Na praznik Svetog Jovana Zlatoustog, 26. novembra 2023. godine, Njegovo preosveštenstvo Episkop sremski g. Vasilije služio je Svetu arhijerejsku liturgiju u Hramu Svetog velikomučenika Georgija u Ležimiru.
Sasluživali su protojerej-stavrofor mr Jovan Milanović, rektor Bogoslovije Svetog Arsenija; protojerej-stavrofor prof. dr Dragomir Sando, koordinator Eparhije sremske za versku nastavu; protojerej-stavrofor Savo Rakita, arhijerejski namesnik sremskomitrovački; protojerej Slobodan Vujasinović, arhijerejski namesnik sremskokarlovački; đakoni Goran Vlasac i Stefan Nedić. Posle Svete liturgije, Njegovo preosveštenstvo je služio parastos postradalima u tragičnim događajima iz 1943. godine i osvetio ploču na Hramu Svetog Georgija posvećenu mučenicima ležimirskim. Sabranje je nastavljeno u parohijskom domu gostoljubljem jereja Miloša Markovića, paroha ležimirskog.
Za vreme Drugog svetskog rata, tačnije, 26. novembra 1943. godine, i sremačko selo Ležimir preživelo je teška stradanja od strane SS dobrovoljačke brdske divizije „Princ Eugen“ (nem. Prinz Eugen), kao i ustaša iz Hrvatske koje su pratile ovu zloglasnu jedinicu. Krenuvši od Sremske Mitrovice da naplate odmazdu za okupatorske vojnike koje je ubio Marko Peričin Kamenjar, fašisti su upali u fruškogorsko selo Ležimir da kazne i uplaše tamošnji narod. Na Svetog Jovana Zlatoustog, 26. novembra, od samog ulaska u selo, kada se ide iz Sremske Mitrovice (današnje tzv. Deonice), nemački tenkovi su nasumično pucali na kuće koje su im našle na putu, dok je pešadija, prateći tenkovsku diviziju, terala narod prema centru sela, gde se i sada nalazi Hram Svetog velikomučenika Georgija. Preko 70 kuća je spaljeno na Deonicama i okolini ovog naselja. Tu je ubijeno nekoliko ljudi koji su bili sakriveni u svojim podrumima i plastovima sena, a među njima i trinaestogodišnji nepokretni dečak Siniša, koji je ostavljen u svom domu, jer ga njegova porodica, u strahu i očaju, isterana iz kuće puškama, nije mogla povesti sa sobom. Ovaj nesretni dečak je, nažalost, izgoreo u svom domu, a kroz teško stradanije zemaljsko, dobio je venac slave i presvete ljubavi Boga Živoga.
Tog 26. novembra svi meštani su uterani u hram, a u porti se tiskalo stotinak duša, dok su se naoružani okupatori dvoumili kakvu sudbinu da im namene. Nemci i ustaše su prvo hteli da ih zaplaše obesivši o lipu ispred crkve jednu partizanku, obučenu u narodnu nošnju, kao i ubistvom još nekoliko ljudi, koji su stradali na bedemima bogomolje. Zatim su sve zatočene ljude ugurali u crkvu i zaključali vrata. Po rečima svedoka, tada je usledilo najveće, najlepše i najbogougodnije svenoćno bdenije, koje je ikada služeno po našim hramovima. Može se samo zamisliti ta molitva, prožeta strahom i ljubavlju Boga Živoga – vapaj duše muškaraca, žena i dece, koji su celu noć probdeli, na silu sabrani, pod okriljem ovog hrama. U ranu zoru, 27. novembra 1943. godine, doneta je odluka da se svi zarobljenici streljaju, kao i da se pogubljenje izvrši u samoj crkvi, da se narod ne bi razbežao. Po svedočenju sada već pokojne baka Mare Živanović, koja je slavila Svetog Alimpija, i čitavog života pričala ovu strašnu priču, među vojnicima koji su terali narod našao se i čavalski Nemac koji je poznavao svoju zemljakinju, inače baka Marinu majku. Baka Mara, njen otac i baba sa očeve strane, koji su živeli u trećoj kući od crkve, bili su oterani zajedno sa ostalim narodom, ali ih je čavalski Nemac, koji je već imao čin u nemačkoj vojsci, izdvojio iz žalosne grupe i poslao ih svojim kočijama u selo Čavlu kako bi ih sačuvao od odmazde. Popevši se na samo brdo iznad sela Čavla, pokraj pravoslavnog groblja, oni su gledali stradanje i čuli jauke i krike svojih komšija, drugova i prijatelja. Krvnici su postavili mitraljez na vrata crkve, počelo je pucanje, ali obrušavanje prethpodno minirane bogomolje, da bi svi mrtvi i eventualno preživeli bili prekriveni zidinama srušenog tornja.
U tom stradanju, našla se i jedna mala devojčica, koja je, iako je bila rodom iz Grugrevaca, došla u Ležimir da se sakrije kod svojih rođaka Lauševića. Ovo dete je, takođe, bilo ranjeno u pucnjavi, ali je uspelo da preživi krvavi pir, jer ju je njena baka, sopstvenim telom, zaštitila od metaka i obrušavajućeg kamenja zvonika, a i bila je toliko trezvena, da je dva dana ležala mirno, sve dok nije čula potpunu tišinu i muk. Sama se izvukla iz ruševine i potom se javila prvim komšijama, koji su zacelili njene rane i sačuvali je. Upravo je ona na dar ležimirskom hramu kasnije priložila čirake da se stalno pale sveće za pokoj duše njene bake i svih stradalnika – mučenika ležimirskih. Po blagoslovu Njegovog preosveštenstva Episkopa sremskog g. Vasilija, kada je obnavljana svetinja u Ležimiru i kada je podizan novi toranj, na samom ulasku u hram izvedena je i monumentalna freska, 2010. godine, koju su meštani nazvali „Stradanje ležimirskih mučenika“, nadajući se da će se nevini stradalnici pred prestolom Boga Živoga moliti „za sve nas, u sve dane života našega“.
Vladika sremski Vasiliije je tom prilikom osveštao spomen-ploču, rad akademske vajarke Ružice Španović, koja je postavljena na spoljašnji zid hrama, sa desne strane kraj ulaza. Na ploči su predstavljeni Stevan i Đurđica Laušević, brat i sestra, dvoje od dvadeset dve popisane dece ubijene u ležimirskoj crkvi pre 80 godina. Iza njih predstavljena su tri krsta koji simbolizuju majku sa dvoje dece, odnosno Hrista sa dva razbojnika na Golgoti, dok se iza njih uzdiže ležimirska svetinja koja predstavlja ne samo mesto stradanja, već i susreta sa Nebeskim Ocem. Sredstva za izradu spomen-ploče sakupljena su dobrovoljnim prilozima. Takođe, Vladika Vasilije je dodelio gramate najzaslužnijim pojedincima, ustanovama i organizacijama, a to su: gđa Ružica Španović, pokrajinski sekretar za energetiku g. Ognjen Bjelić, arhitekta Ivan Filipović, Grad Sremska Mitrovica, g. Đorđe Jurišić iz Ležimira i politikolog u Muzeju Srema g. Stevo Lapčević.
Da podsetimo, 18. i 19. novembra 2023. godine održana je velika naučna konferencija posvećena stradanju ležimirskih mučenika na kojoj je učestvovalo sedamnaest eminentnih stručnjaka iz različitih oblasti koji su, svako iz ugla svoje nauke, pokušali da odgovore na pitanje u vezi sa stradanjem Srba u Sremu i na širem području NDH. Odbor koji su činili predstavnici Eparhije sremske, Grada Sremske Mitrovice, Muzeja Srema te Karlovačke bogoslovije i KPZ Sremska Mitrovica pokrenuli su, sećanja i pamćenja radi, održavanje aktivnosti povodom ovog velikog zločina. Naime, ustaše i nemački vojnici su 26. novembra 1943. godine, izvršili upad u maleno fruškogorsko selo Ležimir, sakupili majke, malu decu, starce i starice – njih 96 – i oterali ih u seoski Hram Svetog velikomučenika Georgija. Tu su ih posle duge noći – njihovog svenoćnog bdenija – u ranim satima 27. novembra te 1943. godine na svirep način pobili, manji broj izvevši i ubivši ispred crkve, a sve ostale u samoj crkvi. Da bi svoj krvavi pir završili što strašnije, digli su 30 metara visoki toranj u vazduh koji je pao na hram i srušio se na namučena tela novomučenika. Veliki broj uglednih i učenih govornika iz raznih delova Srema, Beograda i cele Srbije – njih preko 20 – obratilo se na naučnom skupu obrađujući ovaj fenomen mučeničkog stradanja kako mučenika u Ležimiru, tako i diljem Srema uopšte iz istorijske, filosofske, bogoslovske, pa čak i pravne perspektive. Konstatovano je da je ovo prvi skup ovoga tipa koji se bavio pitanjem stradanja na prostorima Srema, a na kojem učestvuju ravnomerno i ravnopravno ljudi od nauke i iz krila Crkve i iz krila visokih naučnih institucija.
Zaključci sa skupa su da ova divna žrtva i mučeništvo vapiju ne samo otimanje od zaborava, nego i više, a to je da njihova imena nađu svoje mesto u diptihu svetih naše Svete crkve. Po okončanju Naučnog skupa svi učesnici su prisustvovali večernjem bogosluženju i svečanoj akademiji koju je organizovao protojerej-stavrofor Savo Rakita, arhijerejski namesnik sremskomitrovački sa horom i glumačkim sastavom parohije pri Hramu Svetih Kirila i Metodija u sremskomitrovačkom naselju Kamenjar. Sutradan su učesnici skupa prisustvovali Svetoj liturgiji kojom je načalstvovao Rektor Karlovačke bogoslovije protojerej -stavrofor Jovan Milanović, koji je i besedio, da bi potom učesnici posetili Hram Svetog velikomučenika Georgija i upoznali se sa nastojanjima Uprave Crkvene opštine u Ležimiru da na najdostojanstveniji način proslavi ovaj jubilej, ali i dočeka, sa verom i milošću Božijom i proslavljenje ovih divnih novomučenika.
Izvor: Eparhija sremska
