Sinoć, 21. avgusta 2021. godine, u porti hrama Vaznesenja Gospodnjeg na Toploj, održano je sedmo po redu veče manifestacije „Trg od ćirilice“
Tema večeri bila je „Svetonemanjićka i prednemanjićka pismenost i njen značaj za srpski narod danas“, a predavači su bili prof. dr Viktor Savić, vandredni profesor Filološkog fakulteta u Beogradu i prof. dr Jelica Stojanović, redovni profesor Filozofskog fakulteta u Nikšiću.
„Čovjek je biće kontinuiteta i iskustva, a ne biće vječitih promjena i novih početaka“, poručeno je u uvodu ove večeri.
Predavači su publici predstavili razvoj pisma i pismenosti našeg naroda koja započinje misijom Svete braće Kirila i Metodija u Moravsku 863. godine, a zatim se preko njihovih naslednika širi i u našim krajevima.
O prednemanjikom periodu srpske pismenosti govorio je prof. dr Viktor Savić. On je prikazao razvoj našeg pisma, glagoljice i ćirilice, od perioda Svete braće, do perioda Svetog Save. U svom izlaganju, on se osvrnuo na misiju Svetog Metodija u panonskoj oblasti, ali i o nastavku te misije, nakon njegove smrti, koju su sproveli njegovi učenici, petočislenici.
„Iz vremena Svete braće potekle su mnoge knjige, ali zapravo ni jedna do nas nije došla u neizmenjenom obliku. Sve su one znatno promenjene tokom vremena.“
Potom je uvaženi profesor spomenuo nekoliko ćiriličnih spomenika, koji se danas čuvaju u Jerusalimu, Palestini i na Sinaju, a koji su po nastanku stariji od Miroslavljevog Jevanđelja. Uvaženi profesor prikazao je oslanjanje Svetog Save i Svetog Simeona na palestinsku praksu i njihovu brigu prema manastirima u Jerusalimu. Sam Sveti Sava bio je sabrat Lavre Svetog Save Osvećenog, a i Sava i Simeon uzeli su u monaštvu palestinska imena. Iz svega pomenutog nije čudno odakle toliki broj ćiriličnih spomenika upravo na tlu Palestine.
„I Sava i Simeon, biraju sirijsko-palestinska imena. Oni biraju imena, koja njih kao monahe, vezuje za Istok. I tako utemeljitelji naše Crkve, ali i naše nacije, jedan u dvanaestom, a drugi, preliva se u trinaesti vek, vrlo rano, opredeljuju se za Carstvo Nebesko. Kosovski boj, Lazarev zavet, on ustvar dolazi u toj vertikali. On je samo drugi izraz onoga što je već ranije bilo odlučeno i prihvaćeno. Mi smo se već opredelili za Jerusalim“, zaključio je uvaženi profesor.
Predivnim pojanjem, mališani Jovan i Mrija Pleša, uveličali su ovo veče, svojim anđelskim glasovima.
Prof. dr Jelica Stojanović, u svom izlaganju govorila je o svetosavskom i nemanjićkom nasleđu u Crnoj Gori i odnos prema tom nasleđu danas. Ona je u svom izlaganju predstavila niz spomenika koji se danas čuvaju, a koji su nastali u periodu Svetog Save ili neposledno nakon njegovog upokojenja, kao što su Ilovačka krmčija, natpisi na manastiru Morača… Ovi natpisi vjekovima svjedoče da je Crna Gora oduvijek vezana za Svetog Savu i nemanjićku tradiciju, ali i da je nemoguće zamisliti Crnu Goru bez te tradicije.
„Posledljih decenija, zvanična Crna Gora se pokušava odreći svetosavskog nasleđa, ili ga, što je još teže falsifikovati i krivotvoriti, pretvoriti u nesrpsko. Poslednjih petnaest godina se naročito intezivno radilo na promjeni identiteta Crne Gore i njene istorije“, poručila je prof. Stojanović, koja je potom prikazala razvoj kulta Svetog Save, koji se do već od 13. vijeka proslavlja na teritoriji Crne Gora.
„Kako nam svjedoči spomenička građa, rukopisi i natpisi, svi najstariji spomenici, koji su sa prostora današnje Crne Gore, bilo u formi, bilo u sadržaju, povezani su sa Nemanjićima i nemanjićkom tradicijom“, jedan je od zaključaka ove večeri.
Jovica Vukasović, vjeroučitelj
