“Malo je svetinja koja imaju tako bogatu i dugotrajnu istoriju kao što ima Manastir Svetih arhangela Mihaila i Gavrila na Prevlaci. Mi se interesujemo za njegovu istoriju, arhitekturu, kulturno nasljeđe, ali uz to se interesujemo i za obnovu manastira. I ta je obnova već počela, možda to neki ne vide, ali možemo reći da su slijepi kod očiju, jer već je obnovljen monaški život u manastiru Prevlaka, i on već i u tom smislu, kao obnovljena svetinja koja je iznova propojala, funkcioniše i živi svojim punim životom”, poručio je večeras Njegovo visokopreosveštenstva Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije otvarajući Okrugli sto “Manastir Prevlaka – istorija – značaj – obnova”, u multimedijalnoj sali Opštine Tivat.

Visokopreosvećeni Vladika Joanikije je blagoslovio ovaj značajni skup, ističući da kada govorimo o manastiru Miholjska Prevlaka imamo u vidu njegovu prednemanjićku istoriju, posebno istoriju za vrijeme Nemanjića, ali i poslije Nemanjića sve do dana današnjega.

“To je naš početak, naš najdublji korijen, gdje smo započeli našu istoriju Mitropolije crnogorsko-primorske. I kao prema svakom početku, uvijek se njemu vraćamo kao prema ognjištu sa koga smo bili protjerani, koje je zapušteno, ali i dalje ima i svoju svetost i snagu i blagoslov da nas okuplja. Sveti Sava je pokazao šta treba raditi u svom vremenu, ali njegov primjer je neprevaziđeni obrazac sve do dana današnjega. On je zatekao zapustošeni Manastir Svetih arhangela na Prevlaci, i sa svojim bratom Stefanom Prvovjenčanim ga je obnovio, ukrasio, vratio njegovu prvobitnu ljepotu. Vjerovatno da ga je učinio još nešto većim, ali sigurno i ljepšim, jer to svjedoče ostaci ovog slavnog manastira iz doba Nemanjića.”

Naglašavajući da je u prirodi Crkve da uvijek obnavlja, prije svega svoje biće, ali i svetinje, a imajući u vidu tih preko 200 godina života Zetske episkopije, koja je kasnije uzdignuta na stepen Mitropolije, po svoj prilici u vrijeme cara Dušana, Mitropolit Joanikije je kazao da je u to vrijeme ona stvorila blistavu kulturu “i najljepše i najslavnije svjedočanstvo te kulture je Ilovačka krmčija, koja je upravo ovdje pisana i koliko je god ona do sada izučavana i dalje privlači pažnju naših naučnika”. Ilovačka krmčija nije bila važna samo za srpski narod, nego za sve slovenske narode. Po ovoj knjizi, zborniku kanona i crkvenih pravila, upravljala se i naša srednjovjekovna država sve do Dušanovog zakonika, a bila je prihvaćena i u svim slovenskim pravoslavnim zemljama.

Po njegovim riječima, manastir Prevlaka je opstao sve do dana današnjega crpeći neprestano žive i nepresušne sokove od ove stare svetinje, nikad je ne zaboravljajući:

“Treba se naravno sjetiti i svih onih važnih događaja kako se čuvala svijest zapustošenja, trebamo se sjetiti i djela kontese Ekaterine Vlastelinović, koja je pokušala da obnovi malu crkvicu i nešto od manastirskih konaka.”

Potom se Visokopreosvećeni vratio na pitanje obnove koja je u samoj prirodi naše Crkve i podsjetio da Jevreji kada su bili izagnani iz Jerusalima, kada je razrušen starozavjetni hram, a oni protjerani u Vavilon, nijesu zaboravili ni razrušeni Jerusalim, niti svoj razrušeni hram. Ukazao je na 50. pokajnički psalam, kao i to da su Jevreji u izgnanstvu shvatili da su svojim grijesima pridonijeli svojoj tragediji, da su se molili da im Bog oprosti grijehe i da ih udostoji povratka svom ognjištu, Jerusalimu i svome hramu. Po povratku su ga obnovili, jer, kako je objasnio Vladika, pokajanje i preumljenje često vodi ka duhovnoj obnovi. Konstatujući da je to od davnih vremena bilo u prirodi naše svete pravoslavne vjere, naveo je primjere obnovljenih hramova i manastira: Bogorodica Ljeviška, Staro Nagoričino, Žiča, Đurđevi Stupovi u Rasu…

“Malo je svetinja koja imaju tako bogatu i dugotrajnu istoriju kao što ima Manastir Svetih arhangela Mihaila i Gavrila na Prevlaci. Naravno, mi se prije svega interesujemo za njegovu istoriju, za njegovu arhitekturu, kulturno nasljeđe, nađeni su i ostaci živopisa sa ćiriličnim pismom, sve je to predmet velikog interesovanja naših naučnika, posebno srednjevjekovaca. Ali uz to, mi se interesujemo, svakako, i za obnovu manastira Prevlake. I ta je obnova već počela, možda to neki ne vide, ali možemo reći da su slijepi kod očiju, jer već je obnovljen monaški život u manastiru Prevlaka, i on već i u tom smislu, kao obnovljena svetinja koja je iznova propojala, funkcioniše i živi svojim punim životom”, besjedio je Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije.

Ukazao je na činjenicu da je, i kada nije bilo monaštva, ova svetinja privlačila vjernike i sveštenike i da su se tu vrlo često vršile Svete službe:

“Miris moštiju Svetih prevlačkih mučenika je uvijek privlačio naš narod i one su se nedavno, prilikom obnove manastira, projavile i istočile sveto miro za našu duhovnu obnovu, ali i za obnovu i duše i tijela, za naše i duševno i tjelesno zdravlje, i daju nam snagu da uložimo sve svoje snage u njegovu obnovu. I ova obnova ide prirodnim putem, prvo se obnavlja monaški život, molitveni život, duhovni život. Obnavlja se zajednica Crkve Božije na ovom starom svetilištu, obnavlja se naše pamćenje, sumnjam da bi se moglo kako valja obnoviti naše pamćenje, da nije obnovljen monaški život – to ide zajedno. A zajedno sa obnovom monaškog života i našeg pamćenja, svakako i neizostavno, ide i obnova svetinje u onom pravom i realnom smislu.”

Na kraju svog obraćanja, Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije je najavio veliki naučni skup za sledeću godinu, koji će biti posvećen ovoj sveštenoj carskoj lavri – Miholjskoj Prevlaci.

“Ove godine ćemo se malo podsjetiti na ovom malom naučnom skupu istorije ovog manastira, ali i naše velike obaveze da uložimo sve svoje i umne i fizičke snage za njegovu obnovu. I čast mi je da najavim za oktobar sledeće godine, nekoliko od naučnika koji su ovdje prisutni i još mnogo više onih od kojih smo dobili podršku biće učesnici velikog naučnog skupa o manastiru Prevlaci, njegovoj istoriji, a time i istoriji Mitropolije crnogorsko-primorske.”

Željko Komnenović: Prevlaka za vjerujuće predstavlja neporecivo svjedočanstvo vjere

Skup je pozdravio predsjednik Opštine Tivat Željko Komnenović, koji je istakao da drevna carska lavra za vjerujuće predstavlja neporecivo svjedočanstvo vjere:

“Miholjska Prevlaka dragocjen je dio starog sveštenog arhipelaga i teritorija današnje tivatske opštine. Imajući vidu sve ono što se na njoj nalazi i do čega su dovela brojna arheološka i druga istraživanja, značajan broj je učenih pojedinaca koji su svoj radni vijek posvetili upravo razotkrivanju okolnosti u kojima Prevlaka postaje i opstaje kao duhovni bedem vjerujućih. Prevlaka je nulti spomenik kulture sa vrijednim ostacima iz različitih pa i onih najudaljenijih istorijskih epoha. Bogatstvo onoga što u sebi krije potvrđuju riječi arheologa Đorđa Jankovića koji je Miholjsku Prevlaku i tamošnja otkrića nazvao bombom za savremenu arheologiju, istoriografiju.”

Mišljenja je da su arheološki pronalasci iz rimskog perioda, mozaici, nadgrobni spomenici, ostaci, građevina, krstionica iz sedmog vijeka, kameni ukrasi sa oltara iz devetog vijeka, podaci o obnovi Hrama Svetog arhangela Mihaila u dvadesetom vijeku i njegovo uspostavljanje za centar Zetske episkopije pod okriljem Nemanjića, Svetog Save i njegovog brata kralja Stefana Provjenčanog, a naročito projavljivanje Svetih moštiju prevlačkih sveštenomučenika, više nego podstrek da se ovom lokalitetu pristupi sa posebnom pažnjom.

“Svjedočanstvo procvata srpskog srednjovjekovnog carstva na ovim prostorima i kasnije stradanje prevlačkih sveštenomonaha, kao posljedica njegovog sloma i jačanja drugih uticaja, vremenom postaje simbolom stradanja za pravoslavlje. Vlasti su se ovdje, izmjenjivale često i sukcesivno, a sve ove promjene ostavile su trag”, kazao je g. Komnenović i podsjetio kako je na ovom ostrvu nastalo turističko naselje, kasnije vojno odmaralište, a za izbjegle porodice, sa tada ratom zahvaćenih oblasti, stambeno rješenje.

Po njegovim riječima Prevlaka danas nosi teret svega što je minulo – imovinsko pravnih problema, problema stambenog obezbjeđivanja porodica koje su nastanjene na ostrvu, problema vodosnabdijevanja, rasvjete…

“Ostao je trag, dopis iz 1997. godine sa potpisom blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija, u kojem Mitropolija crnogorsko-primorska od Opštine Tivat traži da se za lokalitete na tivatskoj obali u upotrebu vrate stari toponimi, za Ostrvo cvijeća naziv Prevlaka Svetog Mihaila, a susjednom ostrvu Sveti Marko naziv Sveti Gavrilo. Sve do sada Prevlaku u većoj mjeri nisu dotakle promjene razvoja i transformacija tivatske opštine. Ona stoji netaknuta čekajući razrješenje brojnih problema koji je okružuju. Taj drevni zadatak obnove Miholjske Prevlake započele su ličnosti poput kontese Katarine Vlastelinović, Svetog Lovćenskog Tajnovidca Petra Drugog Petrovića Njegoša i brojnih drugih, pa se tome cilju teži i danas u 21. vijeku.”

Osvrnuo se i na to koliko je vremena prošlo da bi pitanje obnove prevlačkog svetilišta za istim stolom danas rješavali Mitropolija crnogorsko-primorska i Opština Tivat, što je do sada bilo nezamislivo.

“Imajući u vidu njen više nego bogat istorijat, blagosloveno ozračje kultnog mjesta sa više nego bogatom istorijom, ali i presudan duhovni i kulturni uticaj na istorijska kretanja u Boki, Prevlaka posjeduje potencijal da postane i duhovni centar i lokacija koja može zauzeti značajno mjesto na mapama turista koji Evropom i svijetom putuju iz religijskih razloga”, kazao je predsjednik Opštine Tivat Željko Komnenović i zaključio da bi vjerski turizam direktno uticao na obnovu i očuvanje vjerskih objekata, a u isto vrijeme institucije bi bile podstaknute da pristupe ovom arheološkom i drugom istorijskom blagu na način da bude adekvatno predstavljeno široj javnosti te da će Opština Tivat podržati ovakav pristup i biti pokretačka snaga daljeg razvoja ove vizije.

Mladen Zagarčanin: Imamo pregršt materijalnih dokaza za obnovu Prevlake

Potom se sabranima obratio arheolog mr Mladen Zagarčanin koji je kazao da nije manastira Prevlake ne bi bilo Cetinja, ne bilo Crne Gore te da Prevlaku smatra početkom jednog svetog kruga koji počinje upravo odavde i u 15. vijeku, silom prilika i istorijskih dešavanja, on se kreće prema Prečistoj Krajinskoj, obilazeći skadarske manastire, da bi preko Koma došao naposlijetku, 1484. godine na Cetinje i tu ostao do dana današnjeg:

“Taj sveti krug i u njemu Prevlaka, kao kod Crnjanskog onaj plavi krug i u njemu zvijezda. Mi arheolozi, koji svakoga dana gledamo u prošlost potpuno vanvremenski, pred sobom imamo pregršt materijalnih ostataka, dokaza, da možemo određenim usijanim glavama, kazati da imamo sve moguće parametre, sve dokaze, sve ono što je potrebno, da bi se taj drevni manastir koji je obnovljen u 13. vijeku, obnovio i da bi postao isto onako veličanstven kao što je to bio od 20-ih godina 13. vijeka pa sve do polovine 15. vijeka kad počinje da se gasi.”

Ocjenjuje da je Prevlaka mnogo bitnija od svih manastira koji se nalaze na prostoru Crne Gore, a možda je jedan od tri najbitnija manastira u srpskim zemljama jer je odavde niklo naše duhovno biće.

“Nama ostaje da se borimo za to da na legalan i kulturan način pokažemo ljudima koji o arhitekturi Prevlake, ili uopšte o arhitekturi, nisu napisali nijedno slovo, a da ne pričam o arheologiji, poznavanju arheološkog materijala, ljudima koji su donijeli taj sud koji se danas nalazi u studiji zaštite, da nema elemenata za rekonstrukciju. To je sramota, da se neko poziva na jedan list papira, gdje piše da nema elemenata za rekonstrukciju, zato što je komisija, a znamo ko sastavlja komisiju, donijela takav zaključak. Na osnovu čega? Na osnovu elaborata koji su napisali – nisu napisali, na osnovu studije, knjige, nekog obrazloženja”, kazao je Zagarčanin poručujući da je obnova Prevlake naša dužnost.

***

Okrugli sto “Manastir Prevlaka – istorija – značaj – obnova”,15. i 16. septembra, organizuju Mitropolija crnogorsko-primorska, manastir Prevlaka i Opština Tivat.

Sveta arhijerejska liturgija u Manastiru Svetih arhangela Mihaila i Gavrila, biće služena sjutra, na spomen Svetog sveštenomučenika Antima i Svetog Joanikija, prvog patrijarha srpskog, sa početkom u 8 časova.

Prva sesija okruglog stola o Miholjskoj Prevlaci planirana je, poslije Liturgije, u 10,30, a druga u 12,30 časova.

Vesna Dević