Tavorska svjetlost Jasenovca
Prikaz 279. broja Svetigore
„Kad odemo na mjesta stradanja Srba, pustimo tišinu da zavlada i svaki dan kao da je Velika subota – kao da će sad ispod zemlje da proključa vaskrsenje“, tim riječima vladike Jovana Ćulibrka najbolje bi se opisale ilustracije nove Svetigore, reprodukcije monahinje jasenovačkog manastira Sv. Jovana Preteče Marije (Antić). Nova Svetigora je u duhu golgote i vaskrsenja Jasenovca, „mjesta natopljenog krvlju nevinih“, kako glasi odlomak svjedočenja jasenovačkog stradalnika dr Nikole Nikolića, preuzet iz zbornika „Jasenovac“. Kratku istoriju stradanja našeg naroda „Sveti srpski novomučenici jasenovački“ iznosi arhimandrit Jovan Radosavljević. Jasenovac je naša vječna rana i opomena, kao što je svako mjesto stradanja. Tako je i „Bradina – vječita opomena i podsjetnik“, riječima Njegovog preosveštenstva episkopa diseldorfskog i sve Njemačke Grigorija. Mjesta stradanja su i mjesta vaskrsenja, mjesta gdje je smrt pobijeđena. A šta je „Smrt smrti“ objašnjava u istoimenom ogledu protojerej Aleksandar Šmeman. Ljubeći čovjeka Gospod je pobijedio njegovu smrt. Na ljubav poziva Sveti Makarije Egipatski u „Duhovnoj besedi trećoj“. Besjeda o ljubavi je i mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija Radovića „Žrtvena ljubav je mjera ljudskog dostojanstva“, izgovorena na liturgiji prilikom sahrane kralja Nikole I Petrovića Njegoša i kraljice Milene.
Svetigora se sjetila mnogih Bogu ljubljenih ljudi, među kojima je patrijarh Pavle. Te su se u ovom broju našli izvodi iz knjige „Budimo ljudi“ Jovana Janjića. Sjetila se i Svetog Petra Dabrobosanskog i njegovog potomstva, zatim arhimandrita Gavrila (Vučkovića) i njegovih pouka. Sjetila se Svetigora i masakra djece u pećkom kafiću „Panda“ 14. decembra 1998. godine. Posebno pominje nedavnupokojenog poznatog srpskog arhitektu Predraga Peđu Ristića, „protoneimara pravoslavnih hramova“. Ovaj „pjesnik prostora“ nije dao da se zaborave žrtve. Govorio je da je „Jasenovac toliko velika gromada sagledivog kosmičkog zločina da nije važno da li je uopšte zabeležen u nekom zapisniku, jer polje njive njegovog stratišta se sagledava celovito tek iz kosmosa kao Kineski zid, i mi ga ne sagledavamo samo očima, osvetljenog sunčevom svetlošću, već proziremo očima rasvetljenim Tavorskom Svetlošću“. Pored tog teksta pod nazivom „Jasenovac“, o ovom srpskom stratištu Ristić je svojevremeno govorio za Večernje novosti, odakle je preuzet intervju „I Beograd vapi za jasenovačkim memorijalom“. Inače o Predragu Ristiću, čiji je život bio „arhitektonsko djelo, duhovna potraga“ ostavio je tekst uspomene Marko Stojanović. A Peđa je, kako je istakao u jednom intervjuu, znao da nam je „ostao još samo duhovni prostor”. Duhovni prostor je bio i jedini prostor drugom predragom hrišćaninu Predragu Vukiću, koji se govoreći i pišući „uzvodio na nebo, u jednu višu sferu življenja“. Povodom njegovog upokojenja Svetigora objavljuje Vukićev ogled „Srpstvo u Crnoj Gori“, razgovor s Vukićem „Čekajući Hrista“, kao i pjesmu Katarine Kapičić „Gospodinu Predragu Peđi Vukiću“.
Ove godine SPC proslavlja veliki jubilej: 800 godina autokefalnosti SPC i 1500 godina postojanja manastira Rođenja Presvete Bogorodice – Podlastva. Tim povodom Svetigora prenosi reportažu „Dobrodošao u Grbalj, nasljedniče Svetog Save“, o posjeti patrijarha Irineja Crnoj Gori, a daje i dio prikaza monografije „Manastir Rođenja Presvete Bogorodice – Podlastva“.
Među brojnim probranim tekstovima su i filozofski esej prof. dr Bogoljuba Šijakovića „Kritika balkanističkog diskursa“, besjeda izgovorena na Vučjem dolu 29. jula 2019. dr Vasilja Jovovića, tekst protojereja-stavrofora Gojka Perovića „Tamo daleko“. Lidija Jablan piše o „kultu Svetog mučenika Agatonika u Crnoj Gori“, a Stefan Radojković na temu „Stepinac i holokaust u HDH”.
Olivera Balaban je ostavila tople redove o protinici Laviniki Jovović, zatim o mati Olimpijadi i sestri Hristini koje su napustile ovaj svijet „zagledane u Hrista“. U Hrista je bio zagledan i Darko Vujošević, koji je život svoj položio za drugoga, o kome je Svetigora objavila pjesmu Radomana Miškovića. Tu je i sjećanje na prvog urednika Radio Svetigore Slavka Živkovića i prikaz „Pevanje ili smisao prolaznosti“ njegove zbirke „Vijenac i druge pesme“, koji potpisuje Bogić Bulatović. Objavila je i posvetu autora iz knjige „I Bog se sagne da ubere cvet” Jovanke Janjić Ostojić, majke heroja Gorana Ostojića, koja je sinu podigla spomenik od stihova; zatim „Pismo bratu“ o. Davida.
Narod koji je Srbima blizak po mučeništvu su i Jermeni, a „šta su nama Srbima Jermeni?“ odgovara Goran Lučić.
Hroniku Mitropolije priredio je Rajo Vojinović. Uz novu Svetigoru na preko 120 strana, čitaoci dobijaju ilustrovani dodatak „Veliki jubilej HH pravoslavni dječiji sabor Crne Gore“.
Marko Tošović je naslovio svoj tekst „A na kraju, izvor“ – što je i suština svakog toka i kretanja, pa i ove Svetigore, koja se na koncu opet vraća početku – uz originalne minijature monahinje Marije iz Jasenovca koje krase novu Svetigoru i pozivaju na pokajanje i ljubav.
Marija Živković
