- Na današnji dan, 28. maja 1940. godine počela je evakuacija poraženih savezničih snaga iz francuske luke Denkerk u Drugom svjetskom ratu.
Do noći 2. juna 850 brodova je u operaciji, nazvanoj “Dinamo”, prebacilo u Veliku Britaniju 224.585 britanskih i 112.546 francuskih i belgijskih vojnika, koji su se našli u praktično bezizlaznom položaju poslije munjevitog prodora njemačkih tenkovskih divizija kroz Francusku do La Manša.
Treći Rajh je u prvim godinama II svjetskog rata nanosio velike gubitke saveznicima. „Blickrig“ ili munjeviti rat, taktika koja je podrazumijevala izuzetno brz i jak napad oklopnim vozilima saveznicima je stvarala velike teškoće, a Njemcima je omogućila da za relativno kratko vrijeme porobe skoro cijelu zapadnu Evropu. Otpor koji je u Francuskoj pružen njemačkoj ratnoj mašineriji nije bio na zavidnom nivou, a Mažino linija, izgrađena s ciljem zaustavljanja budućih njemačkih napada ni približno nije mogla da uspori armije Rajha. 12. maja 1940. godine Njemci su prešli Francusku granicu a već 20. maja dolaze do obale Antlantskog okeana. Iz stroja je izbačen i odsječen veliki broj savezničkih snaga, pješadijskih i oklopnih. Ubrzo je krenulo povlačenje prema Belgiji i gradu Denkerku. Kada su saveznici stigli do željene luke, ostalo je im je samo da se nadaju i čekaju spas od britanskih brodova. Više se nije moglo dalje jer je skoro cijela Holandija već porobljena, a iz dana u dan Rajh je gutao i preostale djelove Belgije, čija odbrana je takođe bila slomljena. U jednom trenutku Njemci su stali. Naime, obustavljen je prodor na tri dana kako bi se stvorila linija utvrđenja i učvrstile trupe. Naređenje za obustavu napada je došlo iz samog Vermahta, a u Francusku je ubrzo došao i Hitler, u dobrom raspoloženju zbog velikih vojnih uspjeha. Ta tri dana njemačke pasivnosti pružila su dragoceno vrijeme saveznicima da organizuju spašavanje ostatka svojih trupa. Mobilisan je ogroman broj britanskih brodova u ove svrhe pa je zato veliki broj vojnika spašen od zarobljeništva. Veliki broj topova, haubica i ostali artiljerijski arsenal koji je morao biti ostavljen na obalama Denkerka, pao je u ruke Njemcima. Operacija „Dinamo“ nije bila samo jedan nesvakidašnji vojni uspjeh, već je saveznicima vratila samopouzdanje i podigla već poljuljani moral u nastavak borbe protiv Njemačkog Rajha.
Prvobitnim planom predviđena je evakuacija 45.000 vojnika tokom dva dana jer se smatralo da je Njemcima toliko potrebno da osvoje Denkerk. Tokom ovog perioda evakuisano je samo 25.000 ljudi, uključujući 8.000 koliko je evakuisano prvog dana. Međutim, brzina evakuacije iz džepa kod Denkerka je sve više uzimala maha. Uprkos prvom teškom vazdušnom napadu koji je izvela njemačka Luftvafe na britansku mornaricu koja je vršila evakuaciju, evakuisano je 47.000 britanskih vojnika dok je sledećeg dana evakuisano 54.000 vojnika uključujući i pripadnike francuske vojske. 31. maja je evakuisano 68.000 vojnika. Još 64.000 vojnika evakuisano je 1. juna prije nego što su njemački vazdušni napadi spriječili evakuaciju tokom dana. Jedinice britanske zaštitnice evakuisane su 2. juna zajedno sa 60.000 francuskih vojnika. Dodatnih 26.000 francuskih vojnika evakuisano je poslednje noći operacije. Preostale jedinice, koje su vodile zaštitne borbe, uglavnom Francuzi, predale su se 3. juna 1940. godine. Sledećeg dana BBC je javio: „General-major Harold Aleksander danas je u motornom čamcu izvršio inspekciju obale u blizini Denkerka kako bi se uvjerio da niko nije izostavljen, prije nego što se poslednji brodovi zapute ka britanskom kopnu.“
Uprkos uspjehu operacije, cjelokupna teška oprema i naoružanje su napušteni i zarobljeni od strane njemačke vojske, zajedno sa nekoliko hiljada francuskih vojnika iz zaštitnice. Potopljeno je šest britanskih i tri francuska razarača, zajedno sa još devet većih brodova, dok je devetnest razarača oštećeno. Oko 200 manjih savezničkih brodova takođe je potopljeno, dok je istovjetan broj oštećen. RAF je u vazdušnim borbama tokom Operacije Dinamo izbugio 177 aviona u odnosu na njemačke gubitke koji su iznosili 240 aviona. Sve do samog završetka operacije, britanska prognoza o njenom ishodu bila sumorna pa je čak i britanski premijer Vinston Čerčil upozorio Dom komuna da bude spreman na „teška vremena“. Kasnije je Čerčil uspjeh operacije okarakterisao kao čudo. Ushićenost ovakvim nevjerovatnim uspjehom može se još uvek osjetiti i danas u Britaniji. Britanska štampa bila je veoma uspješna u predstavljanju evakuacije kao „katastrofe koja se pretvorila u trijumf“ da je Čerčil bio prinuđen, da u svom govoru upozori zemlju da „pazi da ne pripiše ovom spasenju atribute pobjede. Ratovi se ne dobijaju evakuacijama.“ Uspješna evakuacija britanskih trupa iz Denkerka podigla je moral britanskog stanovništva što je okončalo bilo kakvo dalje razmatranje mogućnosti zaključenja mira sa Njemačkom, s obzirom na činjenicu da je Britanija povratila mogućnost da se brani od moguće njemačke invazije. Čim je opasnost od njemačke invazije prošla, Britanija je počela da šalje trupe na ugrožena područja na Bliskom istoku i drugim ratištima. Oficiri i vojnici evakuisani tokom Operacije Dinamo predstavljaće nukleus za proširivanje britanske armije koja će se 1944. godine vratiti u Francusku.
Davanje prednosti britanskim na račun francuskih jedinica, tokom evakuacije dovelo je do stvaranja ogorčenja u francuskoj javnosti koje će dugo biti kamen spoticanja u odnosima dviju država, naročito za vrijeme okupacije kada je Višijevska Francuska ovakav britanski postupak uspješno koristila u propagandne svrhe.
- Na današnji dan, 28. maja 1961. godine ukinut je „Orijent-ekspres“, voz koji je 78 godina saobraćao na liniji Pariz – Istanbul.
Za većinu ljudi Orijent ekspres je više ideja nego opipljiv entitet. Njegovo postojanje najpribližnije nam je kroz fikciju i film: Herkul Poaro je u njemu riješio svoj najpoznatiji slučaj, dama Alfreda Hičkoka je nestala iz njega, a Džejms Bond ga je vozio od Istanbula do Londona.
Ali kako je Orijent ekspres postao tako misteriozan i intrigantan i koja je njegova konačna sudbina? Sin uglednog belgijskog bankara, Žorž Nagelmakers, je 1865. godine prvi put zamišljao “voz koji bi obuhvatio kontinent, jureći po metalnim šinama više od 1500 milja”. Prilikom putovanja u Ameriku, Nagelmakers je bio svjedok mnogih železničkih inovacija u toj zemlji, a jedna od njih, luksuzni vagon za spavanje, bila je ključna za Nagelmakersovu odluku da po povratku iz Amerike ostvari svoju viziju. Godine 1883. nakon niza pehova, finansijskih problema i poteškoća u pregovorima sa različitim nacionalnim železničkim kompanijama, Nagelmakersova Međunarodna kompanija vagona za spavanje uspostavila je put od Pariza do Istanbula, tadašnjeg Konstantinopolja. Voz, nazvan „Ekspres orijenta“, krenuo je iz Pariza ka Istanbulu, preko Strazbura, Minhena, Beča, Budimpešte, Bukurešta, Beograda, Niša i Plovdiva. To je bio prvi luksuzni voz u Evropi, prava palata na šinama. Iako je putovanje od Pariza do Istanbula trajalo gotovo 68 sati, ono je vrlo brzo postalo veoma popularno među evropskom aristokratijom, čak i kada mu je ime zvanično promijenjeno u „Orijent ekspres“. Orijent ekspresom su putovali gotovo svi evropski monarsi toga doba – grčki kralj Đorđe, bugarski kraljevi Ferdinand i njegov naslednik Boris, Leopold II belgijski, engleski kraljevi Edvard VII i Edvard VIII, švedski kralj Gustav. Zato su ga zvali „kraljem vozova i vozom kraljeva” a mnogi od njih imali su vrlo čudne zahtijeve i ponašanje. Ferdinand od Bugarske se, uplašen od mogućeg atentata zaključao u toalet voza i niko nije mogao da dopre do njega. Belgijski kralj Leopold II je upravljao vozom do Istanbula, a isto su činili i bugarski kralj Ferdinand i njegov sin Boris, shvatajući da bar na teritoriji njihove zemlje to niko ne može da im zabrani. Boris je jednom prilikom čak izazvao incident tako što je, da bi izbjegao njemu nepodnošljivo kašnjenje, podigao temperaturu u parnom kotlu toliko da je eksplodirao, i oba ložača su poginula. Da li spletom neobičnih istorijskih okolnosti, ili zahvaljujući vještim diplomatskim igrama da se kompaniji nadoknade gubici nastali zbog ratnih zbivanja, tek kraj Velikog rata zabilježen je baš u vagon-restoranu broj 2419 čuvenog „Orijent Ekspresa“. Tu je 11. novembra 1918. godine maršal Foš potpisao primirje koje je označilo kraj svih neprijateljstava.
Agata Kristi je prvi put putovala Orijent ekspresom 1928. godine. Nekoliko mjeseci kasnije voz se na putu iz Istanbula šest dana zaglavio u sniježnoj mećavi. Nešto slično se slavnoj spisateljici desilo na sledećem putovanju i to je bila dovoljna inspiracija za jednu od njenih najpoznatijih detektivskih priča „Ubistvo u Orijent ekspresu”. Ipak, nakon Drugog svjetskog rata nastupa period naglog razvoja drugih, bržih načina putovanja, pa skupa i spora putovanja vozom, kao što je Orijent Ekspres, ma koliko on bio luksuzan, polako, ali neumitno izlaze iz mode.
