- Na današnji dan, 2. aprila 1917. godine pred Vojnim sudom za oficire srpske vojske u Solunu je počeo sudski proces protiv grupe oficira na čelu sa pukovnikom Dragutinom Dimitrijevićem – Apisom, optuženih za pripremanje prevrata i pokušaj atentata na regenta Aleksandra.
Nad Apisom i dvojicom njegovih sledbenika izvršena je smrtna kazna strijeljanjem. Ostali su osuđeni na zatvorske kazne. Vrhovni sud Srbije rehabilitovao je Apisa i njegove sledbenike u obnovljenom procesu 1953. godine.
Tajna organizacija srpskih oficira „Ujedinjenje ili smrt“, poznata i kao „Crna ruka“, osnovana je 1911. godine sa ciljem oslobađanja i ujedinjenja svih srpskih zemalja. Svojevrsni ustav organizacije predviđao je da se ta borba ima povesti revolucionarnim putem, te da su sva sredstva u njoj dozvoljena. Jezgro „Crne ruke“ činili su pripadnici one grupe zavjerenika iz 1903. godine iz koje su regrutovani neposredni izvršioci pogubljenja kralja Aleksandra i kraljice Drage. Svakako, najupečatljivija ličnost među njima i suštinski lider organizacije bio je pukovnik Dragutin Dimitrijević Apis. Čovjek svog doba, nacionalni idealista, vojnik od glave do pete, Apis je imao bezmalo legendarnu biografiju. Pored učešća u Majskom prevratu i mnogo čega drugog, pripisuje mu se i organizacija dva atentata: onog u Sarajevu, izvršenog na Vidovdan 1914. godine i jednog manje poznatog i neuspjelog atentata na srpskog regenta Aleksandra Karađorđevića septembra 1916. kod mesta Ostrova, u pozadini Solunskog fronta. Sarajevski atentat, u kome je ubijen austrougarski prestolonaslednik Franc Ferdinand poslužiće kao povod za početak Prvog svjetskog rata. Pucnji na automobil regenta Aleksandra, ispaljeni dvije godine kasnije, označili su početak konačnog obračuna dva srpska politička koncepta, između kojih se godinama vodila žestoka borba iza kulisa. Ishod te borbe bio je, možda, odlučujući za dalji tok srpske istorije.
Poznato je da su Apis i njegova grupa uhapšeni krajem 1916. godine u Solunu. Protiv njih je sprovedena sudska istraga u cilju rasvjetljavanja atentata kod Ostrova. Tom prilikom je na regentov automobil ispaljeno više puščanih plotuna. Rečena sudska istraga, poznata kao Solunski proces završena je proglašenjem krivice optuženih za djela pripremanja državnog udara, u maju 1914. godine i za atentat na regenta Aleksandra. Od devetorice optuženika osuđenih na smrt ta, prvobitno izrečena kazna, izvršena je nad trojicom. Među njima je bio i pukovnik Apis. Trideset i šest godina kasnije, u proljeće 1953. godine, kad su i Apis i „Crna ruka“ bili već odavno zaboravljeni, odlukom Aleksandra Rankovića, saveznog ministra bezbjednosti i drugog čoveka tadašnje FNRJ, dolazi do obnove Solunskog procesa, tokom koje će optuženi iz 1917. godine biti rehabilitovani, a nesumnjivo izvršeni atentat kod Ostrova predstavljen kao konstrukcija i povod za politički obračun. Za vjerovati je da je glavni inicijator obnove procesa bio Moša Pijade, svojevremeno blizak krugovima oko Apisa. Pijade je bio stalni saradnik u dnevnom listu „Pijemont“, glasilu „crnorukaca“. Kao akademik, bio je i mentor na odbrani doktorske disertacije Apisovog sestrića Milana Živanovića, održanoj ubrzo po okončanju obnovljenog procesa i propraćenoj do tada neviđenom medijskom pompom. Obnova Solunskog procesa nije, međutim, mogla biti motivisana isključivo Pijadinom naklonošću prema Apisu i njegovim sledbenicima. Morao je postojati i politički motiv. Komunističke vlasti su, rehabilitacijom crnorukaca željele da dodatno kompromituju Karađorđeviće i Pašićeve radikale. S tom namjerom, a u skladu sa ideološkim potrebama Apis i drugovi su na obnovi procesa predstavljeni kao časni vojnici i borci za Jugoslaviju, koji su pali kao žrtve monarhizma i despotske prirode starih vlastodržaca. Takva interpretacija korjena sukoba Aleksandra i Apisa bila je jedino uklopiva u ideološki kontekst druge Jugoslavije i u potrebu njenog establišmenta, koji je nastojao da sve protivnike predratnih vlasti predstavi kao neosvješćene preteče socijalističke revolucije.
- Na današnji dan, 2. aprila 1910. godine umro je Stevan Samardžić, jedan od osnivača i prvih nastavnika Pljevaljske gimnazije. Osnovnu školu završio je u rodnim Pljevljima, nižu gimnaziju u Beogradu, a učiteljsku školu u Aleksincu.
Kao zamjenik Tanasija Pejatovića, prvog direktora Gimnazije, obavio je sve pripreme za početak rada škole, kao i upis prvih 60 učenika. Priznat i istaknut prosvjetni radnik, 1904. godine postavljen je za upravitelja svih pljevaljskih osnovnih škola. Pored rada na unapređivanju obrazovanja, bavio se aktivno i novinarstvom, književnošću i politikom. Jedan je od pokretača humorističko-satiričnog časopisa „Tipar”. Njegovo ime nosi gradska biblioteka u Pljevljima.
Srpska Gimnazija u Pljevljima, kako joj je bio zvaničan naziv, najstarija je gimnazija u istorijsko geografskoj oblasti Stare Hercegovine i Stare Srbije ili hrišćanske nahije Bobovci,Drobnjaci, Jezera i Šaranci. Osnivanje Srpske gimnazije u Pljevljima 1901 god. predstavlja istorijski podatak prosvjetnog i kulturnog života ne samo u Pljevljima i pljevaljskom kraju,nego i u cijelom Potarju i Polimlju. Prije osnivanja Pljevaljske gimnazije radile su tri srpske gimnazije u Osmanskom carstvu-Skoplju,Solunu i Carigradu. Njeni osnivači bili su Kraljevina Srbija, Raško-prizrenska mitroplija i Srpska pravoslavna crkveno-školska opština u Pljevljima. Glavni cilj je bio da se osnivanjem gimnazije u Pljevljima stvori jako kulturno i prosjvetno središte koje bi poslužilo obrazovanju srpske inteligencije i istovremeno bio protivteža političko – propagandnom i kulturnom uticaju Austrougarske iz Bosne i Hercegovine ali i iz samih Pljevalja iz austrougarskog garnizona na Dolovima.
Ideju o osnivanju gimnazije 1898. godine iznio je iguman Manastira Sveta Trojica Vasilije Popović: „Mi smo na pragu propasti, pisao je on, ako se ovdje u Pljevljima ne otvori gimnazija i trgovačka škola, a tako i učitelji osnovnih škola ako se ne budu najljubaznije sa svima ponašali… Pljevlja su vrata austrijske propagande, pohitajmo da vrata podupremo“. Prvi direktor Pljevaljske gimnazije bio je saradnik Jovana Cvijića, ugledni profesor i naučnik Tanasije Pejatović, čije ime nosi ova ustanova. Nastavni jezik je, kao i drugim školama tog vremena bio srpski jezik, a učili su se društvene i prirodne nauke,istorija, društvena i fizička geografija, antropologija i etnografija.
