Gost radija Setigora bio je dr Goran Komar iz Herceg Novog sa kojim smo razgovarali o Zborniku ćiriličnih natpisa centralnog Balkana koji će se uskoro naći u elektronskom formatu na sajtu mramorje.com i jedan dio u štampanom formatu u izdanji zadužbine „Knez Miroslav Humski iz Trebinja“.
U sinopsisu za ovaj zbornik je napisano:
Zbornik ćiriličnih natpisa cantralnog Balkana sadrži natpise srednjeg vijeka, od najstarijih, nastajalih na izmaku 12. vijeka, do natpisa 19. vijeka koji ugrađuju elemente starog sistema pisma.
Autor se dugo bavio izučavanjem i priređivanjem starijih ćiriličnih dokumenata arhiva u primorju (Boka kotorska, 1998. godine; Ćirilična dokumenta Dubrovačkog arhiva, 2012. godine; Ćirilična dokumenta Peraškog arhiva, 2013…) i upravo je rad na transliteraciji dokumenata omogućio analize ćiriličnih natpisa u oblasti Hercegovine, jer u pitanju je jedan nedjeljivi sistem pisma koji su austrougarske agenture i ekspoziture u Bosni i Hercegovini tokom 19. vijeka prozvale „bosančicom“ ili „bosanicom“.
Jedan od glavnih motiva za rad na reviziji natpisa objavljenih od M. Vega i Š. Bešlagića, leži upravo u nastojanju da se narodu istočne Hercegovine slikom i riječju pokaže cjelovitost, organska uvezanost i potpuna nedjeljivost drevnog sistema pisma poznatog kao ćirilica. Brojni natpisi koji su objavljeni u voluminoznom Zborniku Marka Vega (1960-1970) su ovim djelom pretrpjeli katkad i temeljne revizije, a ova Zbirka donosi desetine novih natpisa. Najveći broj novih natpisa pronađen je na teritorijama opštine Bileća i Ljubinje.
Osim toga, autor je, krećući se već jedanaest godina od groblja do groblja, od sela do sela u Hercegovini, pokušao da pruži odgovore na niz temeljnih pitanja vezanih za srednjovjekovne nadgrobne spomenike posijane po Bosni i Hercegovini poznate kao stećci čije je nagušće posijanje uočljivo upravo na prostoru Bosne i Hercegovine.
Autor ne spori da su stećci proizvod „temeljnog balkanskog naroda“ i da su ih tokom srednjega vijeka podizali pripadnici obje hrišćanske konfesije kao i preci muslimana, ali ističe da visoki ukrašeni sanduk ili sljemenjak, sagrađen u kasnom srednjem vijeku, ponajviše u periodu vladavine Kosača, predstavlja tačku divergencije koja označava čas razdvajanja od kojega pripadnici islama počinju graditi svoje karakteristične spomenike.
Ovim djelom pruža se poruka o neophodnosti očuvanja stećaka, ali i crkvišta na srpskom etničkom tlu koji se intenzivno razaraju i odstanjuju sa lica zemlje, a koji predstavljaju najvažniji dio srpskog materijalnog kulturnog naslijeđa srednjeg vijeka. Ishodišta stećaka autor nalazi u grobnoj gomili i kompleksu gomila-grobni biljeg na gomili/stećak-crkvica u suhozidu.
Zbornikom su obuhvaćeni i predjeli na teritoriji Republike Crne Gore, a najdetaljnije, područje Banjana. U Banjanima je izvršena revizija gotovo svih natpisa srednjeg vijeka, a pronađeni su i novi, nepoznati srednjovjekovni natpisi.
Terenska istraživanja traju od 2004. godine o sopstvenom trošku, uz podršku i pomoć u literaturi i najdragocjenije savjete i podršku umirovljenog zahumskog episkopa g. dr Atanasija.
