Katarina Velika

Ljetopis, 10. novembar

Ime: Ljetopis 10.11.2019 (1796 Katarina Velika, 1919 Kalasnjikov); Opis: Ljetopis, 9. novembar Tip: audio/mpeg
  • Na današnji dan, 10. novembra 1796. godine umrla je ruska carica Katarina Velika.

Katarina VelikaNa prijesto je došla poslije dvorskog udara u kojem je svrgnut, a potom ubijen njen muž Petar III. Kao pobornik prosvjetiteljskih ideja, stekla je veliku popularnost. Uspješno je ratovala protiv Poljske i Turske i proširila teritoriju Rusije. Za vrijeme njene vladavine ugušen je seljački ustanak pod vođstvom donskog kozaka Jemeljana Pugačova

Bila je jedna od najvećih vladarki u istoriji. Carica Katarina Velika vladala je Rusijom čak 34 godine, što istoričari nazivaju „zlatnim dobom Ruskog Carstva“. Rođena je kao Sofi Augusta Frederike u današnjoj Poljskoj, a bila je kći siromašnog pruskog kneza. Kad je imala 15 godina, sa majkom je otputovala na dvor ruske carice Elizabete, koja je u mladoj Njemici vidjela idealnu ženu za svog nećaka, prijestolonaslednika Petra. Lijepa, inteligentna i ambiciozna, Frederike se svidjela carici. Brzo je naučila ruski i prešla u pravoslavlje, prihvativši novo ime Katarina. Ali njen brak otpočetka je bio nesretan.

Kad je carica Elizabeta preminula, njen nećak krunisan je kao Petar III. On je ubrzo okončao rat između Rusije i Pruske, vrativši toj zemlji prethodno osvojene teritorije, što je izazvalo nezadovoljstvo u vojsci. Pod geslom „Ili ću vladati, ili ću stradati“, kako je zapisala u svom dnevniku, Katarina je vojnim pučem svrgnula supruga sa trona. Samo šest mjeseci nakon što je postao car, Petar je abdicirao. Uhapšen je, a nedugo nakon toga ubijen u tamnici. Čim je postala carica, tada 33-godišnja Katarina krenula je sa preobražavanjem Rusije. Unaprijedila je poljoprivredu, rudarstvo, brodogradnju i trgovinu. Potpuno je preuredila i zastarjeli pravni sistem, reorganizovala rusku provincijalnu administraciju, podsticala strane investicije namijenjene nerazvijenim područijima. Posebnu pažnju Katarina je posvetila školstvu i zdravstvu. Tako je godinu dana nakon početka svoje vladavine osnovala prvi medicinski fakultet u Rusiji. Za vrijeme njene vladavine Sankt Peterburg je postao jedan od vodećih svjetskih kulturnih centara, a Katarina je utemeljila i Ermitaž, jedan od najvećih i najljepših muzeja na svijetu. Carica Katarina Velika uveliko je doprinijela razvoju ruske nauke, književnosti i žurnalistike, zbog čega su, prema mišljenju mnogih stručnjaka, te grane tada doživjele svojevrsni procvat. Zbog prosvetiteljskih ideja, istoričari često spominju kako se carica Katarina Velika zalagala za slobodu riječi. Međutim, paradoksalna Katarinina vladavina i ovdje će doći do izražaja jer je zabranila jedno od najznačajnijih djela ruske književnosti „Putovanje iz Peterburga u Moskvu“ Aleksandra Radiščeva, koji je najprije bio osuđen na smrtnu kaznu, a kasnije je ona zamijenjena desetogodišnjim progonom. Ne samo da je bila zaslužna za zaoštravanje cenzure, nego je Katarina Velika, zahvaljujući dekretu o cenzuri  započela institucionalizaciju cenzure, kao i profesiju cenzora. U njenom je dekretu stajalo da nijedna knjiga ne može da bude objavljena bez dozvole cenzora.

Jedan od najznačajnijih muškaraca u njenom životu bio je 10 godina mlađi vojni oficir Grigorij Potemkin. Prema Grigoriju Potemkinu nazvana je fraza Potemkinova sela, koja označava nešto što u stvarnosti ne postoji, već je samo privid. Naime, nakon Rusko-turskog rata, Potemkin je po opustjelim stepama južne Rusije uz put kojim se kretala Katarina sagradio lažna sela kulise, sa lažnim seljacima, lažnim pastirima i lažnim stadima. Tako je na svom putu za Krim carica vidjela lažnu sliku brze i uspješne obnove ratom opustošene Rusije.

 

  • Na današnji dan, 10. novembra 1919. godine rođen je ruski inženjer Mihail  Kalašnjikov, konstruktor automatske puške AK-47 (“kalašnjikov”).

KalasnjikovAK-47 je jurišna puška koju je konstruisao Mihail Kalašnjikov i koja je korišćena u mnogim državama Istočnog bloka tokom Hladnog rata. U poređenju sa puškama iz Drugog svjetskog rata, AK-47 je lakši, kompaktniji, manjeg dometa i ima mogućnost odabira paljbe. Ovo je jedna od prvih pravih jurišnih pušaka, i još uvjek je najrasprostranjenija. AK-47 i njegove brojne varijante su proizvođene i još uvek se proizvode u velikom broju u odnosu na druge jurišne puške. Prema jednoj priči, tenkovski narednik Mihail Kalašnjikov je počeo da zamišlja preteču ovog oružja još dok je bio u bolnici, nakon što je povrijeđen u bici za Brjansk. Automat nije prošao nezapaženo, pa je predloženo je da Kalašnjikov bude izabran za vođu konstruktorskog tima. Uprkos očiglednoj konceptualnoj sličnosti, Mihail Kalašnjikov poriče da je njegova konstrukcija zasnovana na njemačkoj jurišnoj pušci. Naime, sistem zabravljivanja i sklop mehanizma za okidanje su radikalno drugačiji, bolje projektovani i pouzdaniji. Genijalnost u konstrukciji AK-47 je jednostavnost i prilagođavanje masovnoj proizvodnji. Na AK-47 se može gledati kao fuziju najboljeg u oružarstvu do tada, nastao primjenom ogromnog iskustva stečenog u Drugom svjetskom ratu, i proizveden najboljim tehnološkim procesima koji su bili dostupni u Sovjetskom Savezu u to vrijeme. Bilo je mnogo poteškoća tokom početne faze proizvodnje. Djelimično zbog ovih problema, Sovjeti nijesu bili u stanju da distribuiraju velik broj ovih novih pušaka do 1956. godine. Kada su proizvodni problemi prevaziđeni, unaprijeđena verzija označena kao AKM je predstavljena 1959. godine. AKM je izvožen širom svijeta da bi se pomoglo pokretima koji su širili komunizam. AKM verzija je nadalje skoro isključivo proizvođena, bez obzira da li je proizvodnja bila licencirana ili ne. Uprkos ovoj činjenici, puške ovog tipa su se najčešće označavane kao AK-47 na zapadu. U većini zemalja Istočnog bloka ovo oružje je poznato kao Kalašnjikov. AK-47 je jednostavan i jeftin za proizvodnju i lak za čišćenje i održavanje. Njegova snaga i moć su legendarne.  Procjene proizvodnje premašuju 100 miliona komada. Tokom većeg dijela Hladnog rata, Sovjetski Savez i Kina su sprovodili program vojne pomoći, obezbjeđujući svoje naoružanje i tehničko znanje brojnim državama. Takođe, oružjem su snabdijevani prokomunistički pokreti. Ova politika se primijenjivala i na Zapadu, pošto su Sjedinjene Države obezbijeđivale oružje grupama kao što su avganistanski Mudžahedini.

Široka rasprostranjenost AK-47, njegova ikonografija, činjenica da ga posjeduju većina različitih skica za oružje i njegovo spajanje sa oružanim konfliktima će obezbijediti značajan i vidljiv uticaj na društvo. AK-47 i njegovi naslednici se prave ili su se pravili u sledećim zemljama: Egiptu, Kini, Sjevernoj Koreji, Istočnoj Njemačkoj, Poljskoj, Srbiji, Rumuniji, Mađarskoj , Iraku i Bugarskoj. Osnovna konstrukcija AK-47 je korišćena kao osnova za druge uspješne puške.