Povodom 160 godina od osnivanja Cetinjske bogoslovije, u Svetogergijevskom domu pod Goricom, 30. oktobra 2023. godine održana je dijaloška tribina na kojoj je sveštenik Gojko Perović ugostio rektore i profesore četiri bogoslovije Srpske Pravoslavne Crkve. To su bili jeromonah Isidor Jagodić, profesor i vaspitač u Bogosloviji Svetih Kirila i Metodija u Prizrenu, sveštenik Ljubomir Prijović, rektor Bogoslovije Svetog Petra Dabrobosanskog u Foči, sveštenik Blagoje Rajković, rektor Bogoslovije Svetog Petra Cetinjskog i sveštenik Dejan Krstić, rektor Bogoslovije Svetih Kirila i Metodija u Nišu.
Otac Blagoje na početku je iznio kratak istorijat početka rada Bogoslovije i značajnu ulogu knjaza Nikole i arhimandrita Nićifora Dučića, kao i istorijat njenog postojanja u narednim periodima, kada je bilo nekoliko prekida i obnavljanja njenog rada.
U nastavku je istakao da je nastanak univerziteta iz prvobitnih manastriskih škola evropska tradicija, ne samo u Pravoslavnoj crkvi, već i na hrišćanskom Zapadu. „Veliki monaški centri, manastiri, bili su u Srednjem vijeku glavni izvori znanja, i iz njih su kasnije nastajale visoke škole i univerziteti.“ Posebno je naveo primjer Montekasina, prvog značajnog velikog manastira u Italiji, koji je osnovan 529. godine poslije Hrista. „Tako je bilo i kod nas u Crnoj Gori. Cetinjska bogoslovija, koja je nastala pri Cetinjskom manastiru, u konaku Cetinjskog manastira, takozvanoj Biljardi, ona je upravo iz te jedne manastirske škole izrodila kasnije, možemo slobodno reći, Univerzitet Crne Gore“, zaključio je otac Blagoje.
Kazao je i da se konstantno razgovara o reformi crkvene prosvjete, te da većina kolega iz bogoslovija smatraju da je bolje da škola bude u trajanju od četiri godine, ali da to ne bude kraj njihovog obrazovanja, već da se ono nastavi na Bogoslovskom fakultetu. Takođe, vjerovatno će doći i do uvođenja nekih opštih predmeta.
Otac Isidor naveo je da je istorija prizrenske bogoslovije vezana za ličnost poznatog trgovca i zadužbinara Simeona Andrejevića Igumanova, koji je roćen u Prizrenu. Kako sam piše, želio je da učini nešto za svoj narod, jer je obilazeći svijet vidio kako ostali narodi napreduju u pismenosti, umjetnosti, i na ostalim poljima. 1871. godine osnovao je bogoslovsko-učiteljsku školu. Za prvog rektora postavljen je dečanski iguman arhimandrit Sava Barać, potonji episkop žički.
O tome da rad bogoslovije nije bio nimalo lak svjedoči činjenica da je do oslobođenja svaki četvrti učenik bogoslovije izgubio život u ratovima ili sukobima. Značajnu pomoć Simeonu Andrejeviću pružio je ruski konzul Jastrebov. U periodu Kraljevine se bogoslovija značajno izgradila i školovala značajne crkvene djelatnike.
Kao što je poznato, njen rad je prekinut 1999. godine, nakon čega je izmještena u Niš, a u Prizren se vratila 2011. godine. „Hvala Bogu, uvijek je sila dobra jača i uvijek je onaj koji stvara u prednosti u odnosu na onog koji razara, te je Bog učinio tako da se jako brzo obnovila kako sama zgrada škole u fizičkom smislu, tako su se obnovili i profesori i učenici, te je bogoslovija u potpunosti osvećena i obnovljena u maju 2016. godine, a te godine je upravo i završavala svoje školovanje prva generacija učenika od obnove.“
Govoreći o odnosu vjere i nauke, otac Isidor je istakao da ako znanje ne prati momenat čovjekovog mijenjanja na bolje, ono se može vrlo lako zloupotrebiti. Za Crkvu ne predstavlja problem znanje kao takvo, znanje bilo koje vrste. Znanje nije po sebi loše i može se uvijek pronaći ono što je dobro i iskoristiti. Pojasnio je da je Crkva uvijek integrisala čak i u dogmatsko učenje znanja drugih oblasti i disciplina. Ako to ide u korist i na preobražavanje, poboljšanje čovjeka, i ako je to nešto što može pomoći cijelome društvu, onda je to u isto vrijeme i djelo Crkve, kao i sve što se može dobro učiniti za jednu zajednicu.
Po pitanju internatskog načina života učenika, kazao je da je to prednost bogoslovija, i da cilj nije da učenici budu izolovani, već učenje zajedničkom životu. Na taj način postaju više povezani i uključeni u živote jedni drugih, jer dijele i prostor, hranu, bogosluženje, molitvu, loše momente…
Otac Dejan, govoreći o nastanku niške bogoslovije, kazao je da je Bog umnožio djelo čika Sime, kao učenici nazivaju ktitora svoje škole. Neprijatelji našeg roda, neprijatelji naše Crkve su željeli da bogoslovije u Prizrenu nema, ali je Bog zamislio nešto drugo, te umjesto jedne, sada postoje dvije bogoslovije sa istim imenom i istim ktitorom. Po otpočinjanju bombardovanja, prizrenska bogoslovija je prestala sa radom, da bi u februaru 2000. nastavila sa radom u Nišu.
Naglasio je da nauka sama i tajna tvorevine Božije nesumnjivo svjedoče o Tvorcu. „Nauka i vjera nisu suprostavljene jedna drugoj, one treba da djeluju kao Sveto Pismo i Sveto Predanje u Crkvi, da nadopunjuju jedna drugu.“ To sve zavisi od nastrojenja čovjeka, jer ako čovjek želi da vidi prepreku za vjeru ili za napredovanje nauke, on će to lako da učini.
Na temu života u bogosloviji, kazao je da se trude da budu kao roditelji, i da im nikada prva reakcija na neki problem nije kazna ili grdnja, već razgovaraju i pokušavaju da đake učine učesnicima rješavanja problema, a ne da kao neka viša sila odozgo donose pravila po kojima oni moraju da žive.
„Život u svakoj zajednici je vrlo kompleksan. Roditelji koji imaju više djece znaju da ono što prolazi kod jednog djeteta neće proći kod drugog, a ono što je prošlo kod drugog, neće kod četvrtog. Ono što je danas prošlo kao pedagoška mjera, sutra ili prekosutra neće tako lako proći.“
Zaključio je da je pedagoški proces dvosmjeran, te da je biti vaspitač i roditelj kreativan posao.
Otac Ljubomir ispričao je istorijat nastanka fočanske bogoslovije od bogoslovije Sveta Tri Jerarha iz Krke, koja je imala jedan težak period od 1992. do 1995. godine. Učenici su sa svojim profesorima morali da krenu u izbjeglištvo i došli su u Divčibare kod Valjeva.
1996. godine donijeta je odluka Svetog Arhijerejskog Sabora da se bogoslovija privremeno smjesti u Foču. 2000. godine dobija ime po Svetom sveštenomučeniku Petru, mitropolitu sarajevskom i dabrobosanskom, koji je postradao tokom Drugog svjetskog rata, a odveden je u zarobljeništvo 12. maja 1941. od strane njemačkih vlasti. Do danas nije poznato gdje je postradao.
Za vrijeme postojanja fočanske bogoslovije, oko 850 učenika je završilo svoje školovanje. Osvrnuo se i na postojanje druge dvije bogoslovije na prostoru današnje Bosne i Hercegovine, banjalučke i sarajevske, koje su radile u 19. vijeku i 20. vijeku. Upravo u sarajevskoj bogoslovije školovao se blaženopočivši Patrijarh srpski Pavle.
Kazao je da se u Bogosloviji uglavnom izučavaju stručni predmeti, ali ima i drugih kao što su strani jezici, istorija, psihologija, filosofija, informatika…
Kao prednost bogoslovije, navodi da su učenici bogoslovije mnogo zreliji od svojih vršnjaka.
„Naši učenici u toku svog petogodišnjeg školovanja u bogosloviji uče se redu, radu, disciplini, uče se bogoslužbenom životu, i ono što je najbitnije, učimo ih da poštuju starije i uvažavaju mlađe.“ Pored toga, uče se zajednici koja traje i nakon završetka bogoslovije.
Otac Dejan je zaključio da su bogoslovije internatskog tipa budućnost. „Vjerujem da će doći dan kada će roditelji htjeti da upišu svoju djecu u bogosloviju, da se nauče nauci, da se nauče bogoslovlju, da se nauče kako da se mole Bogu, da sačuvaju svoju djecu od štetnih i loših uticaja koje nosi ulica i koji mogu da ih odvedu na stranputicu.”
Otac Gojko zahvalio je učesnicima, i najavio sledeću tribinu za petnaest dana.
Snimak tribine moguće je pogledati na jutjub-kanalima Ostrog Tv Studio i Crkva Svetog Đorđa pod Goricom.
Lazar Šćekić
