu.
- Zauzete su tri policijske ustaške stanice i jedna dodatna ispostava – straža, protjerana je ustaška vojska i policija i nikad se više nije uspjela vratiti na tu teritoriju, pored više pokušaja a zauzeto je i opštinsko mjesto Avtovac.
- Ustanak mora da proizvede slobodnu teritoriju, što je u ovom slučaju i stvoreno i održano na više od 50% teritorije opštine Gacko. Početkom juna 1941. godine nigdje u Evropi nije postojala tolika slobodna teritorija iz koje su prethodno protjerani fašisti.
- Ovde je uspostavljena linija fronta između ustanika i ustaša i sa manjim korekcijama u korist ustanika ona je zadržana od 1941. godine do kraja rata i ostala je manje-više nepromijenjena.
- Ustanike nije slomila ni veoma dugo pripremana ustaška ofanziva sa velikim pojačanjima u ljudstvu iz Zapadne Hercegovine, Mostara i Sarajeva.
- Ustaše su u napadima koristile i avijaciju, ali su ustanici onesposobili i oborili dva neprijateljska aviona.
- Oslobođena teritorija se drastično povećavala narednih dana priključivanjem ostalih Gatačkih sela koja gravitiraju ka Nevesinju sa dominantnom srpskom većinom.
- Sve je funkcionisalo na oslobođenoj teritoriji, uključujući organizovano vojničko snabdevanje od strane seoskog stanovništva iz pozadine.
- Ustanak nije organizovala Komunistička partija (zato nije ni proglašen ustankom). Slobodnu teritoriju su samo kasnije povremeno uspijevale da naruše partizanske jedinice, koje su se prvo pojavile iz Pive i Golije a kasnije i iz Srbije.
- Ovaj ustanak je bio inspiracija i drugim opštinama da uzmu oružje u ruke i spašavaju svoj narod.
Postoje svi uslovi koje zahtijeva istoriografija da se se ovaj krupni obračun, koji se pretvorio u pravi višegodišnji rat sa ustašama, odnosno sa NDH, može i mora smatrati srpskim ustankom.
Većina pripadnika ustanka poginula je u kasnijim obračunima sa ustašama ali na žalost i u bratoubilačkom ratu, posebno na Lijevču polju, kao i posleratnim ubistvima OZNE po gatačkim planinama ili su strijeljani kod Zidanog mosta, na Pohorju i kod Kočevskog roga.
