Folklandski Rat

Ljetopis, 19. mart

Ime: Ljetopis 19.03.2019 (1982 Folklandski rat, 1815 Svajcarska nezavisnost); Opis: Ljetopis, 19. mart Tip: audio/mpeg
  • Na današnji dan, 19. marta 1982. godine počinju prva neprijateljstva na Folklandima i prerastaju u rat.

Folklandski RatFolklandska ostrva su ime dobila po Folklandskom moreuzu, koji se nalazi između dva glavna ostrva arhipelaga. Ime moreuzu dao je britanski moreplovac Džon Strong 1690. godine u čast njegovog patrona Entoni Karija, folklandskog viskonta. Kasnije je i cijeli arhipelag dobio to ime. Titula folklanskog viskonta je škotska plemićka titula, a sama riječ folkland se odnosila na jedan vid vlasništva nad zemljom iz vremena anglosaksonske Britanije. Špansko ime arhipelaga Malvinska ostrva dolazi od francuskog naziva za ostrva a tim imenom ih je krstio francuski moreplovac Luj Antoan de Bugenvil 1764. godine u čast prvih poznatih naseljenika iz bretonske luke Sen Malo. Nakon Folklandskog rata, britanska vlast taj naziv smatraju uvredljivim. U srpskom jeziku ostrva se još nazivaju i Foklandska, što je nastalo transkripcijom dubletnog izgovora u engleskom jeziku.
Glavni grad ostrva je Stenli (oko 2000 st.). Na ostrvima živi oko 3000 stanovnika. Geološki, ostrva pripadaju Patagoniji, pokrajini u Argentini. Gajenje ovaca i prerada vune je glavno i najvažnije zanimanje. Vlast je u rukama guvernera, koga bira Parlament Velike Britanije. Prvi istraživač koji je 1592. godine stigao na ostrva bio je Džon Dejvis. Holandski pomorac Sebald van Vert, prilikom posjete ostrvima, nazvao ih je ostrva Sebald. Godine 1764. Istočno ostrvo naseljavaju Francuzi, a Zapadno Britanci. Španija je kupila ostrva od Francuske kraljevine, a britanski doseljenici odlaze. Godine 1816. Argentina je zauzima ostrva i proglašava suverenitet nad ostrvima. Britanija vraća ostrva 1833. godine i do sredine XX vijeka, Folklandima upravljaju i Britanci i Argentinci. 1960. godine počinju pregovori pod okriljem Ujedinjenih nacija oko nadležnosti nad ostrvima a 1982. godine Argentinska vojska zauzima kompletna Folklandska ostrva, ali ih Britanci vraćaju pod svoju upravu. Konačno, 1992. godine geolozi otkrivaju naftu i prirodni gas u okolini ostrva. Nakon ovog otkrića Argentina i Ujedinjeno Kraljevstvo su potpisali sporazum o saradnji i zajedničkim istraživanjima ovih teritorija.

Folklandski rat je vođen 1982. godine između Argentine i Ujedinjenog kraljevstva za prevlast oko Folklandskih ostrva. Ta su ostrva britanska kolonija ali Argentinci ih smatraju svojom teritorijom (Malvinska ostrva). To bio prvi rat koji je vidio aktivno učešće pomorskih snaga poslije Drugog svjetskog rata.

Prva neprijateljstva počinju 19. marta 1982. godine kada se grupa Argentinaca iskrcava na ostrvo Južna Džordžija. U aprilu argentinske invazijske snage iskrcavaju se i osvajaju Foklande. Odmah idući dan britanski premijer, Margaret Tačer, naređuje vojni odgovor za preuzimanje ostrva. Argentinski avioni napadaju britanske brodove koji se približavaju ostrvima dok avioni britanske mornarice bombarduju glavni grad arhipelaga Stenli. Događaj sa najviše poginulih dešava se kada britanska podmornica potapa argentinsku krstaricu General Belgrano. 21. maja prve britanske jedinice počinju iskrcavanje na ostrva i do kraja mjeseca dolaze na 40 km od Stenlija. Nakon stalnih britanskih bombardovanja i padobranskog desanta oko Stenlija poslednje argentinske snage predaju se 14. juna.

 

  • Na današnji dan, 19. marta 1815. godine Švajcarska je priznata kao neutralna država. Švajcarska je nastala kao konfederacija tri prakantona 1291. godine na centralnom području današnje Švajcarske.

SvajcarskaVremenom su u tu konfederaciju ulazili novi kantoni. Ime Švajcarske potiče od Kanton Švica, koji je bio jedan od osnivačkih kantona. Nakon pojave protestantizama i Martin Lutera, stanje se drastično promijenilo u Švajcarskoj. Reformacija je tada bila glavna tema u nekim kantonama. Reformacija Ciriha se pod Cvinglijem drastično proširila do Ženeve. Nastale su tenzije među kantonima. 1541 godine je došlo do pojave reformacije u Ženevi. Zbog reformacije je počeo građanski rat između protestanata i katolika. Švajcarska je poslije više bitaka izborila, 1648. godine, samostalnost od Rimsko-njemačkog carstva i izgradila tradiciju neutralnosti, ali i dobrih plaćenika. 1798. godina francuska vojska je pod Napoleonovim vodstvom zauzela Švajcarsku a Napoleon je osnovao šest novih kantona (Sent Galen, Graubinden, Argau, Turgau, Tićino i Vo). Posle pada njegove vlasti, 1813. godine, Švajcarska je dobila svoj prvi ustav, kojim je uvedena Helvetska Republika. Konfederalno uređenje je bilo ukinuto i država je postala unitarna, a kantoni su postali obične administrativne jedinice. Ovaj potez je naišao na snažan unutrašnji otpor, ali treba primijetiti da to ukazuje na to da je Švajcarska smatrana u Evropi kao jedna cjelina. Konfederacija je vremenom gubila međunarodnopravna svojstva, što je proces koji traje gotovo od samog osnivanja. Na Bečkom kongresu 1815. godine granice Švajcarske su proširene više ka zapadu. Tako su se tri nova kantona (Ženeva, Vale i Nešatel) pridružili Švajcarskoj. Osim proširenje na kongresu, Švajcarskoj je bila garantovana nezavisnost od svih velikih sila. Švajcarska je postala moderna konfederacija. Bern je postao sjedište parlamenta. Švajcarski ustav je do danas dva puta verifikovan. 1971. godine Švajcarci su odobrili ženama pravo da glasaju, a 1979. godine, Kanton Jura je dobio poslije više demonstracija svog stanovništva, nezavisnost od kanton Berna . Tako je postao kanton Jura najmlađi kanton Švajcarske.Švajcarska je poslije referenduma, postala članica Ujedinjenih nacija 2002. godine. Vremenom se Švajcarska iskristalisala u današnjem obliku, posebno od 1848. godine, a postala je poznata po multikulturnom društvu i jakoj ekonomiji.