Grant

Ljetopis, 23. jul

Ime: Ljetopis 23.07.2019 (1885 Grand, 1892 Hajle Selasije); Opis: Ljetopis, 23. jul Tip: audio/mpeg
  • Na današnji dan, 23. jula 1885. godine umro je američki general i državnik Julisiz Simpson Grant, vrhovni komandant armije Sjevera u građanskom ratu i predsjednik SAD.

GrantGrant je bio američki vojskovođa i pisac poznat kao jedan od najzaslužnijih ličnosti za pobjedu Sjevera u Američkom građanskom ratu, ali i kao 18. predsjednik SAD. Vojnu akademiju završio je  u Vest Pointu, a kada je izbio Američki građanski rat stupio je u armiju Sjevera. Ubrzo je postao brigadni general. Grantova viksburška operacija, koju mnogi drže jednom od najblistavijih u istoriji ratovanja, je prvo odsjekla Viksburg od linija snabdijevanja, a potom nakon bitke kod Čempion Hila natjerala južnjačke snage u zidine Viksburga. Opsada grada se završila južnjačkom predajom. Njome je Konfederacija presječena napola, a Sjever stekao kontrolu nad ključnom saobraćajnom komunikacijom. Uz bitku kod Getisburga, koja se završila isti dan, taj se događaj se smatra prekretnicom nakon koje Jug više nije imao nikakve šanse da dobije rat. Međutim, rat se nastavio. U septembru su južnjaci preduzeli ofanzivu u istočni Tenesi, porazili sjevernjake u bici kod Čikamuge i blokirali sjevernjački garnizon u gradu Čatanuga. Grant je u oktobru uspio da deblokira garnizon, a u novembru u odlučnoj bici kod Čatanuge teško je porazao južnjake i tako stvorio bazu za budući prodor u Džordžiju. Sve je to Linkolna uvjerilo da je Grant prava ličnost za mjesto vrhovnog komandanta snaga Unije. Na to je mjesto imenovan u martu 1864. godine i odmah je razradio strategiju kojoj je cilj bio Konfederaciju napasti iz nekoliko pravaca istovremeno, razdvojiti je na nekoliko djelova i lišiti je sirovina i drugih resursa za dalje vođenje rata. Grant je potisnuo snage Juga i u bici kod Ričmonda prinudio je generala Lija, vrhovnog zapovjednika snaga Juga, na kapitulaciju, čime je rat završen. Grant je prilikom predaje insistirao da se prema poraženom neprijatelju dobro postupa, kako bi se što više očuvao njegov ponos i tako olakšalo pomirenje nakon rata koji je i dan-danas najkrvaviji u američkoj istoriji. U periodu neposredno nakon rata Grant je uživao zenit popularnosti. Novi predsjednik Endru Džonson, zamjenik ubijenog Linkolna, imenovao ga je prvim generalom armije u američkoj istoriji. Formalno je postao član republikanske stranke i na konvenciji prihvatio kandidaturu za predsjednika. U novembru je relativno lako pobijedio demokratskog kandidata Horejšija Simora. Grant je lako dobio drugu republikansku nominaciju i na tim izborima je dobio još veći broj glasova. Međutim, SAD je zahvatila velika ekonomska kriza. Sledeće godine su demokrate osvojili većinu u Zastupničkom domu Kongresa, prvi put nakon građanskog rata. Drugi mandat su obilježili korupcijski skandali. Zbog toga je Grant, odlučio da ne konkuriše za treći mandat. U svojim memoarima Grant je iskoristio priliku da iskaže svoje mišljenje o mnogim važnim događajima, pa je tako Meksičko-američki rat nazvao „zločinom zbog koga je Bog Ameriku kaznio građanskim ratom“. Međutim, memoare je završio u optimističnom tonu, tvrdeći kako će SAD biti jedna od glavnih svjetskih sila u XX vijeku. Grantovi memoari su doživeli veliki uspjeh i prehranili njegovu porodicu. Danas se smatraju jednim od najboljih vojničkih memoara u istoriji, odnosno jednim od najvećih djela u američkoj i svjetskoj književnosti.

 

  • Na današnji dan, 23. jula 1892. godine rođen je Hajle Selasije I,  poslednji etiopski car.

Hajle SelasijeHajle na etiopskom jeziku znači „Snaga“, a Selasije znači „Sveto Trojstvo“, dakle Hajle Selasije otprilike može da se prevede kao „Snaga Svetog Trojstva“. Njegova cijela titula, dok je vladao, bila je „Njegovo Carsko Veličanstvo Hajle Selasije I, Car Careva, Gospodar Gospodara, Osvajački Lav Judejskog Plemena, Izabranik Božji“. Po tradiciji, bio je 225. potomak kralja Solomona i kraljice od Sabe, Solomonska dinastija. Novembra 1930. godine naslijedio je prijesto nakon smrti svog prethodnika, kralja Menelika II, te je ujedno i poslednji vladar Etiopije. Počinje da sprovodi važne agrarne, političke i sudske reforme, i brine se za emancipaciju robova. Ustanovio je parlament i sudski sistem, ali je sve zapravo bilo formalno, jer je prava vlast ostala pri vladaru. Uoči Drugog svjetskog rata, Italija pod Musolinijevim vođstvom je izvršila invaziju Etiopije i Selasije je ne uspijevši da se suprotstavi, otišao u prognanstvo u Englesku. Tamo je pomogao Britancima da isplaniraju kampanju koja je dovela do oslobođenja Etiopije i njegovog povratka na vlast 1942. godine. Vrativši se na vlast počeo je da obnavlja svoju ratom pogođenu domovinu. Najveća dostignuća su mu agrarna reforma, emancipacija robova te uspostavanje skupštine. Izmijenio je Ustav, Skupština je dobila određene, ali opet ograničene moći, pa je narod osjećao da to nije dovoljno. Selasije je, nakon neuspjelog pokušaja svrgavanja sa prijestola, obećao ekonomski razvoj i socijalne reforme. Poklonio je jednu od svojih palata da je koristi univerzitet u glavnom gradu Etiopije, Adis Abebi. Tokom 1960-ih godina, Selasije je postao sve više zauzet spoljnim poslovima. Baveći se problemima drugih zemalja, zanemarivao je probleme vlastite države: velika nejednakost u podjeli dobara, ruralna nerazvijenost, korupcija vlasti, rastuća inflacija, nezaposlenost i teška suša na sjeveru. Studenti, radnici i vojnici započeli su seriju štrajkova i demonstracija koje su dostigle vrhunac  septembra 1974. godine kada su oružane snage svrgnule Selasija sa prijestola a marksistički orijentisana vojna hunta je preuzela vlast. Većina carske porodice je bila zatočena u zatvoru u Adis Abebi. Šezdeset bivših visokih zvaničnika carske vlasti strijeljano je bez suđenja. Monarhija je ukinuta, a Etiopija proglašena republikom. Avgusta 1975. godine Hajle Selasije I umire. Njegovi posmrtni ostaci su pronađeni 1992. godine ispod betonske ploče u bivšoj carskoj palati. Godine 2000. priređena mu je carska sahrana u organizaciji Etiopske pravoslavne crkve.