Fotografije Branislava Nušića kazuju da su Srbi u drugoj polovini 19. veka izgradili velelepnu crkvu u centru grada, a danas taj isti narod nema dozvolu ni da obnovi svoju drevnu svetinju
Jedna lopta među zidinama porušenog hrama; crvena podloga košarkaškog terena gotovo dodiruje stare i nove zidove Crkve Svetog Nikole. Tamo gde se spaja ono što je zidao car Dušan u četrnaestom veku sa novim zidom iz nedavne, propale obnove niklo je neko belo i žuto cveće. Iz hrama štrče zarđale skele, a preko puta oltara maketa velike crkve Svetih arhangela, grobne zadužbine najmoćnijeg srpskog vladara.
„Slava tebi, Gospode”, čuje se sa razglasa i odjekuje među okomitim liticama u kanjonu Bistrice kod Prizrena. Na njihovom dnu kao na dnu bunara živi manastir sa hiljadama životnih sitnica, sa čuvarima kosovskim policajcima i stotinama vernika koji su mu juče, na Lazarevu subotu, stigli sa svih strana sveta. Počinje liturgija. Sveštenik Boško Klisarić je odlikovan činom protojereja, dolazi još ljudi, vladika Teodosije poziva narod da se primakne improvizovanom oltaru, više bini, laste lete iznad glava, oblaci i sunce na vrhovima Šar-planine i govori: „Ne treba se plašiti neprijatelja.”
Petnaest članova porodice Živić sa centralnog Kosova stiglo je u Arhangele, iz Trebinja umorni visoki Hercegovac putovao je čitavu noć. Vesna Vicković, Olga Ognjenović i Vjera Ukropina iz Herceg Novog na pitanje otkud tu odgovaraju: „Došle smo kući!” Goranci nikada ne propuštaju priliku da čestitaju krsnu slavu igumanu Mihailu, koji je sve vreme na nogama i dočekuje ljude. On pripada onom svetu koji gostoljublje nikada ne zaboravlja. Dan je poseban, jer se obeležava i povratak u Arhangele posle pogroma 2004. godine.
Na platou ispred obnovljenog Dušanovog narodnog konaka koji skraćeno i u šali zovu DNK postavljena je izložba starih fotografija i razglednica „Prizren 1878–1941. godine”, autora Marka Markovića direktora Arhiva Kosova i Metohije.
„Fotografije Branislava Nušića kazuju da su Srbi u drugoj polovini 19. veka izgradili velelepnu crkvu u centru grada, a danas taj isti narod nema dozvolu ni da obnovi svoju drevnu svetinju”, rekao je Marko Marković i time ukazao na zaustavljeni proces obnove Crkve Svetog Nikole u Arhangelima.
„Na slikama koje su pred nama, predstavljen je Prizren u različitim istorijskim epohama u periodu Turskog carstva, balkanskih ratova, Velikom ratu i u periodu Kraljevine Jugoslavije i one su istorijski izvor prvog reda koji potvrđuje prisustvo Srba u gradskim jezgrima”, rekla je arhivski savetnik dr Sonja Jerković i istakla da je izložba deo foto-monografije u kojoj su prikazani gradovi Kosova i Metohije.
„Prizren je danas oživeo u Arhangelima i u ogledalima koje se sećaju, fotografijama minulih vekova Potkaljaje, Pantelije i Potokmale, stare Crkve Svetog Pantelejmona. Radost je velika što je te svedoke postojanja u carskom gradu videlo ovoliko hodočasnika – najmanje Prizrenaca po rođenju, ali oni jesu to u duši i opredeljenju”, rekla je i otvorila izložbu rođena Prizrenka i sekretar Kosovskometohijskog odbora Matice srpske dr Aleksandra Novakov. Izložbu su organizovali Arhiv KiM, Kosovskometohijski odbor Matice Srpske i Dom kulture „Gračanica”.
U manastirskom kompleksu podignute su dve kapele, jedna – krajem prošlog veka – posvećena Svetom Nikolaju Ohridskom i Žičkom, a druga – posle pogroma 2004. godine – podignuta Vaskrsenju Lazarevom. Ko je odlučio da je posveti ovom svetitelju i prijatelju Gospodnjem, nije pogrešio. U ovom hramu je sve u neprestanom vaskršnjem ciklusu, od igre do liturgije, od prvog cveća na kamenu koje će uvenuti odmah posle praznika, do čempresa, bagrema i smokava što su pretekle poslednju paljevinu.
Ovo je hram nedovršenih zidova čiji su ciklusi podizanja i stradanja samo u proteklih četrdeset godina ispisali neveselu istoriju svetinje i Prizrena. Ovo je hram koji danas posećuje ogroman broj ljudi i svako u njegove zidine dodaje svoj kamen i pridiže uništeni hram i grad. Liturgija je završena, izložba je završena, kraj je dana – deca igraju košarku među zidinama cara Dušana.
Živojin Rakočević
Izvor: Politika
