- Na današnji dan, 25. januara 1899. godine umro je Vasa Pelagić, agitator i publicista, narodni prosvjetitelj.
Turska ga je 1869. godine protjerala u Malu Aziju, odakle je uz rusku pomoć stigao u Srbiju, pa na Cetinje, gdje se sukobio sa knjazom Nikolom. Bavio se politikom i širenjem ideja socijalizma, zbog čega je protjerivan i na kraju je smješten u ludnicu Požarevačkog zatvora, gdje je i umro. Radojko Pobratimović, Mi, Čovjek, P. Bosanac. To su sve pseudonimi narodnog učitelja, Vase Pelagića. Upisuje 1857. godine Bogosloviju u Beogradu a odlučuje se za poziv učitelja osnovne škole u Brčkom. Radi dalje nauke odlazi u Moskvu. Na tamošnjem uglednom Univerzitetu uči istoriju medicine, ekonomiju i istoriju. Čita filosofska djela vodećih pisaca, putopise, kritike. 1867. godine postaje upravnik Prve srpske pravoslavne bogoslovije u Banjaluci.
Pametan čovjek poput Vase je tako mogao na miru smišljati kako „podići revoluciju protiv Turaka„. Đaci škole i nastavnici su zaista bili „poput fitilja za ustanak“ koji bi oborio postojeći poredak u Bosni i oslobodio i ujedinio Srbe. Škola se održala u redu, radu i učenju. Vidjevši takav rad i zalaganje učitelja, narodu se omilio učitelj Pelagić. Opštine sa svih strana Bosne počinju od njega tražiti uputstva za škole, knjige, savjete. Pelagić je bio energičan i pravičan u radu, dobar govornik i ubjedljiv u svojim poslovima. Ali, to ga skupo koštalo. 1869. godine biva optužen da kritikuje turski režim u Bosni i prognan je u Kjutaju (mjesto u Maloj Aziji). Tamo je proveo godinu i po. Svojim znanjem i ponašanjem tamo zadobija povjerenje srpskog i ruskog konzula. Naučio je turski jezik prilično dobro i uz pomoć prijatelja bježi u Srbiju. U Srbiji biva prihvaćen kao borac za prosvjetu i oslobođenje srpsko. Izabran je za predsjednika Ujedinjene omladine srpske 1871. godine. Opet počinje slobodno pisati i govoriti. Vasa Pelagić smatra da sve što radi, radi po ubjeđenju – „za ujedinjenje srpsko„. Smatra da prava narodna vlada „ne bi smjela uzeti narodu slobodu štampe i slobodu udruživanja i poslovanja„. Dosta putuje u Crnu Goru, Zadar, Novi Sad, Prag.
Pokušava da što više pametnih ljudi privoli slobodi i jednakosti. Govori o važnosti slobode, razuma i slobodne volje, a protiv tiranije. Ne dozvoljava da mu se stavi „katanac na usta„. Svi su se zapitali – ili je Pelagić suviše pošten ili je lud, druge nema. Kako je narod duboko cijenio i poštovao njegovu iskrenost i ideje za slobodu i čestitost, tako je Vasa loše prolazio kod vlasti. Po povratku u naše krajeve učestvuje u bosanskom ustanku 1875. godine. Zatvaran je u ludnicu i osuđivan. Svoj život je okončao u požarevačkom kaznenom zatvoru 25. januara 1899. godine.
Pored čestih progonstava, zatočenja i strasne borbe za zdrav razum, Pelagić je bio veoma darovit, narodni pisac. Pisao je prostim i razgovjetnim jezikom. Knjiga „Narodni učitelj“ Vase Pelagića sastoji iz nekoliko cjelina i ovo je vjerovatno jedna od najvećih riznica ljekovitih recepata u čijoj je osnovi prirodni lijek kao rješenje šireg dijapazona bolesti. Znanje koju svaka porodica treba da ima u svojoj biblioteci ne samo radi liječenja bolesti, već i u prevenciji i poboljašnju kvaliteta života uopšte. Knjiga „Narodni učitelj“ je prvi put štampana 1879. godine, a po svojoj aktuelnosti nije nimalo zastarjelo niti prevaziđeno izdanje u ovoj tematici do danas.
- Na današnji dan, 25. januara 477. godine umro Gejserih, kralj Vandala i Alana, osnivač Vandalske kraljevine u sjevernoj Africi.
Vandali su bili istočnogermansko pleme koje je 406. godine upalo na teritoriju Rimskog carstva i formiralo sopstvenu državu u sjevernoj Africi, sa centrom u gradu Kartagina. Španska autonomna zajednica Andaluzija (originalno, Vandaluzija) je najvjerovatnije dobila ime po Vandalima koji su prije prelaska u Afriku živjeli na Pirinejskom poluostrvu. Vandalska kraljevina u sjevernoj Africi ipak nije bila dugog vijeka pošto ju je potčinila istočnorimska (vizantijska) vojska cara Justinijana. Na osnovu sličnosti imena pretpostavljalo se da su Vandali bili porijeklom iz Norveške Pretpostavlja se da su Vandali prešli Baltik i došli na teritoriju današnje Poljske u II vijeku pr. n. e. U srednjem vijeku učvršćuje se teza nekoliko autora koji Vandale smatraju za pretke Venda, Lužičkih Srba i Poljaka.
Prema njemačkim istoričarima, Vandali su dobili ime po parohiji Vendel, koja se nalazi u Švedskoj u provinciji Uplandu Kralj Godegisil je najverovatnije zbog napada Huna, poveo Vandale zajedno sa njihovim saveznicima germanskim Svevima i sarmatskim Alanima na Zapad. Vandali su putovali na zapad duž Dunava, bez mnogo teškoća, sve dok na Rajni nijesu naišli na otpor Franaka, koji su naseljavali rimske posjede u sjevernoj Galiji. Vandali su zatim prešli zaleđenu Rajnu i upali u Galiju koju su teško opustošili. Vandali su paleći i pljačkajući otišli prvo na zapad, a potom na jug Galije, u Akvitaniju. Prešli su Pirineje i ušli na Iberijsko poluostrvo.
Gejserih se pokazao kao najveći vandalski kralj. Pod pritiskom Vizigota, a možda i na poziv odmetnutog rimskog vojskovođe Bonifacija, Gejzerih je izgradio flotu i riješio da povede svoj narod u Afriku. Vandali su prešli Gibraltarski moreuz i počeli da napreduju ka istoku prema Kartagini. Vandali su ubrzo zauzeli Kartaginu, najveći grad zapadnog Mediterana poslije Rima. Nakon toga Gejzerih je zavladao centralnim Sredozemljem i zauzeo Sardiniju, Korziku i Balearska ostrva. Nakon naseljavanja Afrike na mjestu stare Kartagine Gejserih je sve do svoje smrti predvodio smjele pljačkaške pohode po Sredozemlju. Vandali su se iskrcali na ušću Tibra. Pred Gejseriha je izašao samo papa Lav I i umolio varvarskog kralja da se zadovolji pljačkom Vječnog grada i ne dozvoli svojim ljudima razaranje i paljenje grada i ubijanje njegovih stanovnika. Vandalima su otvorene rimske kapije i Gejserihovi ljudi su podvrgli Rim dvonedjeljnoj pljački. U Kartaginu Vandali su sa sobom odnijeli sav plemeniti metal koji su mogli da nađu u Rimu po cijenu uništenja brojnih istorijskih i umjetničkih spomenika napravljenih ili obloženih zlatom, srebrom i bronzom.
Gejserih je sa sobom odveo i brojne ugledne zarobljenike. Iako je obuhvatalo obalu sjeverne Afrike i ostrva zapadnog Sredozemlja, Vandalskom kraljevstvu, kao i drugim varvarskim državama koje su nastale na nekadašnjim rimskim teritorijama, nedostajalo je unutrašnje jedinstvo. Gejserih, jedna od najmarkantnijih ličnosti iz doba Velike seobe naroda. Vizantijski car Justinijan I objavio je rat Vandalskoj kraljevini i poslao je ekspediciju na čelu sa Velizarom. Pošto je na Siciliji čuo da je najveći dio flote Vandala na Sardiniji u akciji gušenja ustanka, Velizar je brzo reagovao i iskrcao se na obali današnjeg Tunisa, a zatim krenuo na Kartaginu. U kasno ljeto 533. godine, Vandali su se sukobili sa Velizarom, 15 kilometara južno od Kartagine. Velizar je preuzeo inicijativu, ostvario pobjedu. i trijumfalno ušao u Kartaginu. Vandalski zarobljenici su organizovani u posebnu vojnu jedinicu i poslati su na istočnu granicu Carstva gdje su učestvovali u borbama protiv Persijanaca.
To je ujedno i poslednji pomen Vandala u istoriji. Termin vandalizam se danas najčešće koristi kako bi se ukratko opisalo svako bezrazložno razaranje, prije svega umjetničkih djela, ali i drugih materijalnih dobara (u tom smislu govori se o vandalizmu sportskih navijača, demonstranata, raznih paravojnih jedinica i sl.). Sam termin je bio nepoznat u antičko i srednjovjekovno vrijeme, ali tokom perioda renesanse i kasnije prosvijećenosti učeni krugovi su počeli da idealizuju antičku grčko-rimsku kulturu i potcjenjivački posmatraju srednjovjekovne civilizacije. Naročito su preuveličavane razmjere razaranja i štete po kulturu i umjetnost koju su antičkom svijetu nanijeli Huni, Goti i Vandali (odatle pogrdan naziv za srednjovekovnu umetnost XII-XIV vijeka — gotička umetnost). Glagol vandalizovati potiče iz francuskog jezika i prvi ga je upotrijebio Anri Gregoar, poredeći ponašanje francuske republikanske vojske sa Vandalima prilikom pljačke Rima 455. godine. U svijetlu poznoantičkih izvora ne može se tvrditi da su pohodi Vandala bili išta razorniji od sličnih poduhvata Huna, Gota ili samih Rimljana.
Postoji i koncept kulturnog vandalizma koji je 1871. godine osmislio francuski slikar Gistav Kurbe koji je u vrijeme Pariske komune sproveo rušenje stuba sa Napoleonovom statuom na pariskom trgu Vendom kao simbola „rata i osvajanja“. Danas se umjetnost i vandalizam susrijeću u slučaju grafita. Međutim, sva ova moderna tumačenja u suštini nemaju mnogo veze sa istorijskom pljačkom Rima koju su sproveli Gejserih i njegovi ljudi 455. godine.
