Mitropolit Amfilohije: Marko Miljanov svjedok čojstva – Hristovog Jevanđelja

U kripti Sabornog hrama Hristovog Vaskresenja u Podgorici 6. oktobra, u navečerje slave i petogodišnjice od njegovog osvećenja, predstavljen je cjelokupni književni opus u 7 knjiga Marka Miljanova Popovića. O književnom djelu vojvode Marka Miljanova govorili su Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije, akademik Nenad Vuković i dr Radomir Prelević, a promociji je prisusuvovao i Njegovo preosveštenstvo Episkop zahumsko-hercegovački g. Dimitrije.

Milim zvucima gusala veče je otvorio Maksim Vojvodić a nakon toga je prisutne u ime organizatora ove večeri pozdravio dr Radomir Prelević, predsjednik Fond za razvoj Kuča Marko Miljanov u čijem su u izdanju izašla „Cjelokupna dela Marka Miljanova“.

Prelević je posebnu zahvalnost u ime Fonda izkazao Mitropolitu Amfilohiju koji je blagoslovio rad na ovom izdanju i istakao da su „Cjelokupna djela Marka Miljanova“ objavljena sa nizom prednosti u odnosu na sva ranija izdanja zahvaljujući eminentnim naučnicima, književnicima.. koji su priredili ovo izdanje i članovima Fonda koji su stvorili materijalne uslove za to:

„Tako je ovdje po prvi put zastupljena njegova Poslanica Serdaru Jolu Piletiću koja je u ranijim izdanjima sabranih djela bili izostavljena. A prvi put su objavljeni Odgovori Marka Miljanova u Bo­gi­ši­će­voj an­ke­ti o običajnom pravu. Takođe, prvi put je izrađena kompletna bibliografija sa oko 1.350 bibliografskih  jedinica njegovih radova i radova o njegovom književnom djelu a objavljeno je preko stotinu likovnih priloga. Jednom rječju sada po prvi put imamo Cjelokupna djela vojvode Marka Miljanova Popovića.“

U kripti je ujedno predstavljen i Zbornik sa naučnog skupa „Umjet­nič­ke i na­uč­ne vri­jed­no­sti djela Mar­ka Mi­lja­no­va Po­po­vi­ća da­nas” koji je održan de­cem­bra 2017. u  Podgorici, tako da se ovaj Zbornik može smatrati osmom knjigom „Cjelokupnih djela..“.

Akademik Nenad Vuković, urednik cjelokupnog izdanja predstavio je u najkraćim crtama najnovija književno istorijska istraživanja djela Marka Miljanova:

„Priređivački odbor planirao je i pripremio za realizaciju dva kola: prvo kolo su autorska djela 4 a drugo kolo je eho tih dijela. Prije gotovo 90 godina pojavila su se prvi put Cjelokupna djela Marka Miljanova a priređivači ovih Cjelokupnih djela prate sva ta izdanja, šta se događalo prilikom svakog izdanja, šta je sve uskraćivano autoru i prate afirmaciju autora, pisca.“

Vuković je kazao da djela Marka Miljanova predstavljaju dubok zasjek u čovjekov život, zajsek u čovjekovo biće, prevashodno na primjeru života i običaja plemena Kuča i susjednih plemena:

„Svi se mi u tome prepoznajemo. Zasjek je život crnogorskog vremena koje susjeduje sa neslovenskim življem – Arbanasima a sa kojima tradicionalno je u dobrim odnosima u zajedničkom otporu prema turskim osvajačima.

Djelo Marka Miljanova je i trajni izazov istoričarima književnosti, književnim kritičaraima, uopšte istoričarima, etnolozima, lingvistima, folkloristima, filozofima, prije svega onima koji se bave estetikom. Djelo Marka Miljanova je u pravom smislu primjer antizaborava“, rekao je akademik Nenad Vuković podsjetivši da je trebalo sačuvati od zaborava vrline i viteške podvige ljudi jednog vremena, ljudi koji treba da budu paradigma, primjer za sva naša buduća ponašanja.

Mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije je blagosloveći skup, kazao da mu je od svih nagrada i priznanja koje je dobio, nagrada „Marko Miljanov“  Udruženja književnika Crne Gore koju je dobio ove godine, najmilija i najdraža srcu. Istakao je da je Marko Miljanov jedna izuzetna ličnost u našoj istoriji kao i da ga je negdje nazvao petim Jevanđelistom:

„U istoriji našeg naroda ima mnogo značajnih ličnosti, ali među njima četvorica zauzimaju izuzetno mjesto: Sveti Sava prvi Arhiepiskop srpski, Petar Drugi Lovćenski Tajnovidac, Nikolaj Ohridski Žički i Marko Miljanov Kuč.“

Ono što je značajno za Marka Miljanova, kazao je vladika je to što je on kao izuzetna ličnost živeći u jednom raspetom vremenu svjedočio i posvjedočio čojstvo – Jevanđelje Hristovo:

„Ne braniti sebe od drugih, nego braniti druge od sebe, to je Jevanđelje. Ono što je i Hristos rekao za Sebe da nije došao ovdje da Mu služe nego da služi, ne samo da služi nego da život Svoj položi za bližnje Svoje, to je suština Jevanđelja a to je suština onoga što je zapisao i opisao Marko Miljanov o obrazu. A obraz čovjekov je ono što je izvorno – biblijsko da je čovjek stvoren ne po liku i podobiju majmuna nego po liku Božijem.“

Objasnio je vladika da je čovjek stvoren po obrazu i podobiju Božijem i da je taj obraz biblijski centralna misao u djelu i životu Marka Miljanova:

„Sve se žrtvuje i život za obraz- za ono što jeste čovjek. Ljudski obraz je nešto što nije od danas do sjutra, nego je vječno. To je lik Božiji odslikan u čovjeku. To je ono što je ugrađeno kao vječno svojstvo ljudskoga bića, to je taj obraz o kojem piše Marko Miljanov, to je njegovo čojstvo.“

Mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije je kazao da je Marko Miljanov opisao i ono što je časno i čestito u albanskom narodu i da nijedan Albanac nije napisao ništa tako sadržajno o svom narodu kao što je on:

„Ono što je izvorno, časno u albanskom narodu on je doživeo, osjetio i zabilježio, za razliku od onoga što je danas zavladalo i u našem narodu, a bojim se, i u albanskom.“

Objasnio je da govori o grupi zločinaca na Kosovu, koji su stid i sram albanskog naroda (onako kako ih vidi Marko Miljanov), a koji su preuzeli u svoje ruke sudbinu KiM i predstavljaju danas albanski narod, ustvari obezabroženje toga naroda svojim zločinima i nasiljem.

Na kraju Mitropolit Amfilohije je naglasio da je priznanje tzv. države „Kosovo“ od strane ovdašnje grupe ljudi koji su na vlasti u Crnoj Gori, zapravo priznanje tog zločina kao nešto normalno. A zločinci koji su stid i sram Albanaca, postali su mjerilo albanskog naroda i u isto vrijeme se prihvataju i ozvaničuju kao političari toga naroda, a da je KiM naša nada bila i ostala.

Pr­vu knji­gu „Po­sla­ni­ce i pri­mje­ri čoj­stva i ju­na­štva” u „Cjelokupnim djelima Marka Miljanova“  u kojoj se na­šlo pet po­sla­ni­ca ovog zna­čaj­nog iz­da­vač­kog pro­jek­ta Fon­da za raz­voj Ku­ča, pri­re­di­la je prof. dr Raj­ka Glu­ši­ca. U pr­vom ko­lu ovog sed­mok­njiž­ja su i knji­ge „Ku­či u na­rod­noj pri­či i pje­smi” ko­ju je pri­re­dio prof. dr Mi­lo­rad Je­vrić, „Ži­vot i obi­ča­ji Ar­ba­na­sa” pri­re­đi­va­ča dr Je­le­ne Ba­ša­no­vić Če­čo­vić, i „Pro­za, ese­ji, lir­ski za­pi­si, pi­sma i rječ­nik po­zna­tih i ne­po­zna­tih ri­je­či”, ko­ju je pri­re­dio prof. dr Živ­ko Đur­ko­vić, dok je rječ­nik pri­re­di­la dr Da­ni­je­la Ra­do­je­vić. U dru­gom ko­lu ob­ja­vlje­na su tri ko­a­u­tor­ska na­slo­va, Pe­ti na­slov „Cje­lo­kup­nih dje­la…” pri­re­dio je dr Ra­do­mir Pre­le­vić i či­ne ga cje­li­ne: „Od­go­vo­ri Mar­ka Mi­lja­no­va u Bo­gi­ši­će­voj an­ke­ti” i „Za­pi­si o Ku­či­ma u Bo­gi­ši­će­voj ar­hi­vi u Cav­ta­tu”. Knji­gu „Mar­ko Mi­lja­nov u ogle­da­lu kri­ti­ke” (še­sta) pri­re­dio je akademik Radomir Iva­no­vić.  Sed­mu knji­gu dru­gog ko­la „Bi­o­bi­bli­o­gra­fi­ji Mar­ka Mi­lja­no­va Po­po­vi­ća” pri­re­di­la je dr Bran­ka Dra­go­sa­vac.

Program ove nadahnute književne večeri čiji su organizatori Saborni hram Hristovog Vaskresenja u Podgorici i Fond za razvoj Kuča „Marko Miljanov“, vodio je Miljan Živković, a u kulturno umjetničkom programu nastupili su etno pojci i guslari.

Vesna Dević