Povodom velikog jubileja – 800 godina autokefalnosti Srpske pravoslavne crkve, u organizaciji Mitropolije crnogorsko-primorske i Instituta za uporedno pravo iz Beograda a pod pokroviteljstvom Njegovog visokopreosveštenstva Arhiepiskopa cetinjskog Mitropolita crnogorsko-primorskog g. dr Amfilohija, u manastiru Podmaine u Budvi danas je počeo sa radom dvodnevni Međunarodni naučni skup ”Državno-crkveno pravo kroz vjekove”.
Naučno-duhovno sabranje je počelo Svetom arhijerejskom liturgijom koju je sa sveštenstvom služio Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski g. dr Amfilohije.
Na početku Svete službe Božije, Mitropolit Amfilohije je zamonašio u čin rase dosadašnjeg iskušenika Aleksandra, davši mu ime Hariton po Svetom Haritonu koji se danas proslavlja.
Po završetku molitvenog sabranja, Njegovo visokopreosveštenstvo g. dr Amfilohije je blagoslovio i otvorio radni dio Međunarodnog naučnog skupa ”Državno-crkveno pravo kroz vjekove” u kojem je učešće uzelo oko 40 naučnih poslenika iz Crne Gore, Srbije i drugih država.
Zahvljujući se učesnicima skupa, istaknutim naučnim poslenicima, na učešću, vladika Amfilohije je kazao da je to posebno važno u ovom sadašnjem trenutku života naše Crkve i naše države kada je Vlada Crne Gore utvrdila Predlog zakona o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica. Konstatovao je da je veliki dio našeg naroda protiv tako formulisanog zakona.
„Živimo u vremenu odnosa između države i religije, države i Crkve koji je po mnogo čemu drugačiji od drevnih vremena. U Evropi, posebno u Istočnoj Evropi taj odnos je utemeljen od vremena cara Konstantina, čuvenog Milanskog edikta, koji je ostavio dubokog traga do naših vremena u tom odnosu, u okvirima onoga što bih nazvao konstantinovskom epohom istorije i hrišćanstva, prvenstveno evropsko-američkog društva, a onda i čitavog svijeta.“
Pojasnio je da je odnos države i Crkve utemeljen na tom istorijskom događaju vremena Istočno romejsko carstva, kao i da je na Zapadu u tome posebnu ulogu odigrao episkop Rima preko svoga papskoga primata:
„I jedno i drugo ostavilo je duboke tragove i na Istoku i na Zapadu, a sve je opet utemeljeno, ne samo na Novom zavjetu, na Hristovom dolasku u ovaj svijet, nego i na Starom zavjetu, gdje je bila zajednica izabranog Božijeg naroda koja je na neki način poistovećena sa vjerom izabranoga naroda. Mojsijev zakon, 10 Božijih zapovjesti, su bili temelj osnova sveukupnog života i ustrojstva starozavjetne zajednice.“
Što se tiče samoga hrišćanstva i odnosa države i Crkve, poznat je odnos tadašnje jevrejske zajednice i njenih prvosveštenika prema samom osnivaču i temelju hrišćanstva, kao i odnos Pontija Pilata koji je osudio Hrista na raspeće, kazao je Mitropolit i podsjetio na Gospodnje riječi: Ako Mene goniše, i vas će goniti. Nisam došao da donesem mir, nego mač, koje se i danas ostvaruju što se tiče same Crkve:
„U okviru toga se razvija istorija hrišćanske civilizacije, s jedne strane prihvatanje te blage vijesti Jevanđelja, na kome se temelji istorija hrišćanstva, a s druge strane neprekidno sukobljavanje i gonjenje onih koji su prihvatili Hrista. Tako imamo 300 godina istorije hrišćanske Crkve, gdje je Crkva i hrišćanstvo bilo zabranjeno i gonjeno od države – rimske vlasti, i to svjedoči kalendar crkveni koji je prepun, i na Istoku i na Zapadu, imena mučenika koji su postradali za svoju vjeru.“
Mitropolit je dao pregled najznačajnijih primjera skladnih odnosa između Crkve i države, kako na Istoku tako i na Zapadu, ali naveo i neka skretanja sa tog puta koja su dovela do brojnih fenomena, kao što su reformacija i revolucije.
Kazao je da je sav pravoslavni Istok kroz vjekove temeljio svoj odnos na načelu simfonije države i Crkve, i da je to kod nas prenijeto preko Zakonopravila Svetoga Save, i da je to trajalo do ovih novijih vremena 20. vijeka.
Govoreći i odnosu države i Crkve u Crnoj Gori, Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski dr Amfilohije je kazao da su se odnosi Crkve i države kroz vjekove zasnivali na simfoniji koja je trajala kroz vladavinu svih dinastija koje su upravljale ovim područjem od Vojislavljevića do Petrovića-Njegoša.
Mitropolit Amfilohije je naročito istakao da je simfonija kulmirinarala u vrijeme dinastije Petrović-Njegoš kada su mitropoliti crnogorski bili vladari Crne Gore, a Mitropolija cetinjska stvorila savremenu crnogorsku državu:
„Današnje uređenje zasnovano je na drugom principu, ne simfonije, već sekularizma boljševičko-komunističkog tipa.“
Visokopreosvećeni Mitropolit je zaključio da je do danas pitanje odnosa države i Crkve otvoreno i o njemu se diskutuje, pa je i ovaj skup doprinos promatranju ove teme, kako bi se i na naučni način pomoglo zakonodavcima da donesu što bolje zakonsko rešenje.
„Da zajedno pronađemo rešenje koje bi bilo zasnovano, ne na prevaziđenim revolucionarnim postulatima, već na najboljim tradicijama evropskog pravnog poretka“, zaključio je Mitropolit Amfilohije.
Prof. dr Vladimir Čolović, direkor Instituta za uporedno pravo, svoje slovo na otvaranju naučnog skupa počeo je čestitajući veliki jubilej 8 vjekova SPC, rekavši da je on povod da ponovo promislimo o odnosima Crkve i države:
„Crkva je odvojena od države, ali nije odvojena od društva, i princip odvojenosti zapravo podrazumijeva kooperativnu odvojenost u kojoj se crkveno i državno pravo dopunjuju.“
Prof. dr Vladimir Čolović u svom obraćanju predstavio je zbornik radova čija je pripremna verzija podijeljena učenisicima skupa.
„Zahvaljujem se Vašem visokopreosveštenstvu na blagoslovu i učešću. Zahvaljujem se i vama oče Velibore za veliki prefosionalizam i angažman na pripremi zbornika“, kazao je profesor i naročito istakao doprinos profesora Đurića i Stanića, kao i g. Perezanovića koji je radio tehnički prelom.
Istaknuto je da ovom skupu naročitu važnost daje učešće gostiju iz inostranstva: Augusto Sinagra, Ana Valvo, Valentina Ranaldo i Volgang Rohbah koji predsjedavaju prvom sesijom.
Ranije su organizatori i učesnici naučnog skupa, kao i priređivači zbornika radova, izrazili uvjerenje da će naučni radovi sa ovog skupa u budućnosti biti od koristi naučnim poslenicima, Vladi i Skupštini Crne Gore kako bi se, u skladu sa međunarodno-pravnim aktima, pravnim poretkom i društvenom realnoću Crne Gore, pripremio i usvojio novi zakon o slobodi vjeroispovjesti, kojim će se uvažiti uloga, značaj i mjesto Crkve i vjerskih zajednica u društvu i državi.
Vesna Dević/ Pavle Božović
