Svetosavska akademija u Nikšiću

U Nikšiću je, u organizaciji Eparhije budimljansko-nikšićke, Opštine Nikšić i nikšićke Crkvene opštine, u ponedeljak 29. januara 2024. godine, održana Svetosavska akademija.

Nakon što je hor Svetog novomučenika Stanka otpjevao „Ton despotin“ i tropar Svetom Savi „Pravoslavija nastavniče“, nadležni Episkop budimljansko-nikšićki G. Metodije obratio se svetosavskom sabranju, pozdravljajući Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolita crnogorsko-primorskog G. Joanikija, predstavnike Vlade Crne Gore i Opštine Nikšić, poslenike društveno-političkog, kulturnog života, sveštenstvo, monaštvo i brojni narod, okupljene oko imena Svetog Save, prvog Arhiepiskopa i prosvetitelja srpskog.

„Ukrase i ljepoto istorije naše“, veli Sveti vladika Nikolaj Velimirović o Svetom Savi u svojoj pjesmi, spjevanoj u Beču na Savindan 1945. godine, koja počinje riječima: Sveti Sava Srbe voli, za Srbe se Bogu moli, srpskom rodu daje krila, srpsku djecu blagosilja“, „Pa kad čuješ danas ovakve usklike ljubavi dece srpske na obe hemisfere, isprosi u Hrista Boga milost da se svi Srbi obože, slože i umnože“. Lepoto istorije naše, ostade mi najviše u srcu. Učenik Hristov, učitelj učitelja naših, car careva naših, nastavnik duhovnika naših, plemić Hristov plemenit, premudar, pošten, dostojan i uvjenčan, koji okruni kraljeve srpske, duhovik, ureditelj srpske Crkve, ujedinitelj srpskog naroda, miritelj zavađenih i razbraćenih, roditelj naš duhovni, graditelj hrišćanske srpske države, molitvenik pred Gospodom, neustrašivi pobornik pravde Božje i dobre volje među ljudima i narodima, borac protiv svake laži i nasilja, putevoditelj, narodoljubac, ukras i ljepota istorije naše. Hristov Sava, ljepota istorije naše“, kazao je Episkop.

Sve rečeno i iz duše Vladike Nikolaja ispjevano, i sve neizrečeno, neznano i nedokučivo, tajno, sve je stalo u riječi – ljepota istorije naše. A istorija naša, po riječima Preosvećenog Episkopa Metodija, je vrijeme stradalno, i onda i danas, uvijek teško, a bez vjere strašno, besmisleno i besputno.

„U vrijeme kada Vladika Nikolaj piše ovu pjesmu pominje milione mučenika vjere, narod ponižen i potišten, neopran od krvi svoje koji jeca u ranama po bolnicama, zgarištima i zbjegovima, patnju nesagledivu koja traje i mijenja obličja – koja prolaze – ali Onaj Koji ne prolazi i Koji jedini istinski ljubi čovjeka kao sina Svoga, Gospod je Bog naš Kome obećasmo da nećemo imati drugih bogova, Gospod naš ljubljeni pred čijim prestolom i skutima uzdiže se neprestana molitva najdivnijeg srpskog sina koja je u temelju svake srpske pobjede, mira i života – molitva Hristvog Save“.

„Sveti Sava je krsna slava našeg naroda i svakog Srbina ma gdje bio. Svojim je zemaljskim životom i nadzemaljskim djelom pozlatio put Srbima do Hrista i zauvijek ih sklonio sa zapustjelih i slijepih stranputica, podigavši ih i pribravši ih u velike hrišćanske narode. Veliki su ljudi za velika djela od Boga dati. Biti rođen u narodu razapete istorije i postati ljepota i ukras te istorije dar je od Boga tom narodu. I nije nas malim i malobrojnim ljepotama ukrasio Gospod. I danas su među nama Sveti Vasilije, Sveti Petar Cetinjski, Sveti Arsenije ždrebaonički, Sveti Stefan Piperski, Vladika Rade… Zvijezda do zvijezde neugaslog sjaja koje iz vječnosti svijetle nama danas, i podsjećaju da nismo sami, da sve prolazi sem Istine, da je pogled u Nebo i riječ Nebu jedina utjeha, da je neizbroj zvijezda i neizbroj radosti uvijek nad našim dušama da osvijetle svaku tamu u životu čovjeka i naroda do svršetka svijeta“, naveo je Vladika, dodavši da ima još zvijezda koje su ljepota istorije naše i kojima nas Gospod putevodi.

„Jedna je zamakla s trona cetinjskog kad joj je omalio i podigla se među sebi ravne, zvijezda blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija, a nova je zvijezda, od Gospoda poslana, sjela na tron cetinjski da ljubavlju svojom ponese breme smutne istorije naših dana i svojom istinskom podvižničkom molitvom i žrtvom pomogne da istrajemo do kraja na putu koji vodi u život vječni, Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski G. Joanikije, naš svjetionik na putu Hristovom i Savinom“, zaključio je Vladika Metodije.

Svetosavsku besjedu proiznio je Mitropolit crnogorsko-primorski G. Joanikije, poželivši srećnu i blagoslovenu Svetosavsku svečanost, proslava Svetog Save nekoliko dana prije i poslije praznika, da se na svim mjestima, gdje je moguće, okupimo u svjetlosti Svetog Save.

„Da ga zajednički proslavimo jer ga svi pojedinačno nosimo u svojim srcima, a kad ga slavimo zajedno onda se utvrđuje naše zajedništvo, osjećamo njegovo prisustvo i njegov blagoslov još punije. Mnogo se govori o Svetom Savi ali koliko god govorimo, ipak nam nešto izmiče, njegova ličnost je toliko slojevita, duboka, bogolika i koliko god uranjamo u tajnu njegove ličnosti, prosto, nigdje kraja, jer je to obožena ličnost. Sveti Sava je još u vrijeme svog zemaljskog života dotakao božansku vječnost, a onaj ko se sjedinio sa vječnošću nekada, on je prisutan i u prošlosti, i u sadašnjosti, i u budućnosti, pa kad se ovako sabiramo sve nam se čini, koliko se spominjemo njega i naše prošlosti kroz svu našu istoriju, da više osjećamo njegovo djelovanje iz onog svijeta, iz Carstva nebeskog, iz budućnosti, iz obrnute perspektive, kako kažu teolozi“.

„Šta god govorili o Svetom Savi teško možemo da zaobiđemo ono u čemu je, možda, najdublji trag ostavio u našoj istoriji, a to je osnivanje Žičke arhiepiskopije samostalne, autokefalne SPC. Kad se takva velika djela događaju veoma je važno ko iza njih stoji, ko stavlja pečat svoje ličnosti na takvim velikim odlukama i velikim istorijskim potezima. Moglo se dogoditi da se osnuje samostalna autokefalna Crkva u srpskom narodu i sticajem okolnosti i putem diplomatske vještine, ali da je to bilo samo to naša Crkva ne bi imala tu životnu silu. Njoj je životnu silu, blagodat Duha Svetog dao Sveti Sava. On je obukao svoj rod u božju svjetlost i u Božju milost, priveo ga Hristu, sjedinio ga sa Hristom. Želim da naglasim koliko je bilo važno što je pored srpskih manastira Studenice, Žiče, Đurđevih Stupova i ostalih monumentalnih srpskih zadužbina, Nemanjinih zadužbina osnovan i manastir Hilandar, kao četvrti po rangu svetogorski manastir sa dostojanstvom carskog manastira“, ukazao je Mitropolit Joanikije.

Kad je došao sa Svete Gore iz manastira Hilandara, Sveti Sava je, naveo je Mitropolit, nastojao da svaki dobri običaj i pravilo sa Svete Gore prenese u svoje otačastvo.

„Bilo je veoma važno što se naš narod preko manastira Hilandara pojavio na Svetoj Gori preko svojih monaha, u punom dostojanstvu sa svojim manastirom Hilandarom kao carskom lavrom i što je uključen u svetogorsku sabornost. To je bio jedan embrion ili predokus naše autokefalnosti, naše crkvene samostalnosti, jer autokefalnost koju nam je izdejstvovao Sveti Sava nije bilo odvajanje, nego uključivanje u zajednicu svetih Božjih crkava, u zajednicu pravoslavnih naroda, u zajednicu civilizovanih naroda Evrope sa punim dostojanstvom kraljevstva i arhiepiskopije“.

„Ono što je Sveti Sava radio, što je osnivao, utemeljivao, utemeljujući Žičku arhiepiskopiju, njene episkopije, među njima i budimljansku i zetsku, svemu je dao životnu silu, svemu je dao blagoslov Božji da napreduje i cvjeta i da donosi svoje plodove. U tom smislu ogromnu ulogu ima upravo manastir Hilandar u smislu oduhovljavanja, buđenja stvaralačkih talenata, osvećivanja duša i otkrivanja Božjeg jevanđelskog puta koji vodi u život vječni. To vidimo, naročito, posle upokojenja Svetog Save i kako se biraju srpski arhiepiskopi posle njega. To je mlada Crkva koja je tek počela da živi, u prvih 100 godina birani je raniji hilandarski iguman ili monah. I na novoosnovane episkopije je, takođe, postavljao svoje učenike iz manastira Hilandara, Studenice i Žiče, i svi oni njegovali duhovnost i pravilo Svete Gore. Tako se naše otačastvo oduhovljavalo i neprestano se osvježivalo živim sokovima svetogorske duhovnosti i Božje milosti, koja nas je uvijek obasjavala sa Svete Gore, a posebno od manastira Hilandara“, zapaža Visokopreosvećeni Mitropolit.

Ukazao je na značajnu ulogu prvih književnika, posle Svetog Save, Domentijana i Teodosija, Savinih biografa, koji u različitim vremenima pišu biografije, žitija srpskih svetaca, prije svega, Simeona i Save i Petra Koriškog, potom i službe.

„Koji je to standard književni koji su oni uspostavili i koliko je to bilo značajno za razvoj naše pismenosti, književnosti, duhovnosti. Da skrenemo pažnju na to koliko je pisano o Svetom Savi, pisali su i veliki duhovnici, kao što je Vladika Nikolaj i otac Justin, ali ipak su žitija od Domentijana i Teodosija neprevaziđena do danas i kao žitija, tekstovi posvećeni kultu, ali i kao književna djela. Tako se naše otačastvo, tadašnja srpska država oduhovljavala, Sveti Sava je probudio stvaralačke talente kod našeg naroda, ne samo kod monaha, sveštenika, episkopa, nego kod svih slojeva društva tako da imamo velike ličnosti iz tog vremena među kraljevima, vladarima, velmožama, čak i među običnim ljudima, kao što je bio Sveti Petar Koriški“, besjedio je Njegovo Visokopreosveštenstvo.

Ukazao je na vezu između Svetog Save i Svetog Vasilija Ostroškog.

„Čitamo u našim legendama o Svetom Savi kako je on blagoslovio majku Svetog Vasilija Ostroškog, dok je još hodao po ovoj zemlji da ona rodi svjetilo svete vjere pravoslavne koje će očuvati i objediniti naš pravoslavni srpski rod. Naravno, to je legenda, nemoguće je da je Sveti Sava uživo sreo majku Svetog Vasilija, osim ako se na čudesan način nije javljao, što nije isključeno jer ih dijeli nekoliko vjekova istorijske razlike, ali ova legenda koja je nastala posle proslavljenja Svetog Vasilija Ostroškog i posle spaljivanja moštiju Svetog Save govori o nečemu drugom. Da je, zaista, Sveti Vasilije naslednik Svetog Save i novi Sveti Sava, novi Čudotvorac kao i Sveti Sava, jer njegove svete mošti na isti način čudotvore u manastiru Ostrogu, kao što su ranije čudotvorile Savine mošti u manastiru Mileševi, osnažujući i objedinjujući cio srpski rod“, naglasio je Mitropolit crnogorsko-primorski.

Sveti Vasilije Ostroški se nadahnuo svetosavskom duhovnošću još dok je bio zavalski i tvrdoški monah i podvižnik. On je, po riječima Mitropolita Joanikija bio potpuno naredan da pocrpi svetosavsku duhovnost i upozna se sa svetosavskim nasleđem u manastiru Hilandaru za kratko vrijeme svog boravka, ali se on tu usavršio u duhovnom, kulturnom, i svakom drugom pogledu se pripremio za svetu arhijerejsku hirotoniju od Svetog Patrijarha Pajsija.

„Kao što je Sveti Sava došao svom otačastvu u arhijerejskom činu arhiepiskopa, tako je i Sveti Vasilije Ostroški došao sa Svete Gore, preko Pećke patrijaršije gdje je primio hirotoniju, u episkopskom činu, svom otačastvu. Kao što se Sveti Sava podvizavao i kad je postao arhiepiskop, pa je znao neko vrijeme da se povuče u neku od svojih isposnica, tako se i Sveti Vasilije Ostroški povlačio iz svog sjedišta, iz grada Nikšića u ostrošku isposnicu i vjerovatno da je tamo držao Karejski tipik neprestane molitve, posta i podviga sa ostalim ostroškim isposnicima. I kao što se Sveti Sava nadahnjivao i obnavljao božanskom ljubavlju i božanskom duhovnom silom, tako je i Sveti Vasilije u ostroškoj isposnici snažio svoj duh i kada je izlazio u svoj narod on je bio neprikosnoveni autoritet u tim teškim i smutnim vremenima, onaj autoritet za koga se mogao uhvatiti, za čiji skut se mogao uhvatiti naš narod isto kao za skut Svetog Save“.

„Pošto je poštovan još za svog života, kao i Sveti Sava, kao Svetitelj i Čudotvorac on se još više proslavio svojim čudesima, posle upokojenja isto kao i Sveti Sava. I kao što su čudotvorile mošti Svetog Save nekoliko vjekova u manastiru Mileševi, evo, čudotvori novi Sveti Sava iz Ostroške isposnice do dana današnjeg i tako će biti do skončanija svijeta i vijeka“, zaključio je Mitropolit crnogorsko-primorski G. Joanikije, poručivši:

„Da je Sveti Sava i u vrijeme svog života, i u vrijeme Nemanjića, u tursko doba i posle spaljivanja njegovih svetih moštiju prisutan u svom narodu, da njegov duh vodi naš narod i da njegovi naslednici takođe nose i šire oganj tog duha i blagodati Božje, vidimo kroz svu našu istoriju, da nas Bog nije ostavio zbog Svetog Oca našeg Save, vidimo i po ovim našim svečanostima, na dan Svetog Save kada vršimo sva bogosluženja u njegovu čast, ali i po ovim Svetosavskim akademijama koje organizujemo u svakom gradu, a to pokazuje da je Sveti Sava ušao u dušu svog srpskog roda i da nas i dalje privodi Hristu i vodi putem koji ide u život vječni“.

U kulturno-umjetničkom programu akademije učestvovali su: horovi Svetog novomučenika Stanka i Prepodobne majke Angeline pod didrigentskim palicama Lenke Durutović i Ane Bojić, izvođač etno pjesama Branka Zečević, guslar i frulaš Radovan Suknović, a program je vodila glumica Biljana Đurović.

Veče je završeno pjevanjem himne Svetom Savi „Uskliknimo s ljubavlju“ svih učesnika na sceni Nikšićkog pozorišta.