- Na današnji dan, 13. jula 1941. godine započeo je Trinaestojulski ustanak.
Ustanak u Crnoj Gori ili Trinaestojulski ustanak, bio je najveći ustanak u okupiranoj Evropi 1941. godine. Otpočeo je 13. jula, a trajao je do polovine avgusta, kada je ugušen jakom italijanskom ofanzivom. Iako je planiran u mnogo manjoj mjeri, ustanak je od prvog dana dobio karakter „opštenarodnog ustanka“ u kojem je učestvovalo preko 30.000 ljudi. Ustanici su razbili i zarobili do tada najveći okupatorski garnizon u porobljenoj Evropi, od oko 1.000 italijanskih vojnika i starješina. Ustanak je dobrim dijelom ohrabren napadom Njemačke na SSSR. Svenarodni ustanak jedan od najsvjetlijih događaja ne samo u istoriji Crne Gore i Jugoslavije, već i Evrope. Najznačajnija bitka i pobjeda ustanika bila je na Košćelama. Ustanici su pod komandom kapetana Kraljevske jugoslovenske vojske Jakova Kusovca uništili motorizovani italijanski bataljon od preko osam stotina vojnika. Na ovom mjestu, mala grupa ustanika nanijela je katastrofalan poraz okupatoru gdje je mrtvih, lakše i teže ranjenih i zarobljenih bilo na stotine, uključujući i ogroman ratni plijen. Ustanak i sve njegove bitke su bile velike, a posebno Bitka na Košćelama koja je bila pravi svjetionik koji je obasjao tada porobljenu Evropu.
Bili su to dani narodne sloge i jedinstva. Zajedno su se borili radikali i demokrate, komunisti i monarhisti, bjelaši i zelenaši, mladi i stari, ratar i sudija, zanatlija i učitelj. Nauk za budućnost iz kojega nijesu izvučene pouke!
- Na današnji dan, 13. jula 1878. godine završen je Berlinski kongres.
Berlinski kongres je bio skup izaslanika tadašnjih velikih sila Njemačke, Austrougarske, Francuske, Velike Britanije, Italije, Rusije i Turske, koji je pod predsjedništvom Ota fon Bizmarka održan od 13. juna do 13. jula 1878. godine u Berlinu. Ishod pregovora je bio Berlinski mir. On se sastojao iz priznanja Rumunije, Srbije i Crne Gore kao suverenih država i Bugarske kao autonomne kneževine pod otomanskim suverenitetom. Srbija je znatno proširena i dobila je četiri okruga: niški, pirotski, toplički i vranjski a Crnoj Gori je pripao dio Hercegovine sa Nikšićkim krajem i okolnim plemenskim oblastima (Drobnjak, Piva, Uskoci, Šaranci, Jezera), te Duga i Oputna Rudina, zatim Kolašinski kraj i dio Gornjih Vasojevića, Zeta sa Podgoricom, Spuž, Žabljak, priobalje Skadarskog jezera od Godinja do ostrva Tophala, odnosno masiv planine Rumije, i primorje od Bojane do rijeke Željeznice, odnosno gradovi Bar i Ulcinj. Moć Turske u Evropi i Aziji je ovim mirovnim ugovorom drastično umanjena. Uticaj Rusije je u korist Austrougarske veoma smanjen što je povećalo tenzije između dva carstva. Uz to je, takvo preuređenje Balkana dovelo do novih napetosti na tom području. Berlinski kongres je zasijedao mjesec dana i završio rad 13. jula 1878. godine. Predstavnici balkanskih slobodnih zemalja: Rumunije, Srbije, Crne Gore i Grčke nijesu mogli učestvovati u radu kongresa, ali su dobili pravo da, pismenim putem, iznesu zahtjeve svojih vlada. Iz velikog oslobodilačkog rata sa Turskom početkom 1878. godine, Crna Gora je izašla sa znatnim teritorijalnim proširenjem. Ali nova granica, zapravo demarkaciona linija sa Turskom, nije još davala jedno prirodno geopolitičko rješenje koje bi se uopšte moglo prihvatiti kao konačno. U rukama Turaka ostala je utvrđena enklava Podgorica – Spuž – Žabljak, usječena u samu kičmu zemlje. Nije bilo promišljanja da Crnogorci, u očekivanju prestanka neprijateljstava na rusko-turskom frontu, jednom brzom akcijom, januara 1878. godine zauzmu Podgoricu. Na vrijeme se znalo da Austrougarska i Engleska neće priznati diktat Rusije Turskoj. Tako je namjera Rusije da mirom u San-Stefanu Crnu Goru uveća za gotovo četiri puta unaprijed bila mrtva. “Pošteni posrednik“ Bizmark u stvari je dao podršku Beču i Londonu, i Petrograd je morao pristati na reviziju Sanstefanskog ugovora. Crna Gora se morala držati usamljene Rusije, već osuđena da to plati određenom žrtvom i posledicama. Podgorica u rukama Turaka došla je kao poručena i Austrougarskoj, kao ulog za potkusurivanje prilikom narednog teritorijalnog oblikovanja Crne Gore. Beč je svim silama težio da Crnu Goru odbaci od morske obale, da je što više potisne iz Hercegovine i od Limske doline. Motivi su bili da se Crna Gora uguši u njenim planinama, odnosno podrška Austrougarske stvaranju Albanije i uopšte njena težnja za suprematijom na Jadranu. Međutim, iza tekovina Crne Gore u Primorju stojao je autoritet Rusije kao velike sile. Kada je Crna Gora u jesen 1877. godine započela ofanzivu u Hercegovini, Beč je oštro upozorio knjaza Nikolu da tamo nema šta da traži. Na to je ruski car uputio knjaza da ofanzivu usmjeri na primorje. Znači, za postignute uspjehe Crne Gore na toj strani, imala je da garantuje Rusija. Iako veoma teško, do kongresa su se ipak ocrtali obrisi jednog neformalnog kompromisa Beča i Petrograda: Crna Gora će pod nekim uslovima, još nepreciziranim, zadržati jednu luku na Jadranu, i moraće da se znatnije povuče iz Hercegovine i od Limske doline. Sa Turskom Crna Gora je i dalje ostala direktno sučeljena. U velikim krizama i sukobima na Istoku, feudalna Osmanska imperija mogla je samo da gubi, a da se, stalno potkraćivana, održava u onoj mjeri u kojoj evropske sile nijesu mogle da se nagode ili nijesu imale jedinstvenog interesa da je konačno podijele. Ovoga puta Turska će na Balkanu zadržati Makedoniju i Albaniju. A pošto je Crna Gora mogla nešto očekivati samo na račun Turske, u toj perspektivi već se rađao njihov novi sukob oko granice prema Skadru. Nade Crne Gore gajene punim angažovanjem u hercegovačkom ustanku i potom u ratu sa Turskom morale su se svesti na skromnija očekivanja. Ono što je od rezultata oslobodilačke borbe Crne Gore morala respektovati Austrougarska, bila je krajnja granica popuštanja Rusije. I pored nepravednih potiskivanja i nametnutih ograničenja, Crna Gora je stekla minimalne uslove za samostalnu državnu egzistenciju i razvoj. No, i takav uspjeh pomračen je činjenicom da se istočna kriza, koliko se bar tiče Crne Gore, već preobratila u jedan novi sukob. U najkraćem, pred otporom Albanaca da Plav i Gusinje uđu u sastav Crne Gore, svom snagom podržavanih i pomaganih od Turske, Crna Gora se najprije morala ograničiti na to da što prije dobije Podgoricu. Zatim je uslijedio teški i dugotrajni zaplet oko predaje Plava i Gusinja. Crna Gora se oslanjala samo na Rusiju. Austrougarska je nalazila interes da se ova mala zemlja i dalje sukobljava sa Turskom. Izlaz je nađen tek pošto se nova britanska libelarna Vlada Gledstona odlučno založila da se preostala pitanja iz Berlinskog ugovora riješe u skladu sa njegovim odlukama. Turska je zadržala Plav i Gusinje, a u naknadu za to vratila je Crnoj Gori Ulcinj sa teritorijom do Bojane krajem 1880. godine.
