Vizantijsko pojanje i vizantijski vasilevsi večeras otvaraju VII Festival “Ćirilicom”

Sedmo izdanje Festivala „Ćirilicom“ počeće večeras, 23. avgusta u 21 čas, koncertom „Vizantijsko pojanje“ na kojem će nastupiti pojci Verica Ožegović i Milica Aleksić, a potom pričom o vizantijskim vasilevsima od Konstantina II Velikog do Konstantina XI Dragaša, uz učešće Miraša Tomovića, Dušana Krcunovića i Borisa Brajovića.

Kao živa umjetnost koja postoji više od 2000 godina, vizantijsko pojanje je značajna kulturna tradicija i sveobuhvatan muzički sistem koji čini dio zajedničkih muzičkih tradicija razvijenih u Vizantijskom carstvu. Ističe i muzički poboljšava bogoslužbene tekstove, najprije Grčke pravoslavne crkve a potom i u crkvama ostalih pravoslavnih naroda u kojima se to pojanje izučava i praktikuje. U Srpskoj pravoslavnoj crkvi ono se izvodi prevashodno na crkvenoslovenskom jeziku i neraskidivo je povezano sa duhovnim životom i vjerskim običajima. Vizantijsko pojanje uvršćeno je na listu nematerijalne kulturne baštine organizacije UNESKO.

Na repertoaru Vizantijskog dueta u sastavu: Verica Ožegović – vodeći, melodijski glas i Milica Aleksić – prateći glas – ison, je nekoliko kompozicija koje datiraju iz različitih perioda razvoja vizantijske muzike. Od „Ninje sili“ koja datira iz 13. vijeka, preko „Dostojno jest“ drevne pjesme u 1. glasu posvećene Bogorodici pa do „Vsjakoje dihanije da hvalit Gospoda“ kompozicije iz 19. vijeka. A njihov nastup biće otvoren sa „Gospodi vozvah“ i „ Da ispravitsja“, kao i svaki pojački „nastup“ na Večernjem bogosluženju u svim pravoslavnim hramovima.

Ko su bili vizantijski vasilevsi? Kako navode istorijski izvori vasilevs je bila titula vizantijskih careva, počevši od 4. vijeka pa sve do pada Vizantijskog carstva 1453.godine. Prema jednom od osnovnih principa vizantijske carske ideologije, vasilevs je božji izaslanik na zemlji i, shodno tome, gospodar hrišćanske vaseljene. Zaštitna boja vasilevsa je bila purpurna. Rađali su se u palatama od purpurnog mramora, nosili odjeću upadljivo ljubičasto-crvene boje, koja je davala mogućnost da podanici, prilikom najvažnijih hrišćanskih praznika, lako uoče ključnu figuru – vizantijskog vasilevsa. Bilo je uobičajeno da i sarkofazi u kojima su počivali vizantijski vasilevsi, budu izrađeni od mramora purpurne boje. Inače, oni su uglavnom sahranjivani u carigradskoj Crkvi svetih apostola, koja je sve do vasilevsa Konstantina VIII služila kao neka vrsta carskog mauzoleja.

Dugačka lista vladara, koji su se smjenjivali od 324. do 1453. godine, to jest od Konstantina II Velikog do Konstantina XI Dragaša Paleologa, broji više od devedeset vasilevsa. Među njima je bilo velikih i genijalnih careva, ali činjenica da je bio poslednji, kao i njegovo držanje tokom opsade Carigrada, Konstanina XI Dragaša (po majci potomka loze Nemanjića) pretvorilo je u mitsku ličnost, odnosno u Besmrtnog Cara, kako ga je nazvao Donald Nikol, čuveni vizantolog sa britanskog Kraljevskog koledža. Najpoznatija legenda koja se vezuje za Konstantina XI Dragaša je ona o Mermernom caru koja kaže da Konstantin prilikom posljednjeg juriša nije poginuo, već ga je od smrti spasao anđeo koji ga je uspavao i pretvorio u mermernu statuu. Zatim ga je odnio u pećinu koja se nalazi pod Zlatnom kapijom da tu spava i čeka da hrišćani ponovo oslobode Carigrad. Prema ovoj legendi, on će se tada probuditi i predvoditi ih u završnoj borbi, poslije čega će ući u grad kroz Zlatnu kapiju, onu kroz koju su vizantijski carevi trijumfalno ulazili u grad.

Festival „Ćirilicom“ se održava u organizaciji Narodne biblioteke Budve, Udruženja izdavača i knjižara Crne Gore i Turističke organizacije opštine Budva, od 23. avgusta do 13. septembra, a biće realizovan na Trgu između crkava u Starom gradu. Svi programi počinju od 21 čas i besplatni su.

Direktorica Narodne biblioteke Budve Mila Baljević kazala je predstavljajući ovogodišnji festivalski program da on predstavlja sami vrh koji je ta ustanova dosegla u organizaciji kulturnih programa u svom trajanju od skoro 160 godina: „Mi kao organizatori smo smjelo odlučili da ove godine festival produžimo sa uobičajnih dvije na tri nedjelje, pa će publika 22 dana biti u prilici da prisustvuje našim programima. Ovako bogat program je osmišljen u cilju da se afirmiše kulturno nasljeđe i sa namjerom da doprinesemo bar, donekle realizaciji najznačajnijeg projekta naše opštine Budva – Boka, evropska prestonica kulture 2028. godine. Generalni pokrovitelj festivala je TO Budva koja je prepoznala važnost promocije ćiriličnog nasljeđa bez koga su istorija Budve, Boke i Crne Gore nezamislivi.”

Na programu je šest pozorišnih predstava, 16 književnih programa: dva simpozijuma i okrugli sto, jedan film, kao i muzički program na samom otvaranju. U književnom dijelu festivala gostije poljska nobelovka Olga Tokarčuk, pa je to ujedno i najznačajniji književni događaj u Crnoj Gori ovog ljeta. Na sedmom festivalu Ćirilicom biće upriličene i dvije autentične izložbe.

Kada je pozorišni segment u pitanju, direktorica Narodne biblioteke Budve je napomenula da je žena centralna ličnost dramskog programa.

„Upravo je ženski lik glavno težište svih premijera koje će se igrati ove godine. Sukob mlade Gojkovice i Vile je srž baleta “Zidanje Skadra”. Kod plesne predstave „Kosara i Vladimir“ je istinska tema projekta bugarska princeza Kosara, njena ljubav prema dukljanskom vladaru Vladimiru, kao i njena tragična sudbina. Zora je u središtu bajke koju je napisala Zorica Joksimović. Nevjerovatna avantura iz pera budvanske spisateljice govori o toj djevojčici i Zmaju, nekadašnjem princu Iliru. Sofija Ljubiša će biti najveće iznenađenje drame “Brod”, jer je ona zaista fascinantna ličnost o kojoj se jako malo znalo. Ona je jedan od tri glavna lika pozorišne sage o porodici Ljubiša, koju festival realizuje povodom jubileja – 200 godina od rođenja braće Ljubiša. Anđela Pećinar je glavni lik dramatizacije knjige Ne možeš pobjeći od nedjelje i biće posljednje festivalske noći i svečanog zatvaranja Festivala Ćirilicom kada se igra ova predstava“, dodala je Baljević.

Izvor: Narodna biblioteka Budve