U ponedeljak, 20. novembra 2023. godine, u 18:30 časova, u Sabornom hramu Svetog arhangela Mihaila u Beogradu održana je promocija knjige Riznica Saborne crkve u Beogradu autora dr Vuka Dautovića, prof. dr Igora Borozana i đakona Budimira Kokotovića. Takođe, predstavljeni su i izabrani predmeti iz te riznice.
Promociji knjige i svečanom otvaranju izložbe prisustvovali su Njegova Svetost Patrijarh srpski Porfirije, Njegovo Preosveštenstvo Episkop valjevski Isihije, vikarni episkopi Patrijarha srpskog, potpredsednica Vlade i ministar kulture Republike Srbije Maja Gojković, ministar za rad i zapošljavanje Nikola Selaković, princ naslednik Filip Karađorđević, predsednik SANU akademik dr Zoran Knežević, nadbiskup i metropolit beogradski Ladislav Nemet, apostolski nuncije nadbiskup Santo Ganđemi, reisu-l-ulema Islamske zajednice Srbije Nadžmedin Saćipi, pastor anglikanske zajednice u Beogradu Robin Foks, direktor Kancelarije za Kosovo i Metohiju Vlade Republike Srbije Petar Petković, direktor Uprave za saradnju s crkvama i verskim zajednicama dr Vladimir Roganović, direktor Sekretarijata za vere Republike Srpske Dragan Davidović, predsednik Nacionalnog saveta za kulturu Republike Srbije Zoran Vapa, direktor Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture prof. dr Dubravka Đukanović, dekan Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta protojerej prof. dr Zoran Ranković, dekan Fakulteta primenjenih umetnosti prof. dr Goran Čpajak, direktor Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda Olivera Vučković, direktor Narodnog muzeja u Beogradu Bojana Borić Brešković, drugi predstavnici tradicionalnih crkava i verskih zajednica, Univerziteta, javnog i kulturnog života.
Svečanom programu prethodilo je praznično bdenije kojim je, na navečerje Sabora Svetog arhangela Mihaila – slave Sabornog hrama, načalstvovao vikarni Episkop hvostanski Aleksej.
Program je, uvodnom rečju, otvorio Njegova Svetost Patrijarh srpski Porfirije koji je istakao značaj i važnost očuvanja najstarije prestoničke riznice kao duhovnog i kulturnog nasleđa prestonog grada: – Dajući patrijaraški blagoslov za rad na izdavanju knjige Riznica Saborne crkve bili smo vođeni željom da ovo, već dva stoleća najvažnije središte bogoslužbenog života Bogom nam poverene arhiepiskopije i prestonog grada Beograda, dobije odgovarajuću monografiju.
Patrijarh je podsetio i na činjenicu da je Saborna crkva svedok mnogih značajnih istorijskih događaja već dva stoleća, te da stojeći pred predmetima iznetim iz riznice ovog velelepnog hrama, stojimo pred svedocima vere, ljubavi i pregalaštva naših predaka, mnogih ktitora i priložnika, kojih se i danas molitveno sećamo.
Njegova Svetost je na kraju obraćanja, blagodareći svima koji su došli da svojim prisustvom uveličaju ovaj značajni događaj, proglasio izložbu otvorenom za javnost i posetioce.
Posle blagoslova i pozdravnih reči patrijarha Porfirija, okupljenima se obratila potpredsednica Vlade i ministar kulture Republike Srbije Maja Gojković koja je istakla da je Saborna crkva jedno od najznačajnih kulturnih i identitetskih obeležja našeg naroda i države što svedoči i činjenica da u Sabornoj crkvi počivaju dva najznačajnija vladara iz dinastije Obrenovića – knez Miloš i knez Mihajlo, kao i dva velikana koja predstavljaju simvol nacionalnog buđenja – Vuk i Dositej.
Ljubavi i pažnji mnogobrojnih posetilaca koji su uveličali ovaj značajan događaj monografiju su predstavili autori knjige: dr Vuk Dautović, prof. dr Igor Borozan i đakon Budimir Kokotović.
Đakon Budimir Kokotović je govorio o istorijskom značaju Sabornog hrama, istavši da je knez Miloš po povratku u zemlju prvo došao u Saborni hram i pomolio se Gospodu smatrajući ovaj hram svojom zadužbinom. Đakon je u iscrpnom i istorijskim činjenicama bogatom izlaganju izložio i nekoliko značajnih događaja koji su se dogodili baš u Sabornoj crkvi. Jedan takav događaj, koji će ostati upisan u bogatoj istoriji hrama, jeste i venčanje kralja Aleksandra Prvog Ujedinitelja 1922. godine, prvi događaj takvog značaja nakon obnove hrama i vraćanja zvona posle austrougarske okupacije. – Pod svodovima Saborne crkve 1920. godine uveden je u tron i prvi Patrijarh obnovljene Srpske Patrijaršije – istakao je đakon Kokotović.
Dr Igor Borozan, redovni profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, izložio je viđenje arhitekture, slikarstva i vajarstva Saborne crkve, istakavši da je vizuelizacija Saborne crkve dovršena tokom herojskog doba našeg naroda, države i Srpske Crkve. – Srpski narod u Sabornoj crkvi nije video samo velelepni hram već vesnika slobode u čijem vizuelnom uobličavanju provejava optimistična nota pravoslavlja. Saborna crkva za srpski narod predstavlja srpsku verziju Sikstinske kapele – zaključio je dr Borozan.
Pažnji okupljenih, na koncu ovog značajnog skupa, obratio se i dr Vuk Dautović, docent Filozofskog fakulteta u Beogradu, koji je, izloživši istorijat razvoja riznice, ukazao na značaj predmeta u ovoj najstarijoj sačuvanoj crkvenoj riznici naše prestonice. Dr Dautović je podsetio na reči Njegove Svetosti Patrijarha Porfirija da Srpska Crkva nije ni staromodna, ni moderna, nego savremena i uvek aktuelna. Takođe, istakao je da će izložba biti dostupna građanima, jer će od danas biti izložena na galeriji Saborne crkve.
Početkom 2023. godine, u saradnji Muzeja Srpske Pravoslavne Crkve i Saborne crkve u Beogradu, a po blagoslovu Njegove Svetosti Patrijarha srpskog Porfirija, pokrenut je projekat pod nazivom Otvorimo riznicu Saborne crkve sa ciljem da se izvedu konzervatorsko-restauratorski radovi na vrednim predmetima riznice hrama Svetog arhangela Mihaila, kako bi se trajno sačuvali za buduća pokolenja i učinili dostupnima javnosti. Ovaj projekat predstavlja samo početak nadahnut najiskrenijom željom i voljom da u predstojećem periodu budu sprovedeni kompletni konzervatorsko-restauratorski radovi na svim predmetima i bude formirana stalna postavka riznice Saborne crkve. Riznica, sa predmetima koji su nastali u periodu od 17. do 20. veka, predstavlja deo svedočanstva o duhovnom, istorijskom, kulturnom i umetničkom značaju i nasleđu srpskog naroda, koje je više od tri veka baštinio, prvo stari, a potom i novi, Saborni hram.
U nastojanju da se pruži celokupan uvid u viševekovni značaj ovog duhovnog i kulturnog središta kako prestonice tako i Srpske Pravoslavne Crkve, projekat je obuhvatio i publikovanje kapitalne monografije Riznica Saborne crkve u Beogradu. Ova vredna publikacija je izdanje Muzeja Srpske Pravoslavne Crkve koje je, uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije, pripremljeno kao druga knjiga u ediciji Riznice Srpske Pravoslavne Crkve, čiji su urednici jerej dr Vladimir Radovanović i dr Miljana Matić. Saizdavači knjige su Saborna crkva u Beogradu i Institut za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu. Autori tekstova u monografiji su dr Vuk Dautović, prof. dr Igor Borozan i đakon Budimir Kokotović.
Na izložbi su posetioci, između ostalog, imali priliku da po prvi put vide Crkveno nebo pod kojim je krunisan kralj Petar I Karađorđević, Pribor za miropomazanje kralja Petra I Karađorđevića, Katapetazmu sa predstavama srpskih svetitelja Simeona Nemanje, Save i Stefana Prvovenčanog koju je darovala kraljica Draga Obrenović, Prestoni krst kralja Aleksandra Obrenovića, Ručni krst mitropolita Mihaila, Prestoni krst obnovljene Patrijaršije poznatog zlatara Stevana Jevtovića, Barjak krojačkog beogradskog esnafa, Venčila kneza Milana Obrenovića i kneginje Natalije, Celivajuće ikone slikara Uroša Kneževića i Nikole Markovića i Jevanđelje kneginje Kurakine štampano u Moskvi.
Izložbu će zainteresovani posetioci imati priliku da vide u periodu od 20. do 27. novembra 2023. godine.
Izvor: SPC
