U Riznici Srpske pravoslavne crkvene opštine (SPCO) Kotor sinoć je priređena promocija knjige “Arhiv Srpskog pjevačkog društva Jedinstvo” (1839) Kotor, koju je uredio dirigent mr Mihajlo Lazarević, a najavljen je i skori početak rada novog sajta.
Veče je u prisustvu predstavnika Fonda za manjinska prava g. Canovića otvoreno Kotorskom himnom Svetom Savi, 30 godina starijom od Mokranjčeve.
Član Uprave hora Dragan Đurčić je podsjetio da je u vrijeme pandemije kovida – 19 „Jedinstvo“ napustilo 12 članova hora. „Oni su se pridružili horu anđela i heruvima. Inače, rad hora je bio zabranjen u skladu sa preporukama SZO, a zahvaljujući ekipi, koja se u to vrijeme „bacila“ na istraživanje arhivskih dokumenata, a posebno ocu Milivoju Bakiću, koji je sređivao arhiv SPCO Kotor, naišlo se na ogroman depo arhivalija Jedinstva (oko 3.300 dokumenata). Sa dokumentima i prašinom su se družili i Mihajlo Lazarević, Petar Bukilica i Ivana Marković. Milenko Stojković je zadužen za sajt, o. Milivoj Bakić je bio asistent i moja malenkost – koordinator“, kazao je Đurčić.
Mr Mihajlo Lazarević je kazao da rad na knjizi ne bi bio moguć da arhiv nije sačuvan zahvaljujući prije svih blaženopočivšem ocu Momčilu Krivokapiću.
„Sačuvao ga je u jednom odsudnom trenutku poslije zemljotresa (1979), kada je sve bilo razrušeno. Shvatio je da sve što čuva Crkvena opština treba negdje brzo izmjestiti. Izmješteno je u crkvu Sv. Nikole koja nije bila nešto puno oštećena. Kao široko obrazovan o. Momo je znao da iza zemljotresa slijede i drugi potresi i neko nevrijeme, pa je dokumentacija izmještena u kuću na adresi 389, gdje sad živi naš starješina i čuvao se dok se radila sanacija crkve Sv. Nikole i kompletna ova kuća u kojoj se i radio prostor gdje će se sve ponovo pohraniti, tako da se tri puta arhiv u kratkom periodu izmještao“, kazao je Lazarević.
Podsjetio je zatim na poslijeratnu zabranu rada svih društava osnovanih u Kraljevini Jugoslaviji i prije, kao i na odluku da se osnuju nova društva koja odgovaraju sistemu, pa je osnovan novi hor KUD “Nikola Đurković” (koji nije dobio ime po kompozitoru Nikoli Đurkoviću porijeklom iz Risna, nego po narodnom heroju njegovom daljem srodniku).
„Uprava hora tada od vlasti dobija naredbu da se sve note predaju, kako bi ih oni tamo bolje sačuvali. Tadašnji umni ljudi koji su svoj život posvetili Jedinstvu, sjetili su se da veliki broj kopija predaju na čuvanje KUD-u Nikola Đurković, dok su svi originali i vrijedni primjerci sačuvani i sakriveni. U tome im je pomogao novi dirigent novog hora koji je to vidio, ali nije otkucao, pa su notni i arhiv dokumenata sačuvani. Antun Homen je to sačuvao, pa je tako arhiv dva puta sačuvan od velikih pošasti. Nadamo se da ga više nećemo morati čuvati na taj način“, kazao je Lazarević.
Podsjetivši na izuzetan doprinos o. Momčila u očuvanju arhivske građe i svemu što je uradio odmah po dolasku u Kotor, shvativši da mora sačuvati sve što se tiče Crkvene opštine Kotor pa i šireg regiona. Posebno poslije zemljotresa, kada je obnavljao crkve, kupio rukopisne knjige, spašavao ikone i sve vrijednosti koje su se nalazile u porušenim hramovima.
„Mnogo toga je sačuvano i ovdje je kod nas i čeka da se vrati dok je dio vraćen u obnovljene hramove i objekte naše Crkve. Kao harizmatična ličnost zapao je za oko mnogim intelektualcima toga doba, posebno iz SANU, koji su se uopšte bavili srpskom kulturom, tradicijom, jezikom, pismom… Sve ono što bi pokazao nailazilo bi na oduševljenje onih koji su bili u prilici da vide jednu tako sačuvanu građu. Kao mladi dirigent, koji je došao na poziv o. Momčila i intuicijom popadije Smiljke, a poslije dužeg boravka i rada sa Jedinstvom, u to vrijeme apsolvent, pregledam arhivsku građu nota, rukopisa… Kao neko ko ima 24 , 25 godina, kome se da tako nešto, bio sam potpuno oduševljen, jer sam držao istoriju u rukama“, kaže Lazarević koji priču o kotorskom „Jedinstvu“ prenosi na muzičke akademije u Beogradu i Novom Sadu, gdje se izučavalo samo Prvo beogradsko pevačko društvo i Pančevačko, kao najstarije.
Pronalazi posjetu Josifa Marinkovića SPD “Jedinstvo”, koji mu posvećuje liturgiju, Isidora Bajića, zaostavštinu Mokranjca, note koje je od Djevojačkog instituta „Jedinstvo“ dobilo posjetom Cetinju…
„Shvatam i da se tu ne radi samo o notama, nego o jednom periodu, da je hor veoma vrijedan i da je imao jednu veliku istoriju“, kazao je Lazarević.
Slijedi period grubog razvrstavanja ogromnog materijala pokrivenog isto tako ogromnom prašinom, nagomilanom decenijama, naravno uz obavezno prisustvo nezaobilaznog crkvenog miša, uz podrazumijevajuće efekte po materijal.
„Želja oca Moma je bila da nakon 50-godišnjeg rada, kada krene u penziju, a inače bio je aktivan do svoje smrti, mi krenemo u sređivanje arhiva i da se svako bavi određenom problematikom. Popadija Smiljka, koja je etnolog i znala je arhivistiku i radila je takav posao u okviru Zavoda za zaštitu spomenika, bila bi glavni koordinator. To je bio plan i on se nije tako realizovao, ali mi iz obaveze prema njima i njihovoj dobroj volji i svemu što su učinili, uradili smo onako kako smo znali i završili taj posao bez njih. Nadam se da se oni raduju tome“, kazao je između ostalog Lazarević.
Knjiga “Arhiv Srpskog pjevačkog društva Jedinstvo (1839) Kotor” je sastavljena iz dva segmenta. Jedan je popis notni (svih nota čuvanih do zemljotresa), a isto tako i dokumenata (članovi društva, dopisi, telegrami, sjednice, korespodencije sa drugim horovima, institucijama, kraljevskim kućama).
„Jedinstvo je bilo jedan od osnivača Južnoslovenskog pjevačkog saveza, a rad na arhivu demantovao je i da je hor imao prekide u radu npr. za vrijeme Drugog svjetskog rata i italijanske okupacije, o čemu svjedoči i kompozicija našeg episkopa bokokotrskog koji je stolovao u zgradi sadašnje Muzičke škole, bavio se muzikom, komponovao i liturgiju i opijelo i neke klavirske kompozicije. Njegov Kraj liturgije je izvođen 1944. godine“, kazao je Lazarević, zaključivši da je rad bio istraživački, ali i da to nije njegov kraj pa će biti pozvani muzikolozi i istoričari da se skeniraju određene kompozicije, pismo Mihajla Pupina počasnog člana Društva (pomagao iz Amerike rad i jubilej Jedinstva).
Počasna članica Društva i profesorica horskog pjevanja na Muzičkoj akademiji na Cetinju, mr Aleksandra Knežević, koja je uz mr Andreu Ćoso Pamer, recenzent knjige, kazala je da je najznačajniji dio posla urađen timski od strane mr Mihajla Lazarevića, Petra Bukilice, koleginice Ivane Marković.
„To što su oni uradili je veoma značajno, a ja kao recenzent želim da se duboko poklonim u svakom smislu tom radu, tom pregalaštvu i tom njihovom zamajcu. Hvala im na tome. Dobro znamo da ovakve poduhvate rade timovi koji su potpomognuti u svakom smislu jakim sistemom koji stoji iza njih. Meni je žao da mi još uvijek živimo u sredini, u okruženju koje ne prepoznaje što znači imati jedan dragulj kao što je ovo Društvo koje ima Crna Gora, Srpsko pjevačko društvo Jedinstvo“, kazala je Knežević, istakavši da je knjiga pravi dijamant, ali i da, kada se uđe u prostor Riznice, onda su i posjetioci okruženi hiljadama takođe dijamanata i vrijednosti, pa očekuje da će sredina konačno shvatiti što za istoriju, za muziku, za muzikologiju, za etnomuzikologiju, znači imati od 1839. jedno živo i jedno raspjevano pjevačko društvo.
Želja joj je da se „svi biseri koji su sabrani u knjizi Arhiv Srpskog pjevačkog društva Jedinstvo (1839) Kotor, što prije nađu na repertoaru mnogih horova u Crnoj Gori, a naročito našeg Jedinstva, koje uvijek poletno, znalački i strastveno pjeva bilo kakve kompozicije, a naročito djela koja su se našla na ovom popisu.“
„Nadam se da ćemo i dalje pjevati pjesmom srcu – srcem rodu, a naročito onom rodu koji nas bude slušao, onoj plejadi ljudi koje smo izgubili iz SPD Jedinstvo, onoj plejadi anđela koji nas bodre, koji su sa nama odozgo sa nebeskih visina, pod okriljem i nas ovdje, jedne predivne ruke, jednog vođe, jednog čovjeka bez koga sve ovo danas ne bi bilo ovakvo kakvo jeste, niti bismo i mi bili ovakvi kakvi jesmo, bez našeg predivnog, dragog i nkad prežaljenog oca Moma Krivokapića. Pjevajmo da nas oni gore toliko lijepo i toliko anđeoski, čuju“, kazala je mr Aleksandra Knežević.
Govoreći o onome što slijedi, g. Dragan Đurčić je kazao da je večeras promovisana knjiga život „Jedinstva“ koji mnogi ne mogu shvatiti, podsjetivši i da su ljetos na proslavi 180 g. Gradskoj muzici Kotor poklonjene kopije 532 dokumenta vezana za ondašnju Građansku muziku.
„Odakle Jedinstvu dokumenta Građanske muzike. Istražujući saznajemo da je proto Jovo Bućin bio predsjednik SPD Jedinstvo, predsjednik Građanske muzike Kotor i zato je ta dokumentacija tu. I još, zamislite, to je bilo prije 90 godina, bio je član UO Matice hrvatske u Kotoru. Pravoslavni sveštenik, ovdašnji paroh, sveštenik hajduk, koji se iskazao na svim poljima“, kazao je Đurčić.
Podsjetio je na stalno jačanje mješovitog hora, ali i na ogroman „generator“ nasljednika – preko 100 članova dječijeg i omladinskog hora SPD „Jedinstvo“.
„Omladinski hor će, da kažemo i to, sutra ići za Dubrovnik, a pomenuto pismo Mihajla Pupina Idvorskog je potvrdilo istinu koju smo mi pričali – da je on naš počasni član“, kazao je Đurčić, pojašnjavajući i da je veza velikog naučnika u Boki bio naš Rišnjanjin, veliki filantrop Vaso Ćuković, koji je podigao bolnicu.
Za dalji radna arhivistici, kazao je, kupljeni su skener i printer za A3 formate, a uskoro će početi sa radom i sajt.
„Prihvaćena je saradnja sa Arhivom Srbije, a o. Milivoje Bakić je odsutan jer je trenutno na kursu za obuku budućih arhivista. Na nama je da animiramo, da li nadležno ministrastvo, da li Opštinu, nije važno, jer nas očekuju i ogromni poslovi konzervacije i zaštite“, kazao je Đurčić.
Rekao je i da se večeras dobro sjećamo stihova iz naše himne iz 1889. g. „koju je spjevao proto Jovo Sundačić, a kompionovao Dionizije plemeniti De Sarno San Đorđo“. „Njegovih dokumenata ima gomilu u ovome popisu. Zapamtimo da u Jedinstvu i s Jedinstvom svem na susret smijemo poć, a u dobroj vjeri i u saznanju, a to je moje saznanje i vjerujem mnogih i od vas, da nas prate, ne samo spomenutih 12 koje znamo i koji su sa nama radili za život ovoga Društva, nego i svi naši preci u prethodnih 183 godine. Svjesni smo kojem Društvu pripadamo i moramo ga jačati na bazi ovoga i hvala svima što su nam pružili dokaze ko su bili naši preci. Živjelo Srpske pjevačko društvo Jedinstvo“, poručio je Đurčić.
Foto: Radio Kotor
Izvor: SPCO Kotor
