Dvotomna knjiga „Književnost i pismenost od Crnojevića do Petrovića“, autora dr Gojka Čelebića predstavljena je sinoć na trećoj večeri devetog Festivala „Ćirilicom“, na platou ispod Citadele u budvanskom Starom gradu Budva. Učešće u ovom programu su uzeli akademik Zlata Bojović, prof. dr Mikonja Knežević i autor, saopšteno je iz PR Službe Festivala.
Publikaciju koja je prezentovana publici u Budvi, profesorica Bojović okarakterisala je kao knjigu velikog izazova i smjelosti, koja je, prema njenim riječima, nestandardan prikaz književnosti i jezika, od prapočetaka do Petrovića.
Kako je ocijenila, to je knjiga prikaza i odgonetanja vidljivih i unutrašnjih dodira i prožimanja, međusobne zavisnosti, ali i raskoraka i paradoksa, koji su se ipak slivali u jedan tok.
„Pisac sve tokove koji obrazuju književne i jezičke pojave, simultano povezane sa istorijskim i društvenim prilikama, ali ne uhvaćene u njihovu zamku, posmatra kao jedinstvene fenomene uslovljene, svaki pojedinačno, sopstvenim okolnostima. To je ogromna materija koju je Gojko Čelebić, u pogledu vremena, epohe i ličnosti na koje se odnosi, nastojao da definiše i, pored svih razdvajanja i razlika, kao jedinstvo jezika, biće naroda – kao biće književnosti, ali i književnosti kao bića života. Za razumijevanje ove materije potrebno je najprije razumjeti autora i njegovu implicitnu poetiku koja je, po našem mišljenju, bila ključ za ovo naše putovanje kroz vijekove, u kome je riječ kao sjeme jezika i kao sjeme književnosti bila vođa. Djelo ovakvog obima, ne po broju strana, iako je i on impozantan, već po broju pitanja, potraga za odgovorima, traženja rješenja i smisla, nebrojenih književnih promišljanja života u raznim vremenima i okolnostima od kojih je sve bilo zavisno, moralo je imati siguran stub na kom se drži kao cjelina. To jest, moralo je imati cilj koji ga opravdava, nevidljivu ili vidljivu nit koja autora povezuje sa tim ciljem i koja mora biti u srži njegove poetike“, istakla je Bojović.
Prof. dr Mikonja Knežević ukazao je da je knjigom obuhvaćen period turske dominacije od 1500. do 1800. godine, koji autor, kako je podsjetio, naziva periodom kontrateksta. Knežević se osvrnuo se na sadržaj publikacije, istakavši tri sloja Čelebićevog djela.
„Ta tri sloja obuhvataju najprije onaj faktografski, dakle onaj sloj gdje autor na svjetlo dana iznosi niz minornih pisaca koji su dugo vremena, decenijama, čak i vjekovima, promicali oku pažnje našeg čitaoca. Utoliko, na tom faktografskom nivou ova knjiga je od ogromnog značaja jer nam govori da je u tom mračnom vijeku i te kako titrao impuls književnosti i stvaralaštva našeg čovjeka, čak i u onim minornim ali reprezentativnim izrazima kakve autor nalazi u raznim zapisima, u različitim epskim konturama kod anonimnih i znanih autora. Drugi sloj je onaj koji bismo mogli nazvati teorijskim i koji predstavlja neku vrstu metodološke potke, kojom autor ove knjige pristupa bogatom korpusu literature koji je bio prisutan u ova tri vijeka. Treći sloj, koji mi je posebno bio interesantan, mogli bismo označiti kao esejistički, na momente čak i romaneskni, možda nekonvencionalno, uvodi na neki način lični doživljaj autora i ponekad tešku građu za čitanje čini dakako prijemčivijom i čini uzbudljivijom. To je uzbuđenje koje je, čini se, autor imao za vrijeme svog višedecenijskog bavljenja autorima koje je uzeo za predmet svog razmatranja“, kazao je Knežević.
Autor Gojko Čelebić istakao je da je tunel od Crnojevića do Petrovića dug 300 godina. Radi se, kako je rekao, o apokaliptičnom periodu osmanskih pogroma u kojem je izgorjela cijela jedna književnost.
Minorni pisci u epohi kontrateksta
Čelebić se, u jednom dijelu izlaganja, hronološki osvrnuo i na autore iz 16. vijeka, od Đurađa Crnojevića, preko minornih autora Vuka Prezbitera, Radoslava Popa, Nikifora Jeromonaha, pomenuvši, neizostavno, i Božidara Vukovića Podgoričanina, kao i Bokelje – Ljudevita Paskvalića i Ivana Bona – Bolicu.
S jedne strane, kako je pojasnio, autori su Bokelji koji su naša veza sa zapadnim svijetom, a sa druge strane – minorni pisci od kojih je ostalo malo, ali ne njihovom krivicom.
„Oni su stvarali u apokaliptično doba osmanskih pogroma koji su zapravo sagorjeli čitavu jednu književnost. Neka priča šta god ko hoće, ja mislim da je izgorjela kompletna jedna književnost. Bokelji i minorni pisci koji su naša veza ka Vizantiji. Da njih nema, mi ne bismo imali dokaz da pripadamo vizantijskom svijetu. Jer usmena epika nije dokaz. Jeste snaga velika, ali književnost je na prvom mjestu pismena radnja. Ovi mali pisci ipak, na marginama svojih prepisa i prevoda, daju svoje komentare i ulivaju stvaralačku snagu svijeta koji mi ne poznajemo dovoljno, zato što je to svjetska književnost. To nije nacionalna književnost, oni ne žele da budu pisci. Pripadaju velikom svijetu i prirodno iz njih izlazi strašna snaga Bizanta i klasičnog helenskog svijeta. Ja sam pišući ovu knjigu putovao do Zastupa. To je svijet izgubljenih manastira, to su sve ruševine sada. Propali, mrtvi svijet koji me je u tom periodu uzbudio – njihov poriv ka tekstualnosti i njihov ogromni značaj što su u epohi osmanskog kontrateksta uspjeli da premoste taj tunel koji nije mali i koji je zaista mračni tunel“, kazao je Čelebić.
Festival u organizaciji Narodne biblioteke „Miroslav Luketić“ Budva i Udruženja izdavača i knjižara Crne Gore, koji su podržale Opština Budva i Turistička organizacija opštine Budva, na programu je do 17. septembra, zaključuje se u saopštenju.
Foto: Narodna biblioteka „Miroslav Luketić“ Budva – Fejsbuk
Izvor: RTV Budva
